Ekonomi küçülüyor, enflasyon düşmüyor

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Ağustos ayı enflasyon verilerini açıkladı. Enflasyondaki artış hızı beklenen düzeye gerilemezken ekonomik aktivitedeki yavaşlama belirgin hale geldi: Türkiye ekonomisi daralmanın eşiğinde.

Buna göre Ağustos ayında Tüketici Fiyate Endeksi (TÜFE) bir önceki aya göre yüzde 2,47 arttı. Yıllık enflasyon ise yüzde 51,97 olarak kaydedildi.

Üretici Fiyat Endeksi ise bir önceki aya göre yüzde 1,68 arttı. Yİ-ÜFE yıllık 35,75 olarak kaydedildi.

Bağımsız araştırmacıların oluşturduğu Enflasyon Araştırma Grubu’nun (ENAG) enflasyon araştırmalarına göre ENAG Tüketici Fiyat Endeksi (E-TÜFE) Ağustos ayında yüzde 3,47 arttı. E-TÜFE’nin son 12 aylık artışı ise yüzde 90,35 olarak gerçekleşti.

TÜFE Temmuz ayında yüzde 3,23 artmış, geçtiğimiz ay yıllık enflasyon yüzde 61,78 olarak hesaplanmıştı. Haziran ayında enflasyon yüzde 71,6 seviyesindeydi.

Öte yandan Ekonomist Hayri Kozanoğlu’na göre TÜİK’in açıkladığı enflasyon rakamları şüpheli.

GSYH deflatörü yüzde 74,24 olarak gerçekleşti, bu oran TÜİK’in açıkladığı tüketici yüzde 65,1 ve üretici yüzde 61,5 fiyat endekslerinin oldukça üzerinde. İstanbul Ticaret Odası’nın verilerine göre, İstanbul’da yıllık enflasyon yüzde 61,57 seviyesinde. Satış fiyatları enflasyonu son dört ayın en yüksek seviyesine ulaştı.

Enflasyon beklentileri yükseldi

Ağustos ayı için ortalama enflasyon beklentisi yüzde 2,64 olarak açıklanmıştı. Buna göre Temmuz ayında yüzde 61,78 olan yıllık enflasyonun yüzde 52,20’ye gerilemesi öngörülüyordu.

Merkez Bankası bir önceki enflasyon raporunda yıl sonu enflasyon beklentisini yüzde 38’de sabit tutmuş, ancak IMF’nin son değerlendirme raporunda enflasyonun 2024 yılı sonunda yaklaşık yüzde 43’e, 2025’te ise yüzde 24’e düşeceği öngörülmüştü. Piyasa anketlerine göre de yıl sonu enflasyon beklentileri yüzde 42,84 oldu.

Ekonomik veriler, enflasyonun inatla yüksek seyrettiğini ve ekonomik aktivitenin belirgin şekilde yavaşladığını ortaya koyuyor.

IMF ekonomik büyümenin de 2024’te yüzde 3,4’e, 2025’te ise yüzde 2,7’ye gerilemesi beklendiğini belirtirken, orta vadede ise potansiyel büyümenin yüzde 3,5-4 aralığına dönmesini öngörmüştü.

Ekonomi küçülüyor, “daralma gelebilir”

Ekonominin 2024 yılı ikinci çeyreğinde, 2023’ün aynı dönemine göre beklenenden daha düşük bir büyüme performansı sergileyerek yüzde 2,5 büyüdüğü açıklandı. Bu oran, bir önceki çeyrekte görülen yüzde 5,3’lük büyümeden ciddi bir düşüşü işaret etti.

Daha önce yüzde 5,7 olarak ilan edilen 2024 1. çeyrek büyümesi aşağı doğru yüzde 5,3’e revize edildi. Yılın ilk yarısında Gayri Safi Yurt İçi Hasıla (GSYH) büyümesi ortalama yüzde 3,8 düzeyinde gerçekleşti.

Çeyrekten çeyreğe büyüme oranı yüzde 0,1 gibi çok düşük bir seviyede gerçekleşti, bu oran, COVID-19 sebebiyle ekonominin kapandığı 2020 yılının ikinci çeyreğinden bu yana en düşük seviye. Üçüncü çeyrekte ise daralma bekleniyor.

3’üncü ve 4’üncü çeyreklerde gelecek yüzde 1’lik büyümeler yıllık ortalamayı yüzde 2,4’e çekmesi,  IMF’nin 2024 için öngördüğü yüzde 3,4 düzeyinin de altında kalması olası. Kozanoğlu’na göre bu oranın daha da aşağı yüzde 2’nin altına düşme olasılığı yüksek.

Üretimde, sanayide gerileme, işgücü piyasası daralıyor

Sıkı para politikası ve diğer ekonomik önlemlerin henüz beklenen etkiyi göstermediği görülüyor.

İmalat PMI endeksi art arda 5 ay 50’nin altında kalarak, sektördeki daralmayı teyit eti. Üretimde son 21 ayın en yüksek oranında ve belirgin düzeyde gerileme yaşandı. Yeni siparişler 14 aydır düşüş eğilimini sürdürüyor, bu da gelecek dönemler için olumsuz sinyaller veriyor.

Sanayi sektöründe yüzde 1,8’lik bir daralma yaşandı. İstihdam hacmi 7 aydır düşüyor, işsizliğin artacağına işaret ediyor.

İşgücü ödemelerinin katma değer içerisindeki payı yüzde 41,7’den yüzde 40,8’e geriledi, bu da çalışanların ekonomik büyümeden daha az pay aldığını gösteriyor.

Asgari ücretin yılbaşından bu yana sabit tutulması, önümüzdeki dönemlerde işgücünün katma değer içindeki payında daha dramatik düşüşlere yol açabilir.

Tüketim durmak üzere

Tüketim neredeyse durmak üzere. Hanehalkı tüketimi birinci çeyrekte yüzde 7,3 artarken ikinci çeyrekte yüzde 1,6 arttı. Kamu tüketimi ilk çeyrekte yüzde 3,9 iken ikinci çeyrekte yüzde 0,7’e geriledi. Kredilere ulaşılamıyor.

Yavaşlama başta iktisadi faaliyet kollarında görülüyor, ek olarak sanayi ve dış ticaret kötülemiş durumda.

Prof. Dr. Binhan Elif Yılmaz’ın T24’teki değerlendirmesine göre “yavaşlama uzun sürmeyecek” ama “daralıp durgunlaşacağız.”

Yılmaz, “Sıkı para politikasının devam eden etkileri ve çalışan program ile üçüncü çeyrekte daralmaya hazır olalım. Ancak bir yandan da reel kesimin selektif düşük faizli kredi ve ihracatçının kur artışı beklentileri/talepleri var. Maliye politikası yeteri kadar sıkılaşmazken para politikasının sıkı duruşunu ne kadar sürdüreceği merak konusu,” değerlendirmesinde bulundu.