Türkiye’de gazetecilerin hakları için verdikleri tarihi mücadelenin 63. yıldönümü olan 10 Ocak Çalışan Gazeteciler Günü’nde “Gazetecilik Hak ve Özgürlükler Deklarasyonu”nu açıkladı. Grup adına Çağdaş Gazeteciler Derneği Başkanı Gazeteci Kıvanç El söz aldı. (Foto: ÇGD)
14 meslek ögrütünün bir araya gelerek oluşturduğu Medya Dayanışma Grubu, Türkiye’de gazetecilerin hakları için verdikleri tarihi mücadelenin 63. yıldönümü olan 10 Ocak Çalışan Gazeteciler Günü’nde “Gazetecilik Hak ve Özgürlükler Deklarasyonu”nu açıkladı.
Medya Dayanışma Grubu, gazetecilerin çalışma koşullarından dijital dönüşüme, basın özgürlüğünden mesleki haklara kadar geniş bir yelpazede gazetecilerin artık 1961 yılında elde ettikleri kazanımların çok daha gerisinde olduğunu vurguladı.
10 Ocak 1961’de basın çalışanlarına bazı haklar getiren Basın Kanunu yürürlüğe girmişti. Kanunla gazetecilere tanınan hakları kabul etmeyen dokuz gazete patronu gazetelerini kapatınca, gazeteciler bağımsız olarak “Basın” isimli bir gazete çıkarmış, bu eylemin ardından 10 Ocak günü gazeteciler için bayram olarak kutlanmaya başlamıştı.
Ancak günümüzde bu tarih bayram olmaktan çok uzakta. Medya ve Hukuk Çalışmaları Derneği’nin (MLSA) raporuna göre, Türkiye’de 30 gazeteci mesleki faliyetleri sebebiyle hapiste bulunuyor. Şu anda 4 gazeteci ev hapsinde. Türkiye 2024 yılı Dünya Basın Özgürlüğü Endeksi’nde 180 ülke arasında 158. Sırada.
Gazeteciler güvencesiz, savunmasız, kontrol altında
Tüm bu sorunlara dikkat çekmek amacıyla bir araya gelen Medya Dayanışma Grubu “artık güvencesiz, savunmasız ve her an işten çıkarılma tehdidi altında bir mesleğin mensuplarıyız,” sözleriyle gazetecilerin durumlarının vehametine dikkat çekti.
Grup, “Aradan 63 yıl geçti ve biz bugün artık o kazanımların çok gerisindeyiz. Örgüt bolluğu içinde örgütsüz durumdayız, gazetecilerin çoğunluğu sendikasız ve toplu sözleşmesiz,” dedi.
Basın İş Kanunu’nun ortadan kaldırılma tehlikesiyle karşı karşıya olduğu belirtilirken, gazetecilerin özlük haklarının işveren-yargı-siyasi iktidar işbirliğiyle geri alındığı vurgulandı.
Meslek örgütleri, medyanın büyük bölümünün kontrolü, gazetecilere yönelik saldırılar ve haber sitelerinin kapatılmasının olağanlaştığına dikkat çekti.
Deklarasyonda, “Gazeteciliği suçmuş gibi gösteren yasal düzenlemeler yapılarak yeni bir medya düzeni yaratıldı” tespiti yapıldı.
Temel talepler
Deklarasyonda öne çıkan başlıca talepler şöyle sıralandı:
1. Çalışma koşullarımız güvenceye alınmalıdır, işsizlik baskısı sona ermelidir.
2. Yıpranma hakkımız yeniden düzenlenmelidir.
3. Mesleki gerekçeyle haklı fesih hakkımız uygulanmalı, istifa haline kıdem tazminatımız güvenceye alınmalıdır.
4. Basın İş Kanunu’nun genel iş kanunu ile birleştirilmesi hazırlığından vazgeçilmelidir.
5. Aylık ücretimizin peşin ödenmesi sağlanmalı, yasal güvence sağlandığı takdirde haftalık çalışma süresi 40 saat olmalıdır.
6. Ödenmeyen fazla mesailerimize ek faiz kuralı uygulanabilir hale getirilmelidir.
7. Kadın gazetecilerin çalıştırılması teşvik edilmeli, hamilelik ve doğum nedeniyle işten çıkarmalar yasaklanmalıdır. Doğum sonrası ücretli izin ve emzirme dönemi SGK prim desteği taleplerimiz yasal düzenlemeyle güvence altına alınmalıdır.
8. Başta foto muhabirlerinin ekipman satın almalarında üç yıl süreyle vergi muafiyeti sağlanmalıdır.
9. Serbest ve dijital mecralarda yayın yapan gazetecilerin de sendikalı olabilmesi için yasal düzenleme yapılmalıdır.
10. Serbest çalışan meslektaşlarımızın basın kartı alabilmesi ve basın kartına bağlanan özlük haklarından yararlanmaları sağlanmalıdır.
11. Sendikal örgütlenmenin önündeki engel haline gelen işyeri/ işletme tartışmasının ortadan kaldırılması için birden fazla işyeri olan şirketler tek işletme olarak kabul edilmeli ve örgütlenme barajı yüzde 40 olarak uygulanmalıdır.Deklarasyonda dijitalleşmenin getirdiği zorluklara özel bir bölüm ayrıldı: “Basılı gazetelerin tirajları sürekli gerilerken dijital mecralarda ve sosyal medya platformlarında yeni gazetecilik formları oluşuyor; yeni etik sorunlar ortaya çıkıyor.”
