2024’te iç ve dış politikada yılın olayı, yılın kişisi

2024’te iç ve dış politikada yılın olayı ve yılın kişisini belirlerken zor olan ölçütü belirlemek, gerisi kendiliğinden geliyor.
Benim ölçütüm politikadaki genel gidişe etkisi oldu. Yani o ismin 2024 içindeki siyasi gelişmelerin akışını nasıl değiştirdiği ve hangi olayın siyasetin genel akışını farklı sonuçlara yol açacak şekilde değiştirdiği.
Böyle olunca 2024’te iç politikada yılın kişisinin MHP lideri Devlet Bahçeli, yılın olayını de 31 Mart yerel seçimlerinde CHP’nin 22 yıldan bu yana ilk kez AK Partinin önüne geçmesi olduğu söylenebilir.
Ayrıntılarına girmeden önce 2024’te uluslararası politikada ağırlığını hissettiren ismi ve olayı da söylemek isterim; onların da gerekçelendirmesini yapmak üzere.
2024’te uluslararası politikada ağırlığını koyan kişisinin, Kasım seçimlerini kazanarak daha ABD Başkanlığı görevini devralmadan uluslararası dengeleri sarsmaya başlayan Donald Trump ve yılın olayının da bütün Ortadoğu’yu sarsıp dengeleri alt üst eden İsrail suikast zinciri olduğunu görmek mümkün.

İç siyasette yılın kişisi Bahçeli

MHP lideri Bahçeli’yi siyasette yılın kişisi olarak görmemin nedeni sadece 1 Ekim Meclis açılışında DEM Partilileri de şaşırtan bir hamleyle, yılın sonunda, kendi önerisiyle DEM Partili Pervin Buldan ve Sırrı Süreyya Önder’in PKK lideri Abdullah Öcalan ile görüşmesini sağlayan yeni diyalog sürecini başlatması değil.
Bahçeli’nin 2024’te siyasete müdahaleleri 24 Nisan’da, Cumhur İttifakının 31 Mart seçim yenilgisinden ertesinde Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’a sitemini yansıtan “Söyleten Sensin” videosunu yayınlaması oldu. Bir gece önce 23 Nisan davetinde Erdoğan CHP lideri Özgür Özel ile görüşmüş, Anayasa değişikliği için desteğini almayı amaçladığını söylemişti. Diğer yandan yine CHP’nin bastırmasıyla Sinan Ateş Cinayeti davası MHP’nin istemediği yerlere gidiyordu. Bahçeli, kademeli müdahalelerle hem Ateş davasının MHP’ye hasar vermeden sonuçlanmasını hem de Erdoğan ile Özel arasındaki “normalleşme” sürecinin boşa çıkmasını sağladı.
Son hamlesine gelince, MHP liderinden başka, Erdoğan dahil hiç kimse PKK liderinin gelip Meclis’te konuşması ya da DEM Parti’nin Öcalan’dan Meclis’e savaşı bitirme mesajı getirmesini istemeye cesaret edemezdi.

Yılın olayı 31 Mart seçimi

İç siyasette 2024’ün genel gidişi en çok etkileyen olayı 31 Mart yerel seçimleri oldu.
Çoğu AK Partiden olmak üzere 35 büyükşehir ve il belediye başkanlığını kazanan CHP, genel oyda da 2002’den beri süren AK Parti iktidarında ilk kez birinci konuma yükseldi. Bunda en büyük etki ekonomik krizin seçmene yüklediği geçim sıkıntısının oldu. Ancak CHP’nin 2023 seçim yenilgisi ardından genel başkanını değiştirmesi de pay sahibiydi.
31 Mart seçimleri İstanbul’da Ekrem İmamoğlu, Ankara’da Mensur Yavaş’ın siyasette asli aktörler olarak yerlerini sağlamlaştırdı; aynı zamanda CHP seçmeninin merkeze kayma eğilimini de gösterdi.
AK Parti grubunda yenilgi özeleştirisi yapan Erdoğan, Cumhur İttifakı ortağı Bahçeli’nin uyarılarıyla Kürt seçmeni CHP’nin muhtemel etkisinden koparmak ve kendisini yeniden Cumhurbaşkanı adayı yapmak üzere siyasi aritmetiği değiştirmek üzere adımlar atmaya başladı.
CHP bu adımlara iç sorunları nedeniyle karşılık veremedikçe birincil konumunu zayıflatmaya başlasa da 31 Mart seçimleri iç politika dengelerini sarsan en önemli olay oldu.

Dışarıda İsrail suikastları

İsrail’in İran’ın Ortadoğu’daki etkisini kırma amaçlı suikastlar serisi Hamas lideri İsmail Haniye’yi öldürmesiyle başladı. 19 Mayıs’taki şaibeli helikopter kazasında ölen İbrahim Reisi’nin yerine Mesud Pezeşkiyan’ın göreve başlaması töreni için Tahran’a giden Haniye 31 Temmuz’da İran devrim Muhafızlarının koruması delinerek öldürüldü. Bir gün önce Beyrut’ta Hizbullah’ın askeri şefi öldürülmüştü.
17 Eylül’de Hizbullah’ın kullandığı çağrı cihazlarının aynı anda patlatılarak bir anda binlerce Hizbullah kadrosu ve İran bağlantılarının devre dışı bırakıldı. Ertesi günkü cenaze töreninde Hizbullah militanlarının kullandığı telsizler patlatıldı. Hizbullah lideri Hasan Nasrallah’ın 27 Eylül’de İsrail hava saldırısında öldürülmesi, 16 Ekim’de yeni Hamas lideri Yahya Sinvar’ın öldürülmesi ile İsrail gizli servisi Mossad bağlantılı suikastlar zinciri devam etti.
Bu suikastlar İran’ın Filistin, Lübnan ve Suriye’de etkisi altındaki örgütler ve Devrim Muhafızları yoluyla yürüttüğü siyasete -bir yandan devam eden füzeler savaşının gölgesinde– büyük darbe vurdu. Rusya’nın dikkatini NATO’ya karşı Ukrayna’ya odaklaması üzerine İran’ın Beşar Esad rejimini suni teneffüsle ayakta tutmaktan geri düştüğü ortamda, 1 Aralık’ta harekete geçen HTŞ, Beşar Esad’ın 8 Aralık’ta Rusya’ya kaçmasıyla Şam’a girdi.

Uluslararası siyasette Trump

Uluslararası siyasette yılın kişisinin 5 Kasım seçimlerinde beklenin de ötesinde bir sonuçla ikinci defa başkan seçilen Trump olduğu rahatlıkla söylenebilir.
Trump görevi 20 Ocak’ta Joe Biden’dan devralacak ama daha almadan uluslararası siyaset dengelerini sarsmaya başladı. Çin ile Pasifik ticareti savaşlarından Afrika rekabetine, Rusya-Ukrayna savaşından Avrupalı “müttefiklere”, oradan Ortadoğu dengelerine dek önünde muhataplarını ters köşeye düşürmeye aday pek çok uluslararası konu var.
Fransa, Almanya ve İtalya gibi Avrupa Birliğinin kurucu ağır toplarında iç siyasetin giderek sağa kaymasında Trump’ın küresel siyasette artan etkisi ve göçmen sorununa radikal yaklaşımının etkisi, Avrupa’da artan Rusya korkusunun payı var. Rusya Cumhurbaşkanı Vladimir Putin’in nükleer silahlardan söz etmesi şaka değil.
Trump’ın önündeki iki dış politika konusu Türkiye’yi doğrudan ve yakından ilgilendiriyor. Birincisi Rusya-Ukrayna savaşı, ikincisi Suriye’de asker tutmaya devam edip etmeyeceği. Bu ikincisi, aynı zamanda DEAŞ’la mücadele gerekçesiyle PKK’nın Suriye koluna desteğe devam edip etmeyeceği ve Türkiye’de Bahçeli’nin başlattığı yeni PKK ile diyalog sürecine de bağlantılı.