Cari açık da döviz rezervi de artıyor, krediler ulaşılmaz, halk icralık

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Ödemeler Dengesi İstatistiklerine göre Haziran ayında cari açık geçen yılın aynı ayına göre yüzde 191 artarak 3,48 milyar dolar yükseldi. 12 aylık cari açık ise 32,66 milyar dolarla 15 ayın en yüksek seviyesine çıktı. 

Merkez Bankasının 11 Ağustos’ta yayınladığı verilere göre Türkiye’nin ithalat ve ihracatı arasındaki açık yükseliş ivmesini sürdürdü, Haziran ayında 3,46 milyar dolar açık oluştu. 

Son verilerle beraber yıllıklandırılmış cari açık ise 15 ayın zirvesine yükselerek 32 milyar dolara yükseldi. Ekim 2021’den sonra 8 ay üst üste cari açık verilmiş oldu.

Haziran ayında hizmetler dengesi kaynaklı girişler 2 milyar 508 milyon dolar artarak 4 milyar 24 dolara yükseldi. Ödemeler dengesi tanımlı dış ticaret açığı ise 4 milyar 794 milyon dolar artarak 6,4 milyar dolara ulaştı. 

Döviz rezervi artıyor

Türkiye’nin Brüt Döviz rezervi Temmuz ayından beri belirgin bir şekilde artış gösteriyor. 29 Temmuz’da 61 milyar dolar olarak açıklanan brüt döviz rezervine 9 Ağustos tarihine kadar 12 milyar dolar giriş oldu. 

TCMB istatistiklerine göre 29 Temmuz’da biten haftada Merkez Bankası brüt döviz rezervleri, 1 milyar 390 milyon dolar artışla 61 milyar 101 milyon dolara yükseldi. Brüt döviz rezervleri, 22 Temmuz’da 59 milyar 711 milyon dolar seviyesindeydi.

26 Temmuzda 98,938 milyar dolar olan brüt döviz rezervi TCMB Analitik bilanço verilerine göre kaba hesapla 9 Ağustosa kadar 11 milyar dolardan fazla artış gösterdi. 

Analistler bu döviz girişi için iki noktaya işaret ediyor biri Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile görüşmesi ikincisi de IMF ile yapılan anlaşma. 

Rusya etkisi mi?

Akkuyu nükleer santralinin işleticisi Rosatom 29 Temmuz günü ani bir kararla inşaatın Türkiyeli ortağı IC İçtaş şirketiyle sözleşmelerini feshettiğini ilan etti. Bu kararın öncesinde Cumhurbaşkanı Erdoğan 5 Ağustos’ta Rusya Cumhurbaşkanı Putin ile görüşeceğini duyurmuş, bu sırada Rusya’nın 10-15 milyar dolarlık Türk Hazine Bonosu almaya karar verdiği haberleri yapılmaya başlanmıştı. 

Bloomberg’in haberine göre Rusya Akkuyu nükleer santrali yapımı için Türkiye’ye üç haftada 15 milyar gönderecekti. Bir kısmı 29 Temmuz haftası, diğer kısım da iki yıl boyunca Türkiye’de tutulacaktı. 

Rosatom yetkilileri bu rakamın çok daha düşük olduğunu iddia etse de ekonomi yazarları döviz rezervinin artışında Rusya’nın etkisinin altını çiziyor. 

T24 ekonomi yazarı Uğur Gürses, 8 Ağustos’ta yazdığı yazısında Rosatom’un Akkuyu için kredi teminatı olarak “dolar cinsi Türk tahvillerini vermeyi planladığına” işaret etti ve Erdoğan-Putin görüşmesinin ardından gelen bu artışın “bankalar üzerinden dolaylı olarak Merkez Bankası’na park eden ‘Rus parası’ olduğunu” yazdı.

IMF tartışması

İYİ Parti Ekonomi Politikaları Başkanı Bilge Yılmaz’ın Türkiye’nin IMF’den 6.5 Milyar dolar borç aldığını iddia etmesi tartışma yarattı. Bu iddiayı Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati yalanladı. 

Nebati: “IMF ile bu konuda bir anlaşma imzalanmamış ya da program ilişkisine girilmemiştir” dedi. 

Nebati, IMF’nin üye ülkeleri desteklemek amacıyla SDR (Special Drawing Rights-Özel Çekme Hakkı) tahsisatı, başka bir ifadeyle koşulsuz rezerv desteği sağladığını belirtti. 

Ekonomi bakanı, bu kapsamda geçen yıl, ABD’ye 112,9 milyar dolar, Almanya’ya 36 milyar dolar, Güney Afrika’ya 4,15 milyar dolar tutarında rezerv imkanı sağlandığını ifade ederek, Türkiye’ye ise IMF’deki kota payına karşılık gelmek üzere 6,3 milyar dolar tahsis edildiğini ifade etti.

Ekonomist Uğur Gürses ise bu tahsisatın “kamu borcu” olarak bilançoya yazıldığını, dolayısıyla yükümlülük olduğunu yazdı. 

Banka kredilerinde koşul

Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Başkanı Rıfat Hisarcıklıoğlu bir süredir yatırım ve işletme sermayesi için kredi ihtiyaçlarının karşılanamadığını belirtiyor. Hisarcıklıoğlu, firmaların kredi alamadığını, alınan kredilerin ise politika faizinin çok üzerinde olduğunu ifade etti. 

Öte yandan Dünya Gazetesinden Şebnem Turan, ihtiyaç kredisi alabilmeleri için tüketicilere döviz altın ve kripto varlıkları satın almayacaklarına dair belge imzalatıldığını yazdı. Habere göre Merkez Bankası’nın son Para Politikası Kurulu toplantısında alınan makroihtiyati önlemler çerçevesinde tüketiciler ihtiyaç kredisi istediklerinde kredinin döviz altın kripto varlık gibi alımlarda kullanmayacağına dair belge imzalatılıyor. 

Borçlar artıyor, işsizlik azalıyor

Bunun yanında Sözcü gazetesinden Başak Kaya’nın haberine göre icra dairelerindeki dosya sayısı 24 milyonu geçti. Sadece bu yıl eklenen dosya sayısı 5 milyon 379 bin.

TÜİK istatistiklerine göre işsizlik ise Haziran ayında düştü ve yüzde 10 oldu. İşsizlik oranları son 6 ay içerisinde aktif olarak iş arayan ancak bulamayan kişiler üzerinden hesaplanıyor. 

Ekonomi yazarı Hayri Kozanoğlu sosyal medyadan yaptığı açıklamada işsizliğin düşmesinin sebebinin “182 bin kişinin çalışmaktan vazgeçmesi” olarak yorumladı. Kozanoğlu “Dolayısıyla çalışan sayısı 46 bin, işsiz sayısı 136 bin azaldı,” yorumunda bulundu.