Altı muhalefet partisinin üzerinde uzlaştığı “Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem Mütabakat Metni” parti genel başkanlarının katıldığı tören ile kamuoyuna duyuruldu.
Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), İYİ Parti, Demokrasi ve Atılım Partisi (DEVA), Saadet Partisi, Gelecek Partisi ve Demokrat Partisi liderleri, partilerin üzerinde anlaştıkları 46 sayfalık Anayasa metnini Ankara Bilkent Otel’de düzenlenen toplantıda imzaladı.
Genel Başkan Yardımcıları tarafından ana hatları okunan metinde, 2017 referandumu ile kabul edilen Cumhurbaşkanlığı Sisteminin “otoriter bir yönetim” yarattığı ve kuvvetler ayrılığı ilkesini yıprattığı belirtildi. Bu sistemde değişiklik yapmak için bir araya gelen muhalefet partileri, yapılacak değişikliğin “eski rejime dönüş” niteliği taşımadığını “yeni bir güçlendirilmiş parlamenter sistem” için temel noktalarda anlaşıldığını vurguladı.
Partiler, amaçlarını, “Sistemle katılımcı, özgürlükçü ve çoğulcu demokrasinin gereklerine uygun, kuvvetler ayrılığı ilkesi ile etkin denge ve denetleme mekanizmalarına dayanan bir hükümet sistemi modeli,” olarak tanımladı. Temel hak ve özgürlükler başlığı altında ifade özgürlüğü, kadın-erkek eşitliği, basın özgürlüğü, toplantı özgürlüğü sağlanması için atılacak adımlar sıralandı. Temel bürokratik mekanizmalarda yenilik yapılacağı, kamu kurumlarının konfigürasyonunda değişikliğe gidileceği vurgulandı.
Seçim barajı düşürülecek, nisbi temsil sistemi gelecek
Muhalefet partilerinin anlaştığı metin uyarınca yeni sistemde, TBMM seçimleri 5 yılda bir yapılacak. Seçim barajı yüzde 3’e düşürülecek. Nispi temsil sistemi uygulanacak.
Ak Parti ve MHP koalisyonu tarafından sıklıkla kullanılan ve tartışma yaratan torba kanun uygulamasına son verilecek ve Bakanlar Kurulunun Kanun Hükmünde Kararname çıkarma yetkisi, Meclis tarafından “konusu sınırları ve süresi belirtilmek şartıyla kabul edilecek, Meclis’in ve AYM’nin denetimine tabi tutulacak.”
Cumhurbaşkanının görev süresi 7 yıl olarak düzenlenecek. Cumhurbaşkanının görev süresi bir dönem ile sınırlandırılacak, veto yetkisi ise sembolik bir yetkiye dönüştürülecek. Seçilen kişinin varsa siyasi parti ile ilişkisi kesilecek.
OHAL yetkisi Bakanlar Kurulu’na verilecek
Yeni sistem ile Başbakanlık sistemine geri dönülecek. Başbakan, TBMM üyeleri arasından seçilecek. Hükümetin düşürülebilmesi salt çoğunluğa bağlanacak. OHAL ilan etme yetkisi ise Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu’na ait olacak, TBMM onayına tabi tutulacak. OHAL süresi kısaltılacak.
Bağımsız Yargı kapsamında özellikle Hakimler ve Savcılar Kurulu, Anayasa Mahkemesi ve Yüksek Seçim Kurulu üye seçimlerinde Cumhurbaşkanının ve Bakanlar Kurulunun siyasi etkisini azaltmak için değişikliğe gidilecek. Hakimler ve Savcılar Kurulu Hakimler Kurulu ve Savcılar Kurulu olarak ikiye ayrılacak. Adalet Bakanı ve Müsteşarların Hakimler Kurulu üyeliğinden çıkarılacak. AYM yeniden yapılandırılacak, bireysel başvuru kapsamı genişletiliyor. YSK ise yüksek mahkeme olarak düzenlenecek.
İfade özgürlüğü kapsamında bu özgürlük AYM ve AİHM’nin yerleşik içtihatları gereğince “şiddete teşvik, nefret söylemi ya da kişilik haklarına saldırı durumları” dışında sınırlandırılamayacak. Toplantı ve gösteri yürüyüşü mevzuatı yeniden düzenlenecek. İnternet mevzuatı uluslararası standartlara uygun bir şekilde düzenlenecek. Basın özgürlüğü için düzenleme denetleme mekanizmaları siyasi etkiden uzaklaşacak şekilde tekrar düzenlenecek.
İstanbul Sözleşmesi’ne dönülecek
Metinde ayrıca kadın erkek eşitliğine dair düzenlemeler de bulunuyor. Metin, “kadın-erkek eşitliğini sağlamak ve korumak öncelikli bir devlet politikası haline getirileceğini” belirtiyor.
Buna göre, “Kadına yönelik şiddetle etkin şekilde mücadele edilecek, şiddetin önlenmesi adına uluslararası sözleşmeler ve ulusal mevzuat hükümleri etkili şekilde uygulanacak. Kadına karşı işlenen suçlarla ilgili TCK’da gerekli düzenlemeler yapılacak.Adaletli bir çalışma hayatı için kadınların güvenceli çalışma, eşit işe eşit ücret, iş-özel yaşam dengesinin kurulmasına yönelik, uluslararası standartlar doğrultusunda, gerekli düzenlemeler yapılacak. Kamu yönetiminde kadın yöneticilerin sayısı arttırılacak.”
Çevre için “çevre mahkemeleri” kurulacak. Yargı sisteminde çevre konusunda uzmanlaşmış yargıçlar görev alacak, paris anlaşmalarına uyulacak.
İhale Kanunu yenilenecek, Merkez Bankası Bağımsızlaşacak
Metin uyarınca tüm kamu kurumları yeniden yapılandırılacak, fonksiyonları güçlendirilecek. “Kamu görevine alınmada her kademede liyakat ve eşitlik ilkeleri hâkim kılınacak, şeffaflık sağlanacak.”
İhale Kanunu yenilenecek, ihale mevzuatı tek kanunda düzenlenecek. İstisna ve muafiyet hükümleri kaldırılacak, MASAK yeniden yapılandırılacak. Şeffaflığın sağlanması ve yolsuzluğun önüne geçilmesi için ilk olarak Siyasi Etik Kanunu hazırlanacak. Buna göre ayrıca TBMM bünyesinde Siyasi Etik Komisyonu kurulacak.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın tam bağımsızlığının sağlanması için yasal ve yapısal önlemler alınacak. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, para politikasının uygulanmasında tek karar merci olacak.
