İsveç’in NATO üyeliği için “müzakereler sürecek”

İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyelikleri için geçtiğimiz yıl Madrid’te Türkiye, İsveç, Finlandiya ve NATO heyetinin katılımıyla kurulan “Daimi Ortak Mekanizma” dördüncü toplantısı için 14 Haziran’da Ankara’da buluştu.

5 saat sürdüğü belirtilen toplantının ardından yapılan ortak açıklamada İsveç’in üyeliği için “somut adımlar üzerinde çalışmaya devam edileceği” bildirildi.

Açıklamada şu ifadelere yer verildi:

“Toplantıda, İsveç’in Üçlü Muhtırada yer alan taahhütler bağlamında attığı adımlar ele alınmıştır. Başta, bu ülkede 1 Haziran 2023 tarihinde yürürlüğe giren yeni mevzuat olmak üzere terörizmle mücadelede alınmakta olan tedbirlerin terör örgütlerinin İsveç’teki faaliyetlerine yönelik yansımaları, somut örnekler temelinde istişare edilmiştir. Bu çerçevede, Üçlü Muhtırada kayıtlı taahhütlerin hayata geçirilmesinde kaydedilen ilerlemenin düzeyi ele alınmıştır. Katılımcılar Daimi Ortak Mekanizmanın önemini vurgulamışlar ve müteakip somut adımlar üzerinde çalışmaya devam etmek hususunda mutabık kalmışlardır”

Temmuz ayında yapılacak NATO zirvesi öncesinde Türkiye’nin İsveç’in üyeliğini onaylaması beklentisi dillendirilirken Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan toplantı öncesi yaptığı açıklamada Ankara’dan onay çıkmayacağı mesajını vermiş, Erdoğan’ın mesajı sonrasında Brüksel’de konuşan NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, “sürecin devam ettiğini” belirtmişti.

NATO Genel Sekreteri, görüşmenin olumlu bir atmosferde geçtiğini belirterek, zirveden önce bir anlaşma olup olamayacağı sorusuna ise “Bu hala mümkün. Elbette bunu garanti edemem ancak zirveye kadar bir anlaşmaya varılması mümkün ve ben de bunun gerçekleşmesi için çalışmaya devam ediyorum,” ifadeleriyle cevap verdi.

İsveç’in üyeliği için dörtlü toplantı Ankara’da

İsveç, Finlandiya, Türkiye ve NATO heyetleri İsveç’in NATO’ya üyelik sürecini müzakere etmek üzere 14 Haziran’da Cumhurbaşkanı Başdanışmanı Akif Çağatay Kılıç’ın evsahipliğinde Ankara’da bir araya geldi.

Toplantıya NATO heyeti başkanı olarak NATO Genel Sekreter Kabine Şefi Stian Jenssen, İsveç heyeti başkanı olarak İsveç Dışişleri Bakanlığı Devlet Sekreteri Büyükelçi Jan Knutsson ve Finlandiya heyet başkanı olarak da Finlandiya Dışişleri Bakanlığı Daimi Devlet Sekreteri Jukka Salovaara katıldı.

5 saat süren toplantının ardından Finlandiya’nın görüşmelere katılması ve İsveç’in “somut adımlar” atması için görüşmelerin sürdürülmesi kararı verildi.

Geçtiğimiz Ocak ayında İsveç’in başkenti Stokholm’de Türkiye Büyükelçiliği önünde Kur’an-Kerim yakılmasının ardından Ankara tarafından durdurulan görüşmeler Mart ayında yeniden başlatılmış, Ankara Finlandiya’nın başvurusunu onaylayarak İsveç’e vetosunu sürdürmüştü.

Toplantıda hazır bulunan Stian Janssen ile görüştüğünü belirten Stoltenberg, Janssen’in “toplantının yapıcı bir atmosferde gerçekleştiğini, bazı ilerlemeler kaydedildiğini ve İsveç’in mümkün olan en kısa sürede onaylanması için çalışmaya devam edeceğimizi bildirdiğini” aktardı.

Erdoğan: “Vilnius’ta farklı bir şey beklemeyin”

Askeri ittifak, önümüzdeki ay Litvanya’nın Vilnius kentinde yapılacak NATO zirvesinden önce İsveç’in üyeliğinin de tamamlanmasını bekliyor ancak Cumhurbaşkanı Erdoğan toplantı öncesinde yaptığı açıklamada Vilnius zirvesinden önce bir onay kararının verilmeyeceğinin sinyalini verdi.

Cumhurbaşkanı KKTC ve Azerbaycan ziyaretleri dönüşünde gazetecilerin İsveç’in NATO’ya üyelik sürecine ilişkin sorduğu sorulara verdiği yanıtta, Ankara’nın “somut adım” beklentisini yineledi, NATO zirvesinde üyelikle ilgili olumlu bir adım atılmayacağını belirtti.

Erdoğan’ın gazetecilere “Bugün, Başdanışmanım, Büyükelçi Akif Çağatay Kılıç İsveç, Finlandiya, NATO heyetiyle Daimi Ortak Mekanizma’nın dördüncü toplantısını yapacak. Onlara da şimdiden bu mesajı verecek; ‘Yani Cumhurbaşkanımızın kanaati budur, kesinlikle Vilnius’ta çok daha farklı bir şey beklemeyin,” dediği aktarıldı.

Erdoğan, “NATO’nun terörle mücadele ayağı nerede? NATO’nun bunu bir defa halletmesi lazım. Bunu halletmedikten sonra Vilnius’ta filan biz kalkıp da el bebek gül bebek diyemeyiz” ifadelerini kullandı.

Erdoğan, “Bizim bu beklentilere uymamız için, her şeyden önce İsveç’in üzerine düşen görevi yerine getirmesi lazım” diye konuştu.

İsveç’in terörle mücadele yasasında yaptığı değişiklikle ilgili de konuşan Erdoğan, “Kaldı ki bu anayasa işi değil, yasa işi de değil. Bu ne işi? Kolluk kuvvetleri ne işe yarar? Kolluk kuvvetlerinin yapması gereken iş, işte bunların önünü kesmektir,” dedi.

Stoltenberg: “Süreç devam ediyor”

Stoltenberg ise Erdoğan’ın mesajları ile ilgili sorulan soruya verdiği cevapta İsveç’in üyeliği ile ilgili “kesin bir zaman çizelgesi veya garanti verebilecek konumda olmadığını ancak bugün toplantıda bir araya gelinmesinin iyi bir gelişme olduğunu” belirtti.

Stoltenberg, “Cumhurbaşkanı Erdoğan’la son görüşmemde Ankara’da ve İstanbul’da da birçok kez İsveç’in taahhütlerini yerine getirdiğini açıkça ifade ettim. Anayasayı değiştirdiler, terörle mücadele yasalarını güçlendirdiler ve Türkiye’ye silah ihracatı üzerindeki kısıtlamaları kaldırdılar. İsveç’in Türkiye ile masaya oturup üzerinde mutabık kalınan hususlar temelinde daha fazlasını nasıl sağlayabileceğini müzakere etmesini memnuniyetle karşıladım. Bu hafta PKK ile bağlantılı bir kişinin iadesine ilişkin yeni bir duyuru yapıldı ve bu yine terörle mücadele için iyi bir gelişme olmakla birlikte İsveç’in İsveç’te suçla mücadele çabaları için de iyi bir gelişme çünkü bu gruplar birbirleriyle bağlantılı. Türkiye’deki terör eylemlerinden sorumlu olanlarla İsveç’te suçu organize edenler aynı kişilerdir,” ifadelerini kullandı.

Stoltenberg, “Çalışmaya devam edeceğiz ve hepimiz İsveç’i en kısa zamanda tam üye olarak bekliyoruz,” dedi.

İsveç’in NATO üyeliği

Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin ardından İsveç ve Finlandiya Mayıs 2022’de NATO’ya üyelik için başvuruda bulunmuş, iki ülkenin başvurusu terör ile mücadelede yeterli desteği göremediği gerekçesiyle Türkiye’nin vetosu ile karşılaşmıştı.

NATO Genel Sekreteri Stoltenberg’in öncülüğünde Haziran ayında Madrid’te düzenlenen NATO liderler zirvesinde üç ülke bir araya gelmiş, bir ortak mutabakat metni imzalanmıştı.

Mutabakat uyarınca Ankara iki ülkeden başta PKK ve FETÖ olmak üzere “terör gruplarının” faaliyetlerine kısıtlama getirilmesi, silah ambargosunun kaldırılması ve terör suçlularının iadesi gibi taahhüt talebinde bulunmuştu.

Ocak ayında İsveç’in başkenti Stokholm’de Kur’an yakılması olayının ardından Türkiye ve İsveç arasındaki gerginlik tırmanmış, Ankara mutabakat çerçevesinde kurulan ortak mekanizma ile görüşmelere ara verdiğini açıklamıştı.

ABD ve NATO ile diplomatik trafiğin ardından Türkiye, 14 Mayıs seçimleri öncesinde Finlandiya’nın NATO üyeliği ile ilgili onayını verdi ancak İsveç için vetosunu sürdürdü.

“Somut adım” vurgusu

Ankara Stockholm’ü PKK ve FETÖ gibi terör örgütü üyelerine ve aşırılık yanlısı olarak gördüğü diğer kişilere karşı yeterince önlem almamakla eleştiriyor.

Yeni seçilen sağcı İsveç hükümeti geçtiğimiz Kasım ayında PKK ile arasına mesafe koyduğunu açıklamış ve terörle mücadele yasalarında değişikliğine gitmişti. Haziran ayında yürürlüğe giren terör ile mücadele yasası ile aşırılık yanlısı bir örgüte, grubu desteklemek, güçlendirmek ya da teşvik etmek amacıyla katılmaktan hüküm giyen kişiler için sekiz yıla kadar hapis cezası öngörüldü.

Ankara ise yasa değişikliğini yeterli bulmayarak “somut adım atılması” talebini yineliyor.

İsveç hükümeti Pazartesi günü, 2013 yılında Türkiye’de uyuşturucu suçundan hüküm giymiş olan ve İsveç’te ikamet eden bir Türk vatandaşının iadesine karar verdi. Bu kişinin Türkiye’nin iadesini istediği kişiler arasında olup olmadığı netlik kazanmadı.

Adalet Bakanlığı Hukuk Kurulu Başkanı Ashraf Ahmed, İsveç devlet televizyonu SVT’ye yaptığı açıklamada, Yüksek Mahkeme’nin Mayıs ayında 35 yaşında bir kişinin Türkiye’ye iade edilmesine karar verdiğini ve hükümetin de mahkeme kararını onayladığını söyledi.

Aftonbladet gazetesine göre bu kişi, Türkiye’de 2013 yılında içinde uyuşturucu bulunan bir çanta taşıdığı için dört yıldan fazla hapis cezasına çarptırıldı. Türkiye’deki cezaevinden şartlı tahliye ile salıverildikten sonra yasal yollarla İsveç’e giden şüpheli Türk savcıların talebi üzerine Ağustos 2022’de orada tutuklandı.

İsveç medyasına göre 35 yaşındaki adam, uyuşturucu suçundan aldığı cezayı çekmek için iade talebinin bir bahane olduğunu ve iade talebinin gerçek sebebinin YPG ile PKK’yı desteklemesi olduğunu savundu.

ABD’den mesaj

İsveç’in NATO üyeliği ABD-Türkiye ilişkilerinde de bir müzakere maddesine dönüştü.

Önce ABD Başkanı Joe Biden’ın sözcüleri tarafından yapılan açıklamada, seçim sonrasında Erdoğan’a tebrik telefonu sırasında Türkiye’ye F-16 jetlerinin satışı ile ilgili onayın ve İsveç’in üyeliğinin gündeme geldiği belirtilmişti. Açıklamada İsveç onayının “bir şart” olarak konuşulmadığı belirtilmiş olsa da, müzakereler sürerken ABD Senatosunda Türkiye’ye satışın durdurulmasını savunan senatörlerin tutumlarını yumuşattıkları bildirilmişti.

ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, Washington’da İtalyan mevkidaşı Antonio Tajani ile düzenlediği basin toplantısında da “Diğer NATO müttefikleri ve ABD artık İsveç’in resmi olarak NATO’ya dahil olması gerektiği görüşünde. Beklentimiz bunun temmuz ayındaki NATO Zirvesi’nde gerçekleşebileceği yönünde” demişti.

İsveç’in PKK terör örgütüyle bağlantısını ilan eden bir kişiyi Türkiye’ye iade etmesinin NATO üyelik sürecini nasıl etkileyeceğinin sorulması üzerine Blinken, “Tarihi açıdan bakıldığında Finlandiya ve İsveç’in üyelik süreçleri çok çok hızlı gelişti” değerlendirmesinde bulunmuştu.