Hayat

Yerel yönetim nasıl olmalı? Belediye Yönetişim Karnesi

Belediye Yönetişim Karnesi 2023 ile İstanbul’un 37 ilçe belediyesinde iyi yönetişim kültürü ile uygulamalarını yeniden ölçmek ve araştırma sonuçlarını 2018 ile kıyaslama yaparak paylaşmak, gerçekleşen değişimin ortaya konmasına, mevcut durumun gelişim alanlarını tespit ederek önümüzdeki süreçte yapılacak iyileştirmelere ışık tutulmasına olanak sağladı. 2023 araştırma sonuçlarına göre İstanbul İlçe Belediyeleri yönetişim açısından son beş yılda yaklaşık yüzde 10’luk bir iyileşme gerçekleştirmiş ve karne puanı ortalaması 5.0’dan 5.6’ya yükselmiş. (Foto: Esenler Belediyesi)

Yerel yönetimler, vatandaşa en yakın kamu yönetim organı olarak demokrasinin beşiği. Çeşitli çalışmalar kurumlarına güven duyulan toplumlarda yaşam kalitesinin de daha yüksek olduğunu vurguluyor. Demokrasiye ve kamu yönetimine duyulan güvenin azaldığı bir dünyada, vatandaş güvenini ve demokrasiyi güçlendirerek yaşam kalitesini geliştirmenin yolu yerel yönetimlerden geçiyor. Güveni geliştirmenin yolu ise iyi yönetişim.

“Ölçmediğini geliştiremezsin”, kalite anlayışının temel ilkeleri arasında yer alıyor. Vatandaşların güvenini kazanmak için yönetişim kültürünü ölçmek, iyi örneklerle karşılaştırarak öğrenmek ve uygulamak önemli bir gelişim fırsatı oluşturuyor. Bu nedenle, Argüden Yönetişim Akademisi yerel yönetişim kültürünü ölçmek üzere Belediye Yönetişim Karnesi (BYK) modelini geliştirdi.

Belediye Yönetişim Karnesi

Özgün bir model olarak geliştirilen BYK, farklı ülkelerde de kullanılabilecek özelliklere sahip. BYK geliştirilirken birçok ulusal ve uluslararası ilke, model ve mevzuat standartlarıyla uyumlu olmasına da özen gösterildi:

• Vatandaş Merkezli Kamu Yönetimi İlkeleri (BM, Avrupa Konseyi, OECD)
• Avrupa Konseyi İyi Yönetişim İlkeleri ve Avrupa Yönetişim Mükemmelliği Markası (ELoGE)
• Birleşmiş Milletler (BM) Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları
• Ekonomik İş birliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) Yaşam Kalitesi Endeksi
• Avrupa Kalite Yönetim Vakfı (EFQM) Mükemmellik Modeli
• Uluslararası Finansal Raporlama Vakfı – Entegre Raporlama (IFRS )
• İlgili Ulusal Mevzuat (5393, 5216, 5018 vd.)
• Ulusal, Bölgesel ve Sektörel Kalkınma Planları

Kurumlar genellikle faaliyetleri ile ilgili sonuçlar üzerinden performans değerlendirmesine tabi tutuluyor. Oysa sadece NE sonuç alındığı kadar, güven oluşturmak için NASIL üzerine de odaklanmak gerekiyor. Çünkü her sene tekrarlanan faaliyetler için paydaşların güvenini kazanmak, ileriki dönemlerde de performansı önemli ölçüde olumlu etkiliyor.

İyi yönetişim kültürünün uygulanma seviyesi

BYK, belediyelerin hizmet sunma ve yatırım yapma gibi çeşitli faaliyetlerinin performansını değil, bu çalışmalarını gerçekleştirirken güven oluşturacak iyi yönetişim kültürünün uygulanma seviyesini ölçüyor. Çünkü performans, belediye sınırları içerisinde yaşayanların çeşitliliği ve ihtiyaçları, belediye kaynakları, daha önce yapılmış yatırımların düzeyi gibi birçok kontrol edilemeyen faktöre bağlı. Oysa, güveni tesis edecek iyi yönetişim yaklaşımları belediyeler arasında daha kolay karşılaştırılabilir, birbirlerinden öğrenmeyi tetikler ve performansın da sürekli gelişimini sağlar.

Bu çalışmanın ayrı bir özelliği de bir algı ölçümü olmaması, belediyelere cevaplandırmaları için soru sorulmaması, ancak doğrudan kamuya açıklanan bilgiler üzerinden vatandaş bakış açısıyla iyi yönetişim kültürünün değerlendirilmesini içermesidir. Çünkü, ölçümden hemen önceki dönemde gerçekleşen ilgisiz gelişmeler bile algıları etkileyebiliyor. Soruların belediyelere sorulması ise cevaplandırma kalitesinin, uygulama kalitesini ölçmede yanılgılara neden olabilmesi riskini içeriyor. Oysa araştırmanın “vatandaş bakış açısı” ile yürütülmesi, herhangi bir vatandaşın belediyenin açıklamış olduğu bilgi ve belgeleri, internet ve diğer mecralarda belediye ile ilgili yayınlanmış verileri inceleyerek belediyeye dair bir değerlendirme yapabileceği anlamına gelmektedir. Bu yaklaşım aynı zamanda vatandaşın güvenini kazanmak için şeffaflık ve hesap verebilirlik açısından vatandaşa sunulan bilgi kalitesini geliştirmeyi de teşvik ediyor.

İstanbul İlçe Belediyelerinde yüzde 10’luk iyileşme

Bu nedenle, BYK belediyelerde iyi yönetişim kültür ve uygulamalarını ölçerek vatandaşların duyduğu güveni artırmayı ve sürdürülebilir kalkınma ile yaşam kalitesinin gelişmesine katkı sağlamayı hedefliyor. 2017 yılında geliştirilen ve ilk kez 2018 yılında İstanbul ilçe belediyeleri özelinde uygulanan bu yönetişim ölçme inovasyonu, Birleşmiş Milletler (BM) ve Ekonomik Kalkınma ve İş Birliği Teşkilatı (OECD) tarafından küresel düzeyde iyi uygulama örneği olarak gösterildi. Türkiye’de ise merkezi ve yerel yönetimler ile sivil toplum kuruluşları tarafından çalışmada ortaya konan anlayış ve önerilerin bir kısmı uygulanmaya başlandı.

Aradan geçen beş yılın ardından, İstanbul ilçe belediyeleri için BYK modeli yeniden kullanılarak araştırma tekrarlandı. Belediye Yönetişim Karnesi 2023, İstanbul’un 37 ilçe belediyesinde iyi yönetişim kültürü ile uygulamalarını yeniden ölçmek ve araştırma sonuçlarını 2018 ile kıyaslama yaparak paylaşmak; gerçekleşen değişimin ortaya konmasına, mevcut durumun gelişim alanlarını tespit ederek önümüzdeki süreçte yapılacak iyileştirmelere ışık tutulmasına olanak sağladı. (Adalar ve Şile Belediyeleri nüfus olarak küçük olmaları nedeniyle stratejik plan yapma zorunluluğundan muaf oldukları için İstanbul’un 39 ilçe belediyesinden 37’si çalışmada ele alınmıştır.)

2023 araştırma sonuçlarına göre İstanbul İlçe Belediyeleri yönetişim açısından son beş yılda yaklaşık yüzde 10’luk bir iyileşme gerçekleştirmiş ve karne puanı ortalaması 5.0’dan 5.6’ya yükselmiş. Son beş yıla bakıldığında ilçe belediyelerinin Entegre Raporlama, Katılımcı Bütçe, Meclis görüşmelerinin yayınlanması, varlıklarının değerleri ile ilgili bilgi paylaşımı, Avrupa Yönetişim Mükemmelliği Markası’nın (ELoGE) kullanım hakkının alınması gibi konulardaki yenilikçi uygulamaları ile iyi yönetişim kültüründe bir iyileşme olduğu söylenebilir. Belediyelerimizde bu iyi uygulamalar yaygınlaşmakla birlikte vatandaşlardan hizmet planlama ve tasarım aşamasında görüş alınması, taşınmazlar konusunda bilgi paylaşımı, meclis komisyon raporlarının paylaşılması ve iç denetçi istihdamının azalması gibi konularda da 2018 yılına göre gerileme yaşandığı gözlemleniyor.

7 temel alanda gelişim önerileri

BYK, belediyelerin iyi yönetişim uygulamalarını ve vatandaşların güvenini geliştirmeleri için 7 temel alanda gelişim önerileri sunuyor:

  1. • Veri temelli yönetişim anlayışının benimsenmesi:
    Karar alma, kaynak kullanımı, uygulama ve iletişim süreçlerinde kararların veri temelli olarak alınması.
  2. • Bilgi paylaşım kalitesinin artırılması:
    Kararlara temel oluşturan bilgilerin doğru, tam ve eksiksiz olarak farklı paydaşlara anlaşılır ve erişilebilir şekilde aktif olarak sunulması.
  3. • Kapsayıcı paydaş katılımının sağlanması:
    Kararlar alınırken veya hizmetler tasarlanırken bu hizmetlerden etkilenen veya faydalanan farklı tüm paydaşların katılımcı demokrasinin gerektirdiği istişare süreçlerine dahil edilmesi, alınan kararların ve gerçekleştirilen uygulamaların farklı kesimleri farklı etkileyebileceğinin göz ardı edilmemesinin sağlanması.
  4. • Anlamlı ve etkili paydaş katılımının güçlendirilmesi:
    Süreç öncesinde hedefler, kaynaklar ve sınırlar hakkında paydaşlara ön bilgilendirme yapılması. Süreç sonunda ise ortaya çıkan önerilerin hangilerinin uygulanıp, hangilerinin uygulanmayacağı konularındaki kararları ve nedenlerin paydaşlarla paylaşılması.
  5. • Entegre yönetişim anlayışının benimsenmesi:
    Kararlar alınırken farklı paydaş gruplarının ekonomik, çevresel ve sosyal açılardan kısa-orta-uzun vadede nasıl etkilenebileceklerine ilişkin veri ve bilgilerden faydalanılması ve adil bir denge gözetilmesi ve kamuya açık bilgilerde farklı kesimlere önemli etkileri farklı olan konularda bu etkilerin de açıklanmasının sağlanması.
  6. • Sürekli öğrenme ve gelişimin sağlanması:
    Alınan kararların sonuçları hakkında izleme, kıyaslama, değerlendirme, öğrenme ve sürekli gelişim için kurumsal süreçler oluşturulması ve bu değerlendirmelerin paydaşlarla da şeffaf bir şekilde paylaşılması.
  7. • İyi uygulama örneklerinden öğrenme sağlanması:
    Ulusal ve küresel ölçekte iyi yönetişim uygulamalarının takip edilip ilgili belediyenin ihtiyaçlarına göre uyarlanması ve uygulanması.

Özetle, Belediye Yönetişim Karnesi gerek önümüzdeki Belediye Seçimlerinde aday olacaklara gerekse çeşitli alanlarda toplumsal duyarlılıkları olan STK’lara, belediyelerin vatandaş güvenini geliştirmek için uyguladıkları yönetişim yaklaşımları hakkında değerlendirme yapma fırsatı sunuyor. BYK, seçim sonrası hazırlanacak 5 yıllık stratejik planlar, bütçe ve hizmet tasarımı, iyi uygulamalar ve uygulanabilecek araçlar açısından yerel yönetimlere yaşam kalitesini geliştirmek üzere ışık tutma imkânı sağlıyor.

Yılmaz Argüden

Dr. Argüden, ARGE Danışmanlık YK Başkanı ve Argüden Yönetişim Akademisi Mütevelli Heyet Başkanı'dır.

Recent Posts

Narin Güran davasında ara karar: Çelişkili ifadeler, tutarsızlıklar

Diyarbakır'da 21 Ağustos'ta kaybolduktan sonra Eğertutmaz Deresi'nde cesedi bulunan 8 yaşındaki Narin Güran cinayetiyle ilgili…

12 saat ago

Milli kahramanımız Mustafa Kemal Atatürk’ü saygıyla anıyoruz

Türkiye’nin kurtuluşu, Cumhuriyetimizin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk’ü vefatının 86’ıncı yıldönümünde minnet ve saygıyla anıyoruz. Bundan…

13 saat ago

Trump’la birlikte Albayrak da dönecek iddiası nereden çıkıyor?

ABD Başkanlık seçimlerini Donald Trump’ın kazanmasının hemen ardından Türkiye’de sosyal medyada Berat Albayrak ismi TT…

1 gün ago

Yardım iste ama karışma: Türkiye’de sivil toplum raporundan çarpıcı sonuçlar

2023'ün Şubat ayındaki Kahramanmaraş Depremlerinin ardından yıkımın yaralarını iyileştirmek için çırpınan bir avuç kuruluş ve…

1 gün ago

Erdoğan, Kıbrıs Rum Cumhurbaşkanıyla görüştü: bu bir ilk

Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, Kıbrıs Rum Cumhurbaşkanı Nikos Christodoulides ile 7 Ekim’de görüştü. Macaristan’ın başkenti Budapeşte’deki…

2 gün ago

OHAL ile getirilen kayyım atama düzeni Anayasaya uygun değil

Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) Genel Başkanı Devlet Bahçeli'nin DEM Partiye el uzatmasının ve hatta örgütüne…

2 gün ago