Ocak ayından bu yana Afrika Boynuzu’nda tansiyonun yükselmesine neden olan Somali-Etiyopya krizi, Türkiye’nin arabuluculuğunda Ankara’da imzalanan anlaşmayla yeni bir boyut kazandı.
Ocak ayından bu yana Afrika Boynuzu’nda tansiyonun yükselmesine neden olan Somali-Etiyopya krizi, Türkiye’nin arabuluculuğunda Ankara’da imzalanan anlaşmayla yeni bir aşamaya geçti.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın ev sahipliğinde 11 Aralık 2024 tarihinde Cumhurbaşkanlığı Külliyesi’nde bir araya gelen Somali Cumhurbaşkanı Hasan Şeyh Mahmud ve Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed Ali, yedi saat süren müzakerelerin ardından aylardır süren gerginliği sona erdiren “Ankara Bildirisi”ni imzaladı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın daveti üzerine gerçekleşen zirvede, her iki ülkenin dışişleri bakanlarının da yer aldığı geniş katılımlı heyetler hazır bulundu. Önce ikili görüşmeler yapan Erdoğan, ardından üçlü görüşmeye başkanlık etti. Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’ın hazır bulunduğu farklı formatlardaki görüşmeler aralıksız devam etti.
Afrika Boynuzu’nda kriz
İki ülke arasındaki diplomatik kriz Etiyopya’nın Ocak ayında Somaliland bölgesiyle bir mütabakat zaptı imzalamasının ardından çıkmıştı.
Yemen Denizi kıyılarında bulunan Somaliland’i kendi topraklarının bir parçası olarak gören Somali, iki ülke arasında yapılan bu anlaşmayı Somali’nin toprak bütünlüğüne bir saldırı olarak nitelendirdi. Diplomatik kriz ilerleyen aylarda daha da derinleşti. Somali, Etiyopya büyükelçisini geri çekti ve ülkede İslamcı militanlarla mücadeleye yardım eden binlerce Etiyopya askerini sınır dışı etme tehdidinde bulundu.
Etiyopya ile imzalanan mutabakat zaptında Etiyopya’nın bu anlaşma ile 50 yıllığına 20 kilometrelik bir sahil şeridini kiraladığı, bunun karşılığında Somaliland’in bağımsızlığını tanıyacağı belirtiliyordu.
Bölge denizleri Yemen’deki Husilerin Kızıldeniz’den geçiş yapan gemilere saldırıları sebebiyle gergin. Amerika Birleşik Devletleri ve İngiltere yıl başında saldırıları engellemek amacıyla Yemen’deki Husi hedeflerine havadan ve denizden saldırılar düzenlemişti.
ABD Dışişleri Bakanlığı’ndan da Ankara’nın Somali ve Etiyopya arasındaki görüşmeleri desteklediği mesajı gelmiş, Dışişleri Bakanı Blinken 12 Ağustos’ta Fidan ile yaptığı görüşmede ABD’nin müzakereleri desteklediğini belirtmişti.
Ankara Bildirisi’nin içeriği
Resmi kaynaklardan edinilen bilgiye göre kabul edilen Ankara Bildirisi’nde öne çıkan maddeler şöyle:
- Somali’nin toprak bütünlüğü, birliği ve egemenliği, BM Şartı ve Afrika Birliği Kurucu Antlaşması çerçevesinde tanındı
- Etiyopya’nın uluslararası hukuk çerçevesinde ticari anlamda denize çıkışı, Somali Federal Hükümeti’nin egemenliği altında garanti altına alındı
- Teknik heyetler, Türkiye’nin kolaylaştırıcılığında en geç 2025 yılı Şubat ayına kadar müzakerelere başlayacak ve dört ay içinde tamamlayacak
- Taraflar, olası görüş ayrılıklarını diyalog yoluyla ve gerektiğinde Türkiye’nin desteğiyle barışçıl şekilde çözme taahhüdünde bulundu
Anlaşma kapsamında, taraflar Şubat 2025’e kadar teknik müzakereleri tamamlamayı hedefliyor.
Türkiye’nin arabuluculuk rolü
Mayıs ayında Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed’in Ankara ziyaretiyle başlayan arabuluculuk süreci, sekiz ay boyunca devam eden yoğun diplomatik temaslarla sonuçlandı.
Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’ın 2024 yılı Temmuz ayında başlattığı “Ankara Süreci,” yoğun bir diplomasi trafiğine sahne oldu.
Fidan, süreç boyunca iki kez Ankara’da ve bir kez New York’ta mevkidaşlarıyla kapsamlı görüşmeler gerçekleştirdi. Bu görüşmelerde, 1 Ocak 2024’ten bu yana yaşanan gerginliğin çözümü için ülkelerin kırmızı çizgileri ve hassasiyetleri detaylı şekilde ele alındı.
Cumhurbaşkanlığı kaynaklarına göre, elde edilen bu başarı, Somali Cumhurbaşkanı ve Etiyopya Başbakanının Türkiye’ye ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’a duydukları güvenin bir sonucu olarak değerlendiriliyor.
Sürecin başarıya ulaşmasında önemli rol oynayan Cumhurbaşkanı Erdoğan, yaptığı açıklamada şöyle konuştu:
“Her ikisi de dostum olan Şeyh Mahmud’u ve Abiy Ahmed’i ülkemizde ağırlamaktan büyük bir memnuniyet duyuyorum. Somali ve Etiyopya’nın ülkemize duydukları güven neticesinde bundan yaklaşık 8 ay önce bir süreç başlattık. Özellikle Ankara sürecinde önemli bir aşamaya geldik. Böylece bir takım kırgınlıkları ve yanlış anlamaları beraberce aşmak suretiyle, Somali ve Etiyopya arasında barış ve iş birliğine dayalı yeni bir başlangıcın ilk adımını atmış olduk.”
Türkiye ve Somali
Türkiye’nin bölgedeki etkisi, özellikle Somali ile kurduğu güçlü ilişkilerle dikkat çekiyor. Yurtdışındaki en büyük askeri üssünü Somali’de bulunduran Türkiye, ülkede okul, hastane ve altyapı çalışmalarına öncülük ediyor.
Şubat ayında Somali ile savunma işbirliği anlaşması imzalamıştı. Bu anlaşmayla Türkiye, Somali karasularının korunmasında da aktif rol üstleniyor.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, sürecin geleceğine ilişkin şu değerlendirmede bulundu:
“Afrika’nın bu güzide köşesinde barış ve istikrarın sağlanması temel beklentimizdir. Biraz önce mutabık kalınan ortak bildirinin önümüzdeki dönemde karşılıklı saygı temelinde, bölgede işbirliği, ekonomik kalkınma ve refah için sağlam temel oluşturacağına inanıyorum.”
