Kafkaslarda Ermenistan, Egede Yunanistan ve ABD’de seçimleri

Azerbaycan ve Ermenistan arasında 13 Eylül’de parlayan sınır çatışmalarında 49 Ermenistan, 50 Azerbaycan askeri olmak üzere 99 kişinin öldürüldüğü bildiriliyor. Ancak zaiyat artabilir; Bakü 100 Ermeni askerin cansız bedenini Erivan’a vermeye hazır olduğunu söyledi. (*)
Azerbaycan Dışişleri Bakanı Ceyhun Bayramov, çatışmaların nedeni olarak Ermenistan’ın “geniş çaplı askeri kışkırtmalarını gösterdi. Ermenistan Savunma Bakanlığı ise Azerbaycan tarafından topçu ve SİHA ateşinden söz ediyor. Başka açıdan bakarsanız haberler birbirini yalanlamıyor, adeta tamamlıyor.
Türkiye’nin Doğu sınırlarının yeniden ısınması Batı sınırlarının Yunanistan ile Ege sürtüşmeleri nedeniyle bir süredir zaten ısınıyor olmasının üstüne geldi. Kuzeyde Rusya-Ukrayna savaşıyla güneyde kronikleşen Suriye krizini de sayarsak ateş çemberi tamamlanıyor.
Azerbaycan-Ermenistan çatışmasının zamanlama açısından bir önemi de 15-16 Eylül’de Özbekistan’ın Semerkand şehrinde yapılacak Şangay İşbirliği Zirvesinin hemen öncesine denk gelmesi. Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan burada Rusya Cumhurbaşkanı Vladimir Putin ile yapacağı görüşmeye çok önem veriyor. Ukrayna savaşı, tahıl, doğal gaz ve silah anlaşmaları, Akkuyu nükleer santrali ve Rusya’dan gelecek sermaye aktarımı masada. Suriye Cumhurbaşkanı Beşar Esad’ın gelmesi halinde görüşme yapılabileceği dahi öne sürüldü.

Zamanlama manidar: ABD seçimleri

Bir zamanlama unsuru daha var ki Ege Denizinde Yunanistan’ın tırmandırdığı gerilimi de Kafkaslarda parlayan Ermenistan-Azerbaycan çatışmasını da birleştirmekte açıklayıcı olabilir. O da 8 Kasım’da yapılacak Kongre seçimleri.
Yunanistan ve Ermenistan lobilerinin Türkiye’nin F-16 programı yenileme çalışmasını engellemek için birlikte çaba harcadığı, hatta ABD Başkanı Joe Biden’dan Türkiye’ye “Yunanistan’a karşı kullanamazsın” şartı getirmesini istediği biliniyor. Hem Senato hem de Temsilciler Meclisinde Demokratik çoğunluğu kaybetme riski bulunan Biden’a uygulanan etnik lobi baskısı sadece Türkiye konusunda değil, hatta sadece Cumhuriyetçi Partiden de değil. Demokrat Meclis Başkanı Nancy Pelosi’nin Tayvan hamlesiyle Biden’ı Çin konusunda ters köşede bıraktığını hatırlamak yeterli.
Özetle etnik lobiler seçim öncesi Biden’dan ne koparırlarsa kâr diye düşünüyorlar. Dolayısıyla ne Ege’de ne Kafkaslar’da tam bu sırada gerilimin tırmanması tesadüftür.

ABD ve Rus istihbaratları Erivan’da

Amerikan istihbaratı CIA’nın Başkanı William Burns’un 15 Temmuz’da Erivan’a sürpriz bir ziyarette bulunduğu, Başbakan Nikol Paşinyan’la görüştüğü açıklandı. Azerbaycan’ın işgal altındaki topraklarını geri aldığı Karabağ Savaşından bu yana (Şubat 2021’den bu yana) başsız olan Ermenistan ordusunun yeni genelkurmay Başkanı olarak Tümgeneral Edvard Asryan da aynı gün göreve başladı. Daha önce genelkurmay Başkan Yardımcılığı yapmış olan Asryan için bu ilk büyük sınav.
Bundan üç gün önce, 12 Temmuz’da Putin Kremlin’in resmî sitesinde yazdığı makalede Batı’yı yeni çatışma alanları konusunda uyarmış, makalesinde Fener Rum Partrikhanesinden Kafkaslara, Ermenilere dek bir dizi konuya değinmişti.
CIA Başkanının Erivan ziyaretinden dört dün sonra, 19 Temmuz’da ise bu defa Rus istihbaratı SVR’nin başı Sergey Naryshkin de Erivan’a, Paşinyan ile görüşmeye gitti. Karabağ savaşından sonra bölgeye çatışmaları gözetmek için Türkiye ile irtibat içinde çalışması öngörülen bir Rus birliği konuşlanmıştı.

Ermenistan geriliminden kim kazanır?

Azerbaycan-Ermenistan sınırındaki son çatışmalar ardından uluslararası diplomasi hızlandı. ABD, Rusya ve AB hem Ermenistan hem Azerbaycan liderlerini arayarak çatışmaları tırmandırmamalarını istediler.
Çatışmaların başladığı sırada Azerbaycan Dışişleri Bakanı Ceyhun Bayramov, Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nu arayarak bilgi vermişti. Sonrasında Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’e taziye ve dayanışma telefonu açtı.
Şu ana dek ne Türkiye ne Azerbaycan’dan gerilimi daha da tırmandırıcı beyan geldi. Böyle de olması lazım. Yeni toparlanan Ermenistan ordusu içinde ABD, Fransa ve diğer Batı ülkelerindeki Ermeni lobilerinin yönlendirmesinde bulunan unsurların bulunma ihtimali, Türkiye’yi bir çatışma ortamına çekerek Ukrayna savaşındaki rolüyle düzeltmeye başladığı imajını yeniden saldırganlığa dönüştürme amacını taşıyor olabilir.
Kafkaslarda yeni bir gerilimden ne Türkiye ne Azerbaycan ne de Türkiye ile ilişkileri normalleştirme sürecindeki Ermenistan kazanabilir. Bölge ülkelerinin ABD Kongre seçimlerinde manivela olacak maceralardan kaçınması en doğrusu olacaktır.

(*) 14 Eylül 2022, saat 16.22’de güncellendi.