Yemen Denizi’nde sular ısındı: Ankara’da kritik Etiyopya-Somali görüşmesi

Türkiye, Etiyopya ve Somali arasında yıl başından bu yana devam eden ve en halen istikrarsız olan Afrika Boynuzu’nda güvenliği tehdit eden bir diplomatik bir krize dönüşen anlaşmazlıkta arabuluculuk rolünü sürdürüyor.

Yüz yüze görüşmeyi reddeden Somali ve Etiyopya 13 Ağustos’ta Türkiye’nin arabulucluluğunda Ankara’da ikinci kez bir araya geldi.

“Ankara Süreci” olarak adlandırılan görüşmeler henüz sonuç vermedi ancak Dışişleri Bakan Hakan Fidan yaptığı açıklamada kaydedilen ilerleme konusunda iyimser olduklarını dile getirdi. Her iki ülkenin yetkilileri de sürecin ilerleyişinden memnuniyet duyduklarını dile getirdi.

Somali ve Etiyopya arasındaki ilk görüşme Temmuz ayında gerçekleşmişti.

13 Ağustos’taki ikinci tur görüşmelerin ardından basın açıklamasında konuşan Fidan, “Ele aldığımız konuların sayısının ve kapsamının ilk tura kıyasla önemli ölçüde arttığını memnuniyetle belirtmek isterim. Somut adımların ayrıntıları ve teknik yönleri üzerinde odaklanma fırsatı bulduk. bazı temel ilkeler ve belirli yöntemler konusunda da yakınlaşmalar var. Bu, kayda değer bir ilerlemeye işaret ediyor,” dedi.

Görüşmelere katılan diplomatik kaynaklar, Etiyopya ve Somali heyetlerinin henüz yüz yüze bir görüşme yapmadığını belirtti.

Kaynaklar, Türkiye’nin arabuluculuk stratejisinin niteliğini şöyle açıkladı:

“Etiyopya ve Somali heyetleri karşılıklı bir araya gelmiyorlar. Sayın Bakanımızın koordinasyonunda Türkiye heyeti mekik diplomasisi yapıyor. Taraflarla ayrı ayrı görüşülüyor. Tarafları ortak bir anlayış çerçevesinde uzlaştırmaya çalışıyoruz. Bu uzun bir süreç.”

Kriz derinleşti

İki ülke arasındaki diplomatik kriz Etiyopya’nın Ocak ayında Somaliland bölgesiyle bir mütabakat zaptı imzalamasının ardından çıktı.

Somali, Yemen Denizi kıyılarında bulunan Somaliland’i kendi topraklarının bir parçası olarak görüyor ve iki ülke arasında yapılan bu anlaşmayı Somali’nin toprak bütünlüğüne bir saldırı olarak nitelendiriyor.

Yalnızca Tayvan ve Etiyopya’da temsilciliği bulunan Somaliland yönetimi uluslararası toplum tarafından tanınmıyor.

Etiyopya ile imzalanan mutabakat zaptının detayları henüz basına yansımadı ancak denizlere kıyısı bulunmayan Etiyopya’nın bu anlaşma ile 50 yıllığına 20 kilometrelik bir sahil şeridini kiraladığı, bunun karşılığında Somaliland’in bağımsızlığını tanıyacağı belirtiliyor.

Diplomatik kriz ilerleyen aylarda daha da derinleşti. Somali, Etiyopya büyükelçisini geri çekti ve ülkede İslamcı militanlarla mücadeleye yardım eden binlerce Etiyopya askerini sınır dışı etme tehdidinde bulundu.

Bölge denizleri Yemen’deki Husilerin Kızıldeniz’den geçiş yapan gemilere saldırıları sebebiyle gergin. Amerika Birleşik Devletleri ve İngiltere yıl başında saldırıları engellemek amacıyla Yemen’deki Husi hedeflerine havadan ve denizden saldırılar düzenlemişti.

ABD Dışişleri Bakanlığı’ndan da Ankara’nın Somali ve Etiyopya arasındaki görüşmeleri desteklediği mesajı geldi. Dışişleri Bakanı Blinken 12 Ağustos’ta Fidan ile yaptığı görüşmede ABD’nin müzakereleri desteklediğini belirtti.

Müzakere talep eden Etiyopya oldu

Ankara’daki müzakereler, Türkiye’nin yalnızca Afrika Boynuzu’nda değil Afrika’da kilit bir diplomatik oyuncu olarak kendini kanıtlama stratejisinin bir parçası. (Bkz: Afrika’daki Türkiye-Fransa çekişmesinde son sahne: Nijer )

Türkiye Somali’yi bölgede önemli stratejik partner olarak görüyor. Yurtdışındaki en büyük askeri üssü Somali’de bulunan Türkiye, ülkede okul, hastane ve altyapı çalışmalarına öncülük etmenin yanı sıra Somali güvenlik güçlerinin eğitimini de üstleniyor.

Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Somali Cumhurbaşkanı Hasan Şeyh Mahmud’un yakınlığı da biliniyor, ancak arabulucluluk için Ankara’ya başvuran Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed oldu.

Mayıs ayında Ankara’yı ziyaret eden Ahmed, Ankara’nın anlaşmazlığa dahil olmasını talep etti.

Somaliland ile Etiyopya arasındaki mutabakatın kriz yaratmasının ardından Şubat ayında Somali Cumhurbaşkanı Mahmud Türkiye ile savunma işbirliği anlaşması imzalandığını duyurmuş, 10 yıllık anlaşma ileSomali karasularını koruyazak olan Türkiye’nin “Somali hükümetinin egemenliğini koruma çabalarını güçlendireceğini” belirtmişti.

Dışişleri Bakanı, Türkiye’nin desteğinin “Ethiyopya’nın ayrılıkçı Somaliland bölgesi üzerinden denize erişim sağlama çabalarını caydırmayı amaçladığını” söylemişti.

Üçüncü tur 17 Eylül’de

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, müzakerelerin öncesinde Somali Cumhurbaşkanı Hasan Şeyh Mahmud ve Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed ile ayrı ayrı telefon görüşmeleri yaparak uzlaşma çağrısında bulundu.

İki ülke arasındaki ikinci tur müzakerelerin ardından konuşan Fidan, Türkiye’nin yalnızca Somali ve Etiyopya’nın acil endişelerini gidermeyi değil, aynı zamanda bölgesel istikrara katkı sağlamayı amaçladığını vurguladı.

Fidan, “Türkiye olarak amacımız, sadece Somali ve Etiyopya’nın değil, aynı zamanda tüm bölgenin yararına olacak şekilde mevcut endişeleri gidermek ve farkları köprülemek,” dedi.

Bakan ayrıca Ankara Süreci’nin devam edeceğini ve üçüncü tur görüşmelerin 17 Eylül’de yapılacağını belirtti.

Eylül ayında yapılacak üçüncü tur görüşmelerle birlikte, uluslararası toplum, Ankara’nın çabalarının zaten istikrarsız olan bir bölgeyi daha da istikrarsızlaştırma potansiyeline sahip bir anlaşmazlığı çözüme kavuşturup kavuşturmayacağını yakından izleyecek.