Sistem karşıtı muhaliflerin kazandığı Senegal seçimleri neden önemli?

Afrika meraklıları geçtiğimiz hafta Senegal’de düzenlenen seçimlere kilitlendiler. Batı Afrika’nın en güçlü demokrasisi olmakla övünen 18 milyon nüfuslu Senegal, 25 Şubat günü yapılacak seçimlerin beklenmedik biçimde ertelenmesiyle ciddi bir krize sahne olmuştu. Halk sokaklara dökülmüş, neticede Anayasa Konseyi (yüksek mahkeme) Cumhurbaşkanı Macky Sall’in görev süresinin sona ereceği 2 Nisan tarihinden itibaren koltuğunda oturamayacağına hükmederek hükümeti geri adım atmaya zorlamış, bu minvalde 24 Mart tarihinde seçimler düzenlenmişti.

Senegal seçimleri: Solcu, panafrikancı, sistem karşıtı

Yukarıdaki koşullarda yapılan gergin Senegal seçimlerini muhalefetin adayı yüzde 54 oy toplayarak ilk turda kazandı. Macky Sall’in önderliğindeki iktidar koalisyonunun adayı önceki Başbakan Amadou Ba yüzde 36’yı aşamadı. Bu muhalefet partisi (PASTEF- İş, Ahlak ve Kardeşlik İçin Senegal Vatanseverleri) bildiğimiz geleneksel muhalif teşkilatlara benzemiyor. Mevcut sistemin kokuştuğunu ileri sürüyor, yolsuzluğa ve adaletsizliğe son vereceğini savunuyor, siyasi elitler sınıfının karşısında dikiliyor, Senegal’i tam anlamıyla egemen hale getireceğini iddia ediyor.

Partinin temel gücü gençleri arkasına alması. Panafrikancı ve solcu çizgi takip ediyor. Değişimin, mevcuttan kopuşun ve ayrılığın partisi biçiminde tarif ediliyor.

Şimdi böylesi bir Partinin Senegal’de nasıl ayakta kaldığını ve kapatılmadığını hayretler içinde soruşturduğunuzu tahmin ediyorum. Tabiatıyla “kamu düzenine yönelik saldırıları” nedeniyle PASTEF 2023 yazında kapatıldı. Lideri Osman Sonko “ayaklanma çağrısı yaptığı” gerekçesiyle hapis cezasına çarptırıldı. Sonko taraftarlarının kararları protesto etmek üzere düzenledikleri gösteriler sırasında çıkan olaylarda bir defasında 14 bir başkasında 16 genç hayatını kaybetti.

Hapisten cumhurbaşkanlığı koltuğuna

Osman Sonko ülkenin gözde popüler muhalif politikacısı olarak 12 yıldır iktidarda bulunan Senegal Cumhurbaşkanı Macky Sall’in önderliğindeki koalisyonu en fazla tedirgin eden siyasi oluşumun kurucusu ve önderi, yurt dışında da yaygın biçimde tanınıyor. Aleyhindeki hapis kararı gerekçe gösterilerek cumhurbaşkanı adaylığı engellenince, PASTEF’in iki numaralı yöneticisi ve Sonko’nun has yoldaşı Basirou Diomay Faye’in aday gösterilmesi suretiyle partinin seçimlere katılması mümkün hale geldi.

Macky Sall’in seçimleri erteleme girişimi çerçevesinde çıkardığı siyasi af yasası sayesinde hem Osman Sonko hem de yoldaşı Basiru Diomay Faye hapisten çıktılar. Bu ikili, son 10 gün, PASTEF’in kurucusu ve cumhurbaşkanı adayı sıfatlarıyla, seçim kampanyalarına bizzat katılarak zaferi mümkün kıldılar. Ülkenin 60 yıllık siyasi tarihinde muhalif adayın ilk turda seçimleri kazanması bir ilk. 44 yaşındaki mütevazi gümrük müfettişi Basiru Diomay Faye, 3 hafta önce hapisteydi, 2 Nisan günü düzenlenen ve bölgeden devlet başkanlarının katıldıkları tören sonrasında cumhurbaşkanlığı koltuğuna oturdu

Yatırımları bulunan şirketler endişeli

Aykırı muhalefetin seçim zaferinin ardından, Senegal’de yatırımları bulunan dış çevreler (en büyük yatırımcı Fransa) merak ve endişe içindeler.

Petrol ve gaz yatırımları zarar görür mü? Son 10 yılda 2 katına çıkan yabancı yatırımlar ertelenir mi? Avrupa Birliği ile imzalanan eleştiri konusu balıkçılık anlaşmaları iptal edilir mi? Fransa’nın askeri üssü kapanır mı?

Cezayir’den sonra Senegal’de demir-çelik yatırımına girişen Tosyalı Holding yönetimi de merak ve tedirginlik içinde bulunan işverenler arasındadır muhtemelen.

Senegal “güvenilir ortak”

Faye, seçim zaferi sonrasında yaptığı ilk konuşmada ve görev devir teslim töreninde, yabancı sermayedarları rahatlatmaya gayret etti. Ancak açık çek vermedi. Senegal’in “güvenilir bir ortak” olduğunu vurguladı. Varılan iktisadi anlaşmalar kazan-kazan mahiyetinde ise, kontratta Senegal’e saygıdeğer ortak muamelesi yapılıyor ise, işbirliğinin sürdürüleceğini duyurdu.

Örnek vermek gerekirse, geçtiğimiz yıllarda Moritanya ve Senegal açıklarında keşfedilen ve bu sene sonuna doğru her iki ülkeyi sıvılaştırılmış doğal gaz ihracatçısı haline dönüştürecek, büyüme oranlarını ikiye katlayacak bu devasa enerji yatırımlarının PASTEF döneminde engellerle karşılaşacağına şahsen ihtimal vermiyorum. Maden ve balıkçılık alanlarında dengesiz anlaşmalar mevcut ise, bunlar gözden geçirilir, orta yol bulunarak kamuoyu tatmin edilir.

CFA Frangı kaldırılacak mı?

Verilen sözlerden biri de bölgedeki (eski Fransız sömürgesi) 8 frankofon ülkenin kullandıkları ortak para birimi Afrika Fransız Topluluğu Frangının (CFA) Frangı’nın kaldırılması. Hayli eleştiri konusu olan bu para biriminin Merkez bankası Dakar’da bulunuyor, bankanın başkanı da Fildişi Sahili’nden.

Kısa ve orta vadede CFA Frangı’ndan vazgeçilmesi mümkün değil. Zira ortak para birimi kullanılması 8 ülkenin işini görüyor, kambiyo külfetini kaldırıyor, dış ticareti destekliyor. Ancak yerine daha iyi bir ortak para birimi konulduğu zaman kaldırılır. ECOWAS (15 üyeli Batı Afrika bölgesel örgütü) ülkeleri arasında ortak para birimi olarak tasarlanan “ECO” ileride, inşallah, tedavüle sokulursa, CFA frangı tabiatıyla ömrünü tamamlayacaktır.

CFA frangı eski sömürgeci ülkeye siyasi başkaldırı mahiyetinde on yıllardır eleştirilir, seçim kampanyalarında kaldırılacağı taahhüt edilir, ancak bu zor, hassas ve teknik proje bir türlü gerçekleştirilemez. PASTEF’in de 4 yıl içinde “kolonyal para birimini” kaldırma ihtimalini sıfıra yakın gördüğümü bu vesileyle vurgulayayım.

İki kankanın arası açılır mı?

Basiru Diomay Faye’in işi iki açıdan zor gözüküyor. Birincisi Parlamentoda çoğunluğu bulunmuyor. Reformlar için Meclis çoğunluğunu nasıl ikna edecek, hep birlikte izleyeceğiz. Erken Parlamento seçimleri ihtimali var mı? Sene sonuna doğru görebiliriz.

İkincisi, PASTEF’in kurucusu ve karizmatik lideri Osman Sonko ile iyi ilişkilerin idamesi gerekiyor. Görevi devraldıktan hemen sonra, Faye, Sonko’nun başbakan olarak atandığını duyurdu.

Senegal’de cumhurbaşkanı ile başbakan arasında genellikle sorunlar yaşanır, sıklıkla başbakan değiştirilir, bu açıdan bu koltuğun Sonko için ne kadar cazip olduğunu bilemiyorum. Partinin ve seçim zaferinin asıl sahibi Sonko diğer yandan parti teşkilatının başında kalmaya devam edecektir. Bir ülkenin 2 cumhurbaşkanı olamayacağına göre…

Senegal demokrasisi rüştünü ispatladı

Barış ortamında sona eren 2024 Mart seçimleri Senegal’de demokrasi geleneğinin gerçekten güçlü olduğunu kanıtladı. Macky Sall’in seçimleri ertelemesi ile ortaya çıkan kaos sona erdi. Tökezleyen demokratik süreç, seçmenlerin, bir aylık gecikmeyle, sükûnet içinde sandıklara gitmeleri, muhalefetin sürpriz zaferi ve seçim sonuçlarının itirazsız kabulü ile düştüğü yerden ayağa kalktı; daha güçlü bir tempoyla koşusuna devam edecek.

Yeni dönemde demokratik Senegal’in yolu açık olsun.