Flake tercihi: ABD neden siyasi büyükelçi atıyor?

Arizona eski Senatörü Jeff Flake, ABD Başkanı Joe Biden tarafından Ankara Büyükelçiliğine aday gösterildi. Adaylığı, Senato tarafından onaylandığı takdirde, ABD’nin şimdiki Türkiye Büyükelçisi David Satterfield’tan görevi devralacak. Böylece, Türkiye’nin ABD’ye siyasi kökenli Murat Mercan’ı büyükelçi atamasından sonra. ABD’de, Türkiye’ye siyasi büyükelçi atamış olacak.
Jeff Flake, Türkiye ile ABD arasındaki ilişkilerin hayli gergin olduğu bir dönemde, zorlu bir görev üstlenecek. Demokrat Başkan Biden, Mormon kilisesine mensup ve muhafazakar bir Cumhuriyetçi olan, Kongre’de bir dönem Senatör olarak görev yapan Flake’i Türkiye Büyükelçisi olarak tercih etti. Flake 2012 yılında Senato üyesi olarak seçilmeden önce, altı dönem boyunca, Temsilciler Meclisinde, Cumhuriyetçi Partiyi temsil etti. Senatör olarak görev yaptığı dönemde, Dış İlişkiler Komitesi üyeliğine seçildi. Uluslararası ilişkilere yakın ilgi duyan ve ABD’nin geleneksel müttefikleriyle ilişkilerine önem ve öncelik veren bir Senato üyesi olarak tanınıyordu. Partizanca yaklaşımlara itibar etmedi. Konulara, mümkün mertebe tarafsızlık anlayışıyla yaklaştı. Örneğin, Senato üyeliği sırasında, Flake, komiteye 2014 yılında Demokratların sunduğu Ermeni karar tasarısına destek vermedi.

Trump muhalifi Cumhuriyetçi

Müstakbel Ankara Büyükelçisinin Türkiye’ye ilişkin konularda derin bilgisi olduğu söylenemez. Daha ziyade, zamanında bir Hristiyan misyoner olarak faaliyet gösterdiği Afrika hakkında belli bir birikimi var.

Trump’ın Başkanlık döneminde, Flake’in birçok konuda Trump’a karşı pozisyon aldığını görüyoruz. Dış politikada, Trump’ı kurumsallıktan uzaklaşmakla ve partizanca davranmakla eleştirip Trump’a muhalefet eden ilk Cumhuriyetçi siyasetçilerden biri olarak biliniyor.
2018 senesinde, Senatör olarak ikinci dönem aday olmayacağını açıklamadan önce, Trump’ın siyaset tarzını ve dürüstlüğünü sorgulayan Flake, diğer Cumhuriyetçi siyasetçileri de, bu husustaki eleştirilerini dile getirmekte cesaretli olmaya davet etmişti. Bu yüzden, Cumhuriyetçi Parti içinde ağır eleştirilere maruz kalan ve dışlanan Flake, Başkanlık seçimi adaylığı konusunda Trump’a rakip olma düşüncesinden de vazgeçmek zorunda kalmıştı. Flake’in, bilinen özelliklerinden biri de demokrasi, özgürlükler ve insan hakları konularına gösterdiği ilgi ve duyarlılık. Nitekim, Rahip Andrew Brunson’ın serbest bırakılarak, ABD’ne gönderilmesi konusundaki çağrılara güçlü destek vermişti.

Ankara’ya atanması ne anlama geliyor?

Flake uzun bir aradan sonra Türkiye Büyükelçisi olarak atanan ilk siyasetçi. Reagan döneminde Büyükelçi olarak görev yapan Robert Strauss Hupe’den bu yana, ABD, Türkiye’ye siyasi atama yapmamıştı. Strauss-Hupe, 12 Eylül 1980 askeri darbesini izleyen dönemde 1981-1989 arasında Ankara Büyükelçisiydi.
Başkan Biden, bir yönüyle, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın Türkiye’nin Washington Büyükelçiliğine yaptığı siyasi atamaya karşılık vermiş oluyor. Türkiye de, uzun bir aradan sonra,  geleneği bozarak, eski bir siyasetçi olan Murat Mercan’ı Washington’a Büyükelçi olarak atamıştı.
Ancak, Biden’ın bu atamayla verdiği ince bir iç politika mesajı da var.
Biden, böylece “ben muhalefetin üyesi olan bir siyasetçiyi önemli bir temsil görevine getirmekte sakınca görmüyorum” demiş oluyor. Ayrıca, bir nevi siyasi uzlaşının değerini ve partizanlıktan uzak durmanın önemini de vurguluyor.
Flake’in seçiminde, Biden’ın kurumsal ilişkinin ihya edilmesine verdiği önemin de rol oynadığına inanıyorum. Diğer bir ifadeyle, Biden, Türk tarafına, güçlü bir siyasetçi atayarak, ilişkileri kurumsal zeminde sürdürme kararlılığını da göstermiş oluyor. Bu meyanda, Türkiye ve bölge hakkında bilgi ve tecrübesi sınırlı olan Flake’in, herhangi bir ön yargı taşımamasının da Biden tarafından dikkate alındığını varsayıyorum.

Ne tür sorunlar bekliyor?

Mevcut sorunların başında Rusya’dan alınan S400 füzeleri, Türkiye’nin F35 programından çıkarılıp uçaklara el konulması dahil yaptırımlar, Suriye’de PKK/YPG sorunu, Fethullah Gülen’in ABD’deki varlığı ve son olarak ABD’nin çıktığı Afganistan’da Türkiye’nin kalmaya devam etmesi talebi gibi ağır konular bulunuyor.
Büyükelçi adayı Flake’in demokrasi ve insan hakları konularındaki hassasiyetini de göz önünde bulundurduğumuzda, Başkan Biden’ın, Türkiye’den bu çerçevedeki beklentilerini de siyaseten ve yakından takip edeceği anlaşılıyor.
Kanaatimce, Jeff Flake’in Büyükelçiliğe adaylığının Senato tarafından onaylanmasında bir sorun olmayacaktır. Nitekim, Cumhuriyetçi Parti mensubu birçok Kongre üyesi de Flake’in adaylığını onayladıklarını şimdiden açıkladılar.
Flake’in, ilk zamanlarda karşılaşacağı önemli sıkıntılardan biri, Türkiye ve bölge hakkındaki bilgi birikiminin yeterli olmaması gibi görünüyor. Ancak, bu eksikliğini kısa zamanda giderebileceğini düşünüyorum. Büyükelçi adayı Jeff Flake’in, derin sorunlarla mahmul ikili ilişkileri iyileştirmek konusunda ne ölçüde başarılı olacağını zaman gösterecek. Ancak, mevcut şartlarda işinin hiç de kolay olmayacağını söylemek doğru olur.