Çin Komünist Partisi (ÇKP) bir haftadır 100. Yıl kutlamaları yapıyor. 1921 de kurulan ÇKP “Uzun Yürüyüş” adı verilen çetin bir mücadele ardından 1949 yılında Mao Zedong önderliğinde iktidarı ele geçirdi. İktidara geliş şekli de Rusya’daki 1917 Sovyet Devriminden farklı olan Çinli komünistlerin iktidardaki çizgisi de farklı oldu. Sovyetler Birliği 1992’de dağıldı, ama Çin komünistleri hala iktidarda. Sovyetlerin dağılışı döneminde konuştuğum bir Çinli kaynak bana “Ruslar önce ‘glasnost’ (açıklık) sonra “perestroyka’ (yeniden yapılanma) diyerek hata yaptı. Biz önce prestroyka diyoruz, glasnost zamanı gelirse bakarız”.
Öyle de oldu. ÇKP kapitalist ekonomilerle rekabet için ülkeyi yeniden yapılandırdı. Bunun için katı ve tavizsiz bir siyaset izledi. Tiananmen Meydanından Uygur Türklerine karşı siyasete dek ağır demokrasi ve insan hakları eleştirilerine pek aldırmadan ilerledi. Çinli Komünistler 100. Yıl kutlamalarına dünyanın ikinci büyük ekonomisi olarak girdi. Çin’in dış politika ideologlarından Fu Ying, YetkinReport ile mülakatında uyguladıkları stratejinin adım adım ilerlediğini, 2020’de ABD’yi yakalayıp 2030’da geçme hedefinden söz etmişti. Daha birkaç hafta önce 14 Haziran Zirvesinde konuşan NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, Çin’in “yakında” en büyük ekonomi olacağı saptamasında bulundu. ABD’nin NATO Zirvesinden Çin (ve müttefiki Rusya’yı) yeterince sert kınayan bir karar çıkartamaması Çin’in yükselişinin Avrupa’yı daha dikkatli olmaya zorladığını gösteriyor.
Nitekim 1 Temmuz’da başlayan 100. Yıl programından itibaren hemen her gün bir konuşma yapan Çin Devlet Başkanı ve ÇKP Genel sekreteri Şi Cinping (Xi Jinping) her konuşmasında ABD ve Başkanı Başkanı Joe Biden’a meydan okuyor. 1 milyar 400 milyonluk nüfusuyla Çin’i “tahakküm altına almaya” yeltenenlerin kafalarını “çelikten bir Çin seddine” çarpacaklarını söylüyor.
Şi Cinping’in 100. Yıl kutlamaları çerçevesinde 6 Temmuz’daki programı, ÇKP ve Dünya Siyasi Partileri konulu video konferanstı; bu konferansı izleme imkânı buldum. Şi, 160 ülkeden 500 siyasi partiye hitaben yaptığı bu konuşmasında da adını vermeden ABD’ye çattı ve “Avrupa Birliği üyelerinden Japonya’ya dek” ülkeleri ABD’nin Çin’e uygulamaya çağrısında bulunduğu “teknolojik ablukaya” uymamaya, direnmeye çağırdı. Şi, yine adını vermeden, Biden yönetimini diyalog görüntüsü altında Trump’ın izlediği tek-yanlı “Önce Amerika” siyasetini uygulamaya çalışmakla suçladı.
Erdoğan’ın Türk kamuoyuna yansımayan Çin mesajı
Çin’in hitap ettiği siyasi partiler arasında Türkiye’den AK Parti de vardı. Hatta Çin komünistlerinin 100. Yıl kutlamaları nedeniyle Şi’ye özel mesaj gönderen liderler arasında Cumhurbaşkanı ve AK Parti Genel Başkanı Tayyip Erdoğan da bulunuyordu. Çin hükümetinin resmi internet sitesinde Erdoğan’ın Şi’ye mesajında şunları söylediği yazıyor:
• “Şi’nin liderliği Çin’de yeni bir dönemi başlatmıştır. İki ülkenin yönetimdeki partileri arasındaki düzenli diyalog mekanizması iki ülke [ilişkilerinde] önemli gelişme sağlamıştır. İki parti [yani AK Parti ile ÇKP] arasındaki iş birliği iki ülkenin değişik konularda dostane ilişkileri daha da geliştirecektir.”
Erdoğan’ın ÇKP’nin 100. Yıl törenleri nedeniyle Şi’ye mesajının tam metnini okumak için Cumhurbaşkanlığı, AK Parti ve Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı internet sitelerine baktım, bulamadım. Ancak İletişim Başkanlığının internet sitesinde, Erdoğan’ın 1 Temmuz’da Çin Komünist Partisinin resmi yayın organı Halkın Günlüğü gazetesinin Çince ve İngilizce yayınlanan dış politika eki Huanqiu Shibao (Küresel Zamanlar) gazetesinde yayınlanan yazısını buldum. “Türkiye ve Çin: ortak gelecek vizyonu paylaşan iki ülke” başlıklı yazı, “Türkiye ve Çin’e yeni dünya düzeninin kurulmasında büyük görevler düşüyor” cümlesiyle başlıyor. Aynı cümlenin tekrarıyla bitmeden önce de Çin’in “Kuşak ve Yol” siyasetinin desteklendiği vurgulanarak, Çin’in Türkiye’de yatırım yapması ve Çin ile (halen 22 milyar dolar olan ve Türkiye aleyhine açık veren) ticaret hacminin (tıpkı ABD ile olduğu gibi) 100 milyar dolara çıkılması dileğinde bulunuluyor.
Yanlış yapmayayım diye birkaç defa okudum, sonra metinde “ara komutuyla bazı sözcükleri arattım bilgisayara. Bunlar arasında “demokrasi”, “insan hakları”, “Uygur Türkleri” ifadeleri de vardı, ama Erdoğan’ın Çin Komünist Partisi lideri Şi’ye mesajında bu ifadeler bulunmuyordu. Zaten bu haber Türk basınında da yer bulamamıştı.
Çin Komünist Partisi lideri 100. Yıl töreninin siyasi partiler bölümünde aralarında AK Parti’nin de bulunduğu yüzlerce partiye hitap ederken ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, Sincan bölgesinden çıkan Çin vatandaşı Uygur Türkleriyle bir insan hakları toplantısı yapıyordu. Belki dünyada ezilen Müslüman ve Türklerin koruyuculuğunu üstlenen Erdoğan ve müttefiki MHP lideri Devlet Bahçeli, Uygur Türkleri konusuna değinmenin şu sıra “ABD emperyalizminin oyuna gelmek” olacağını düşünmüşlerdir. Ne de olsa Avrupa’da ve diğer yerlerde de pragmatist liderler Çin’in yükselişine ters düşmemeye çalışıyorlar.
