Erdoğan’ın gergin Almanya gezisi öncesi Güler’den Eurofighter çıkışı

İşler iyice karmaşıklaşıyor. Milli Savunma Bakanı Yaşar Güler’in 16 Kasım’da TBMM Plan ve Bütçe Komisyonunda Türkiye’nin 40 Eurofighter savaş uçağı almak istediği açıklaması bazı soruları beraberinde getirdi.
Güler bir milletvekilinin sorusu üzerine şunları söyledi:
• “Eurofighter’ı almak istiyoruz. Çok etkili bir uçak. Bu uçaklar İngiltere, Almanya ve İspanya ile ilgili. Hem İngiltere hem İspanya ‘evet’ diyor, şimdi Almanya’yı razı etmek için onlar çalışıyorlar. O sorunu İngiltere ve İspanya ‘Biz çözeceğiz’ diyorlar. Olursa 40 tane Eurofighter uçağı almayı planlıyoruz.”
Tam da Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın 17 Kasım’da Almanya’ya yapacağı ve Almanya Başbakanı Olaf Scholz ile zıt İsrail ve Hamas tutumları nedeniyle gergin bir atmosferde yapılacak çalışma ziyaretinden bir gün önce Gülerin bu sözleri bir dizi soruyu akla getirecektürden.

Eurofighter soruları

1- Türkiye F-35’ten sonra (ki Güler zaten alınmasına karşıyım diyor) ABD’nin İsveç’in NATO üyeliğine bağladığı F-16 satışından da umudu kesti mi? (Bu arada, TBMM Dışişleri Komisyonu, dün İsveç’in NATO üyeliği görüşmelerine başlayıp, ardından belirsiz bir tarihe erteledi.)
2- Güler saymadı ama Eurofighter ortaklığında İtalya da var. (Ortaklık payları; İngiltere yüzde 33, Almanya yüzde 33, İtalya yüzde 21 ve İspanya yüzde 14.) Alman ve İspanyol programları Airbus çerçevesinde yürütülüyor. Güler ortada kesinleşmiş bir alım süreci olmadan neden “planlıyoruz” ifadesiyle bu ayrıntılı niyet beyanında bulundu?
3- Hazır Cumhurbaşkanı Almanya’ya gidiyorken ve hazır THY, Airbus’tan 355 uçaklık, tarihinin en büyük uçak alımı görüşmelerine başlamışken neden Türkiye, Almanya ile kendisi konuşup anlaşmıyor da araya İngiltere ve İspanya’yı sokuyor?
4- Bunun nedeni Almanya’nın Türkiye’ye uçak satışı için NATO dışı görevlerde, örneğin PKK ile mücadelede kullanmama koşulu getirmek istemesi mi? Scholz, 2022’de Erdoğan’ın İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliğine yeşil ışık yakması ardından 2019’da Suriye’deki Afrin operasyonuyla silah satış ambargosunun kalktığını açıklamıştı.

F-35, S-400, F-16 ve şimdi Typhoon

5- Eurofighter Typhoon NATO standardında bir etkili ama pahalı bir savaş uçağı. Sadece ortak imalatçısı dört ülke tarafından değil, Avusturya, Suudi Arabistan, Kuveyt, Oman ve Katar hava kuvvetlerince de kullanılıyor. En gelişmiş modeli olan Tranche4 sadece Almanya ve İspanya’da var. Avusturya’nın Tranche1 ve Tranche 2 modellerinin tanesi için 2008’de 114 milyon Avro ödediği öne sürülüyor. F-35 programından çıkarılınca ABD’de kalan 1,4 milyar doları (Kongre engeline takılan) en az 10 milyar dolarlık F-16 alımına saydırmak isteyen Erdoğan kabinesi Avrupa konsorsiyumundan 40 Typhoon almak için ne kadar bütçe öngörüyor?
Türkiye, Erdoğan’ın arkasında Fethullah Gülen’i himaye eden ABD’yi gördüğü 15 Temmuz 2016 darbe girişimi ardından Rusya’dan S-400 hava savunma füzeleri almaya karar vermiş, bunun üzerine ABD Türkiye’yi ortak üreticisi olduğu F-35 programından çıkarmıştı. Komisyon’da CHP’li Veli Ağababa’nın Rusya’dan 2,5 milyar dolara alındığı bildirilen S-400’leri “Neden kullanmıyorsunuz?” sorusuna Güler’in “Nereye kullanacağız, bu çamaşır makinası mı?” yanıtı sosyal medyada espri konusu oldu ama konu ciddiyetini koruyor.

Almanya’ya gergin ziyaret

Bu ve benzeri sorular Erdoğan’ın Almanya ziyaretinde yanıt bulacak mı? Biraz zor olabilir; konular çok ve hava gergin. Bu ziyaretin en büyük kazancı, kazasız belasız, iki ülke ilişkilerini ciddi bir krize sürüklemeden tamamlanması olacak gibi.
Zaten hazırlanan Berlin programı da bunu gösteriyor. Edindiğimiz bilgiye göre Erdoğan öğleden sonra saatlerde Berlin’e indikten sonra ilk görüşmesini resmi muhatabı olan Cumhurbaşkanı Frank-Walter Steinmeier ile yapacak. Ondan sonra sırada Scholz’un vereceği akşam yemeği var; iki lider dışında her iki taraftan 4-5 katılımlı bir çalışma yemeği. Ne konuşulacaksa orada konuşulacak.
Görüşme resmi müzakere formatında düzenlenmediği için, örneğin Scholz’un 14 Kasım’da Yunanistan Başbakanı Kiryakos Miçotakis ile düzenlediği türden ortak basın toplantısı da öngörülmüyor. Böyle bir basın toplantısında her iki lideri de kendi kamuoyları önünde zora sokacak sorulardan kaçınılmış olacak böylece. Ayrıca böylece her iki lider de kendi medyasına “Yumruğu masaya vurdum” mesajı verebilecek, içeride ne konuşulursa konuşulsun.

Hamas saldırısı havayı değiştirdi

Hamas’ın 7 Ekim’de İsrail saldırısıyla başlayan Gazze Krizi olmasa bu ziyaretin tem Türkiye-Almanya ilişkilerini hem de Türkiye-AB ilişkilerini geliştirme fırsatı olacağına inanılıyordu. Ama Erdoğan ve Scholz’un İsrail ve Hamas konularındaki karşıt tutumları ve dolaylı söz düellosu durumu değiştirdi.
Örneğin Erdoğan’ın bir gece kalıp ertesi gün Türkiye-Almanya erkek milli futbol takımları arasındaki “Dostluk Maçını” izlemesi de öngörülüyordu. Artık öngörülmüyor.
Bu zaten karmaşık tablo üzerine şimdi bir de (Güler’in açıkladığı üzere) İngiltere ve İspanya’nın Almanya’yı ikna etmesi halinde Türkiye’nin almak istediği Eurofighter Typhoon savaş uçakları konusu eklenmiş oldu. Bakalım Berlin’de akşam yemeği sonrasında Scholz kendi medyasına, Erdoğan da uçağa davet ettiği gazetecilere neler diyecek?