Halka yoksulluk kaldı: En zengin yüzde 20 tüm gelirin yarısını alıyor

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 2023 yılı gelir dağılımı istatistiklerine göre en yüksek gelir grubunun toplam gelirden aldığı pay yüzde 49,8 oldu.

TÜİK, 29 Ocak’ta yayınladığı bültenle 2023 yılı gelir dağılımı araştırma sonuçlarını duyurdu. Araştırma sonuçlarına göre 2023 yılında Türkiye nüfusunun yüzde yüzde 20’sini oluşturan yüksek gelir grubunun toplam gelirden aldığı pay bir önceki yıla göre 1,8 puan artarak yüzde 49,8’e çıkarken, en düşük gelire sahip yüzde 20’nin aldığı pay 0,1 puan azalarak yüzde 5,9 oldu.

Bu yüzdelik dilimde en yüksek gelir grubunun toplam gelirden aldığı pay 2021’de yüzde 46,7 iken 2022’de bu oran yüzde 48’e 2023’te ise yüzde 49,8’e yükseldi.

Yüzde 5’lik kesim gelirin çeyreğini alıyor

2023 istatistiklerine göre hanehalkları gelirlerine göre küçükten büyüğe sıralandığında ve yüzde 5’lik gruplara bölündüğünde en çok geliri olan yüzde 5’lik grubun gelirin yüzde 24’ünü aldığı görülüyor. Yani, yüzde 5’lik bir kesim toplam gelirin çeyreğini alıyor. 2021 yılında en yüksek yüzde 5’in aldığı pay yüzde 20,8 imiş.

Buna karşılık en düşük gelir grubundaki yüzde 5’lik kesim ise gelirin sadece yüzde 0,8’ini alıyor.

Yüzde 10’luk gruplara bakıldığında ise, en yüksek gelire sahip yüzde 10’luk kesimin gelirin yüzde 34’ünü, en düşük gelir grubunu oluşturan yüzde 10’luk kesimin ise gelirin yüzde 2,1’ini aldığı görülüyor.

Sıralı 10’luk gruplar için tabloyu buradan inceleyebilirsiniz; 5’lik gruplar için tabloyu da buradan inceleyebilirsiniz.

Eşitsizlik katsayısı gitgide artıyor

Bununla birlikte, gelir dağılımı eşitsizliği ölçütlerinden olan Gini katsayısı 2023’de 0,018 puan artarak 0,433 ile en yüksek seviyeye çıktı. Bu katsayı, sıfıra yaklaştıkça gelir dağılımında eşitliği, bire yaklaştıkça gelir dağılımında bozulmayı ifade ediyor.

Bu katsayının 2013’ten beri artışı çarpıcı. 2013’te sosyal transferler hariç tutulduğunda yüzde 0.451 iken 2022’ye kadar artış göstermiş. Gini katsayısı 2014’te 0,446 iken 2022’de 0,487 ölçülmüş.

TÜİK hesaplamalarına göre, tüm sosyal transferler hariç tutulduğunda Gini katsayısı 2023 yılında 0,520, emekli ve dul yetim maaşı dahil diğer tüm sosyal transfer gelirleri hariç tutulduğunda ise 0,445 olarak ölçüldü.

En yüksek yüzde 10’luk kesimin payı daha da fazla

TÜİK istatistiklerine göre toplumun en yüksek gelir elde eden yüzde 10’unun elde ettiği gelirin en az pay alan yüzde 10’unun elde ettiği gelire oranı çok daha yüksek.

Bu tabloda P80/20 toplumun en yüksek gelir elde eden yüzde 20’sinin elde ettiği payın en düşük gelir elde eden yüzde 20’sinin elde ettiği paya oranını, P90/P10 ise gelirden en fazla pay alan yüzde 10’un elde ettiği gelirin en az pay alan yüzde 10’unun elde ettiği gelire oranını gösteriyor.

Buna göre, P80/P20 oranı 7,9’dan 8,4’e yükseldi. P90/P10 oranı ise 14,2’den 15,0’a yükseldi. Yani en yüksek yüzde 10’luk kesim, en düşük yüzde 10’luk kesimden 15 kat daha fazla kazanıyor.

Aşağıdaki tablo incelendiğinde, 2022 yılında birinci yüzde 10’luk grupta olan yani en yüksek grupta olan grubun üçte birinin 2023 yılında gelir grubunun yükseldiği görülüyor. Son yüzde 10’luk grupta olan en fakir grubun ise yüzde 13’ünün gelir grubu birden fazla düşmüş. Bir başka deyişle, alt kesim fakirleşirken üst kesim zenginleşmiş.

World Inequality Lab: “Eşitsiz”

World Inequality Lab’ın hazırladığı Dünya Eşitsizlik Raporu’na göre, Türkiye’de 2021’de nüfusun en çok kazanan yüzde 10’unun yıllık ortalama geliri en az kazanan kesiminden yüzde 23 kat fazla ölçülmüş. En fazla gelir elde eden yüzde 10’luk kesim toplam gelirin yüzde 54’ünü alırken en alttaki kesim yüzde 12’sini alıyor.

Aşağıda, Türkiye’nin eşitsizlik haritasını inceleyebilirsiniz. Bu haritaya göre yeşil renk en yüksek yüzde 10’luk kesimin toplam gelirden aldığı payı gösteriyor, mavi renk en yoksul yüzde 50’lik kesimi kırmızı ise en yüksek yüzde birlik kesimin payını gösteriyor.

Lab’ın hazırladığı raporda 2022 yılında en alttaki yüzde 50’lik kesim toplam kaynağın yüzde 3,7’sine sahipken, yüzde 10’luk kesim yüzde 67,5’ine sahip.