Akkuyu gerçekleri ve Bakan Dönmez’in makaslanan sözleri

Enerji Bakanı Fatih Dönmez nihayet Akkuyu nükleer santrali üzerindeki tartışmalar konusunda sessizliğini bozdu. Genel Müdürü Serdar Karagöz’ün konuğu olarak 11 Ağustos’ta Anadolu Ajansı canlı yayınına katıldı. Dönmez’in bu yayında söylediklerinin bir kısmı, Akkuyu Nükleer Güç Santrali (NGS) konusunda daha önce resmi ağızlardan ifade edilmemiş gerçeklerdi. Ama bir kısmı da nezaketle makaslandı sonradan.
Dönmez’in AA canlı yayınında söylediklerinin bir kısmı hem AA’nın daha sonra yayınladığı bültende hem Enerji Bakanlığının internet sitesinde hem de hükümet çizgisindeki medyada yer almadı.
Hangileri mi? Vereceğim, ama önce “uygun bulunan” kısmından gerçek tablonun hiç değilse bir kısmını bakan Dönmez’in ağzından aktaralım:
• “İdari ve mali anlamda” sorunlar var ve “maalesef bu sorunlar aşılamadı.
• “Proje takviminde bir aksamaya müsaade edemeyiz”.
• “Cumhurbaşkanımız sahada brifing aldı, ikazları yaptı.”
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın bir hafta içinde bir Akkuyu raporu istediği ve Akkuyu Yönetim kurulundaki tek Türk üye Cüneyd Zapsu’nun da bu rapora göre istifasını cebinde taşıdığı biliniyor.

Makaslanan açıklamalar

Gelelim Dönmez’in yayında söyleyip sonra tekrarı, haberleştirilmesi uygun bulunmayan bölümlere. Bu bölümleri eski usul, yayını izleyip doğrudan haberleştiren gazete ve siteler sayesinde kayda alabiliyoruz. Şu bölümlerin ilk kez bir Türk yetkilisi tarafından söylenmesi önemli:
• “Projenin sahibi Rusya Federasyonu’na ait burada kurulmuş olan Akkuyu Enerji Santrali.” (Yani Akkuyu Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın sıkça söylediği üzere Türkiye’nin değil, Rusya’nın Türkiye’ye devretmek üzere değil, Türkiye’de kurup işleteceği atom enerjisi santrali.)
• “Son bir ayda [Rus ve Türk yükleniciler, Titan-2 ve İçtaş] aralarında yaşanan bir ihtilaf var.” (Akkuyu AŞ’nin İçtaş’ın sözleşmesini feshettiğini duyurup yerine Türk görünümlü Rus şirketi TSM Enerji ile anlaştığını açıklaması ve İçtaş’ın da bunu tanımayıp hakkını arayacağını bildirmesi.)
• “Aradaki problemleri çözmek için girişimlerde bulunduk.” (Rosatom Genel Müdürü Aleksey Likaçev’in Dönmez’e 2 Ağustos tarihli, İçtaş’ın sözleşme ihlalini iddia eden mektubu ve Dönmez’in buna 3 Ağustos’taki yanıtı.) “Maalesef aşılamadı o sorunlar.”

Dönmez’in “kırmızı çizgileri” kalıcı mı

Sorunlar, 5 Ağustos’ta Soçi’de Putin’la görüşmesinde de aşılamadığı için yüzden Erdoğan, Akkuyu’yu teftiş edip rapor istedi zaten. İhtilafın sürmesinin projede aksamaya yol açma ihtimaline işaret eden Enerji Bakanı AA yayınında bir de şunu söyledi, sonradan hasıraltı edilen:
• “Projede herhangi bir aksamaya kesinlikle müsaade edemeyiz. İkincisi burada son birkaç yılda ciddi bir yerli tecrübe kazanılmış oldu. Keza buralarda projede 25 bina yakın insan çalışıyor bunun neredeyse 20 bini de Türk vatandaşı. İnsan kaynağımızın orada mağdur olması, yüklenicinin mağdur olması bizim kırmızı çizgilerimiz arasında.”
İçtaş’ın “Tem biz kritik teknolojileri alacakken” şikâyeti malum. Sözü edilen aslında nükleer reaktör teknolojisi değil; Ruslar onu zaten paylaşmıyor. Ama nükleer santral inşasında kullanılan bazı özel teknolojilerden söz ediliyor. İşine son verilen Türk işçilerin yerine kayıtsız ve hatta göçmen işçi getirildiği iddiaları var.
Bir de şu var: Enerji kaynakları bu tür sözleşmelerin “feshettim” denilerek geçersiz kalamayacağını, bunda ısrar edilirse, işte o zaman programın aksayacağını öne sürüyorlar.

Akkuyu genel Müdürü gider mi?

Şimdi Türk ve Rus uzmanlardan oluşan “hakem heyetinin” Erdoğan’a sunacağı rapor bekleniyor.

Erdoğan bu rapordan sonra Putin’le yeniden görüşeceğini söylemişti.

Enerji kulisinde son zamanlarda çıkan sorunlarda Akkuyu AŞ’nin Rus Yönetim Kurulu Başkanı Anastasia Zoteeva’nın payı da konuşuluyor. Kaynaklar Erdoğan’ın Putin’le konuşması ardından Akkuyu yönetiminde değişiklik olabileceği, İçtaş’ın kalabileceği ancak yeni işletme kurallarının belirlenebileceği iddiasında.

Peki, ya Rus Parası?

Madalyonun diğer yüzündeyse Rosatom’un yine devlet şirketi olan Gazprombank aracılığıyla Türkiye’ye aktardığı para var. Temmuz’un son haftasında gelen 2 küsur milyar dolar, ekonomi tahlillerine yansıdığı kadarıyla Merkez Bankası dengelerini dipten döndürmüştü.
Erdoğan-Putin görüşmesinden sonra yayınlanan ortak bildirideyse enerji ticaretinin ruble ile yapılması dahil önemli kararlar açıklandı. Mevcut halde Türk ekonomisi Rusya’dan gelecek nakit akışını bu kırmızı çizgiler nedeniyle geri çevirecek durumda mı?
Bir de şu soru var. Nureddin Nebati’nin yönetimindeki Hazine ve Maliye Bakanlığı kaynaklarının İngiliz Reuters ajansına söylediğine göre Suudi Arabistan’dan da 20 milyar dolar gelmesi ihtimali varmış. Acaba karşılığında ne gidecek? Sadece Erdoğan başkanlığındaki Türkiye Varlık Fonuna (TVF) değil, Türk parasının giderek düşen değeri karşısında ucuzlayan özel Türk şirketlerine de bakmak lazım.

Böyle durumlarda hep Katar Dışişleri Bakanı Muhammed El Sani’nin Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’yla basın toplantısında “Türk ekonomisinin zorluklarından ortaya çıkacak fırsatları” gözlediklerini söylemesi geliyor.
Akkuyu’dan girip nerelere çıkılıyor, değil mi?