Türkiye, İsveç’in NATO tatbikatına vize verdi, bugün Meclis’te

Türkiye İsveç’in NATO’nun bu hafta başlaması beklenen Steadfast Defender (Kararlı Savunucu) 2024 askeri tatbikatına henüz üye olmadığı halde katılmasına onay verdi. İsveç’in üyelik oylamasının 23 Ocak’ta TBMM Genel Kurul günbdemine alınması bekleniyor.

Bu hafta başlayıp üç ay kadar sürecek olan Steadfast Defender-2024 NATO’nun Soğuk Savaşın bitiminden beri yapılan en büyük askeri tatbikat olacak. Rusya’nın Ukrayna’ya savaşından sonra Doğu Avrupa ve Baltık bölgesine oluşturduğu tehdit varsayımıyla yapılacak tatbikatın kapsamı, 17-18 Ocak tarihlerinde Brüksel’de yapılan, Türkiye’yi Genelkurmay Başkanı Orgeneral Metin Gürak’ın temsil ettiği NATO Askeri Komite toplantılarında kesinleştirildi. Dolayısıyla İsveç’in de NATO’nun bu önemli tatbikatına üye ülke gibi katılmasına Türkiye de onay verdi; NATO’da bütün kararlar oy birliğiyle alınabiliyor.

Türkiye’nin önceki NATO daimi temsilcilerinden emekli büyükelçi Fatih Ceylan “Bu tatbikat” diye yorumluyor; “NATO’nun 5’inci maddesinin, yani müttefiklerden birinin saldırıya uğraması durumunda diğer hepsinin desteğini alacağı maddesinin sınanması düzeyindedir. Dolayısıyla İsveç’in de bu tatbikata katılımına onay verilmesi, “de jure”, yani hukuken olmasa bile “de facto”, yani fiilen NATO üyesi sayıldığı anlamına gelir.”

İsveç’in üyeliği: sıra Meclis’te

Genelkurmay tarafından verilen bu onayın Milli Savunma Bakanı Yaşar Güler ve Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın onayı dışında verildiğini söylemek mümkün değil. Nitekim Orgeneral Gürak’ın Brüksel’deki toplantıya katılımından bir gün önce, Irak’ta 12 Ocak’ta 9 askerin katledildiği PKK saldırısı üzerine TBMM’de düzenlenen oturumda konuşan Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’ın da son zamanlarda “İsveç’in olumlu tutumundan” söz etmesi dikkatlerden kaçmadı.

Bu gelişmeler, İsveç’in NATO üyeliğinin NATO tatbikatıyla eşzamanlı veya paralel olarak kısa sürede, belki bu hafta Meclis Genel Kurul onayına sunulacağını gösteriyor. Nitekim 22 Ocak akşam saatlerinde oylamanın 23 Ocak’ta Genel Kurul gündemine alıbacağı belli oldu. (*)

Erdoğan 18 Aralık’ta, ABD Başkanı Joe Biden’ın 14 Aralık’taki telefonuyla Türkiye’ye F-16 satışıyla İsveç’in NATO üyeliğini birbirine bağladığını açıklamış, Ekim ayında imzaladığı onay belgesi TBMM Dışişleri Komisyonunu tarafından 26 Aralık’ta onaylanmıştı.

Biden sözünde duracak mı?

İsveç ve Finlandiya, Rusya’nın 2022’de Ukrayna’ya açtığı savaşın ardından NATO’ya üyelik başvurusunda bulunmuşlardı. Türkiye ise NATO’nun bir ortak güvenlik örgütü olduğu vurgusuyla iki kuzey ülkesinden de başta PKK olmak üzere Türkiye’nin güvenliğine tehdit oluşturan örgütlere karşı etkin adımlar talep etmişti. Finlandiya kısa sürede Ankara’nın taleplerini yerine getirerek 31’inci NATO üyesi olmuş, ancak İsveç ile sorun daha uzun sürmüştü.

İsveç’in NATO üyeliğinin TBMM tarafından onaylanması geri alınması eğer ABD Başkanı Erdoğan’a verdiği sözü tutmaz, ya da tutamazsa, yani F-16 satışı gerçekleşmezse geri alınabilir bir adım değil; İsveç NATO’nun 32’inci üyesi olacak. Ancak gelişmeler Erdoğan’ın bu siyasi riski almak durumunda kaldığını gösteriyor.

Eğer tersine bir gelişme olmazsa Erdoğan, Rusya Cumhurbaşkanı Vladimir Putin ile 24-25 Ocak’ta, yani tam NATO tatbikatının başlayacağı günlerde Kazakistan’da Suriye üzerine (İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi’nin de katılımıyla, Astana Grubu toplantılarında bir araya gelecek.

“Rus tehdidine” karşı

Rusya, İsveç’in da katılacağı NATO askeri tatbikatının kendisine karşı “kışkırtma” olduğunu ilan etti.

Steadfast Defender-2024 tatbikatına NATO’nun Türkiye dahil bütün üyelerinden ve misafir katılımcı olarak İsveç’ten toplam 90 bin askerin katılacağı açıklandı. Açıklamayı yapan NATO Avrupa Müttefik Kuvvetler (SACEUR) Komutanı, Amerikalı Orgeneral Christopher Cavoli, tatbikatın İttifakın düşman saldırısına karşı İttifakın birlik ve dayanışmasını göstereceğini aynı zamanda bir saldırı durumunda Kuzey Amerika ve İttifakın diğer bölgelerinden hızla kuvvet kaydırma yeteneğinin prova edileceğini duyurdu.

Cavoli açıklamasında düşmanın Rusya olduğunu söylemedi ama NATO Askeri Komitesi Başkanı Hollandalı Oramiral Robert Bauer söyledi. Bauer, NATO’nun Avrupalı üyeleri ve vatandaşlarının önümüzdeki 20 yıl içinde Rusya’yla bir savaşa hazır olmaları gerektiğini söyledi.

Soğuk Savaştan beri en büyüğü

Öte yandan diplomatik kaynaklar bu tatbikatın planlamasının bir yıldan fazla süredir, Türkiye’nin da katıldığı en az üç üst düzey planlama toplantısı ardından nihai kararın verildiğini ve İsveç’in katılacağının bir yıl öncesinden konuşulmaya başlandığını, bütün sürecin Ankara’nın bilgi ve onayı içinde yapıldığına dikkat çekiyor. Savunma kaynakları, İsveç’in tatbikatlara daha önce de ortak olarak davet edildiğini belirtiyor. (*)

NATO bu büyüklükteki son tatbikatını 1988’de 125 bin askerin katılımıyla yapmıştı. Bu tatbikattan bir yıl sonra Berlin Duvarı yıkılmış, 1992 başında Sovyetler Birliğinin dağılması Soğuk Savaşın bitişi sayılmıştı.

NATO kaynakları, tatbikata 90 bin askerin yanı sıra aralarında uçak gemileri ve muhriplerin bulunduğu 50’den fazla savaş gemisi, 80’den fazla savaş uçağı, 133 tank ve 533 zırhlı personel taşıyıcı dahil, toplam 1100 savaş aracının katılacağı duyuruldu.

Milli Savunma Bakanlığı henüz Türkiye’nin tatbikata kaç araç ve askerle ve hangi rolle katılacağı konusunda bir açıklama yapmadı.

(*) 23 Ocak 2023 saat 12.00’de güncellenmiştir.