Uluslararası standart gibi kullanılan Big Mac enflasyon nedeniyle Türkiye’de lüks gıda maddesi oldu. Lahmacun Endeksine göre, halkın ucuz ayaküstü gıda gözdesi lahmacun da aynı yolda. Bakın Lahmacun Endeksi ekonomik ve toplumsal dönüşümde nelerin işaretini veriyor? (Foto: yemek.com)
Lahmacun Endeksi, ekonomik göstergelerimizin yeni yıldızı olabilir mi?
Ekonomide fiyat karşılaştırmaları ve satın alma gücü analizleri için uzun yıllardır kullanılan ünlü Big Mac Endeksi, dünya çapında farklı ülkelerdeki fiyat seviyelerini ölçmek için bir referans noktası olarak görülüyor. The Economist tarafından 1986’dan beri yayımlanan bu endeks, aynı ürünün farklı ülkelerdeki fiyatlarını kıyaslayarak yerel para birimlerinin alım gücünü ölçmeye çalışıyor. Ancak Türkiye’de Big Mac kullanmak artık pek mümkün değil—sadece burgerin fiyatı 225 TL’ye ulaşmış durumda; menü değil, sadece burger.
Dolayısıyla, Research İstanbul, Türkiye genelinde daha yaygın, kültürel olarak daha anlamlı ve ekonomik değişimleri daha iyi yansıtan bir alternatif yaratmaya karar vermiş: Lahmacun Endeksi. Türkiye’nin dört bir yanında tüketilen ve halkın en sevdiği “fast food – ayaküstü yemek” ürünü olan lahmacun, enflasyonun ve bölgesel fiyat farklılıklarının nabzını tutmak için mükemmel bir gösterge olabilir. Çünkü, bazen en basit veriler, en karmaşık toplumsal ve ekonomik soruları sormamıza vesile olabilir.
Yerli Örnek: Lahmacun Endeksi
Türkiye’de ekonomik göstergeler bazen soyut ve teknik kalabilir. Ancak gündelik hayatta karşılığı olan fiyat hareketleri, enflasyonu ve alım gücünü daha doğrudan hissetmemizi sağlar. İşte tam da bu noktada Lahmacun Endeksi devreye giriyor. Big Mac Endeksi’nden ilhamla oluşturulan bu endeks, lahmacun fiyatlarını baz alarak ekonomik eğilimleri ölçmemize olanak tanıyor.
Lahmacun Endeksi bulgularına göre Türkiye’de ortalama lahmacun fiyatı Şubat 2025’te 115,1 TL’ye ulaştı.
Aralık 2024-Şubat 2025 arasında Türkiye’deki ortalama lahmacun fiyatının değişimi.
Son iki ay içinde Türkiye genelindeki ortalama lahmacun fiyatının 102,57 TL’den 115,1 TL’ye yükseldiğini görüyoruz. Bu, yaklaşık yüzde 12’lik bir artışa denk geliyor. Grafikte de görüldüğü üzere fiyatlar istikrarlı bir artış eğilimi içinde. Özellikle Ocak ayının son haftasından itibaren fiyatların hızla yükseldiği göze çarpıyor. Aralık ayındaki görece yatay seyir, Ocak ayında ivme kazanmış ve Şubat ayına gelindiğinde fiyatlar neredeyse her hafta artmaya devam etmiş.
Lahmacun Endeksi ne anlatıyor?
Lahmacun fiyatı gibi “basit” görünen bir veri bile, ekonomiye ve topluma dair sağlam hipotezler kurmamıza nasıl yardımcı olabilir. Bir diğer tabirle Lahmacun endeksi Türkiye Ekonomisi hakkında ne gösteriyor? Şu çıkarsamalar yapılabilir:
1- Enflasyonist baskılar devam ediyor: Türkiye’de genel gıda enflasyonunun etkilerini bu artışta açıkça görmek mümkün. Un, et, enerji ve lojistik maliyetlerindeki artışlar lahmacun fiyatlarını da yukarı çekiyor. Özellikle son haftalardaki artış hızı, gıda enflasyonunun önümüzdeki dönemde de etkili olacağını gösteriyor.
2- Esnaf ve restoranlar fiyat “güncellemeyi” sürdürüyor: Online sipariş platformlarından elde edilen veriler, restoranların fiyatları sık sık yükselttiğini gösteriyor. Belirsiz ekonomik koşullar nedeniyle işletmelerin maliyetleri hızlıca fiyatlara yansıtma eğiliminde olduğunu söylemek mümkün.
3- Tüketici alışkanlıkları değişebilir: 100 TL’yi aşan lahmacun fiyatları, tüketicinin dışarıda yemek yeme tercihini değiştirebilir. Daha uygun fiyatlı alternatifler ya da evde yemek yapma eğilimi artabilir. Bu da restoran sektörünü doğrudan etkileyebilir.
4- Bölgesel fiyat farklılıkları derinleşebilir: Büyük şehirler ve turistik bölgelerde fiyat artışlarının daha keskin olması muhtemel. Şehir bazında lahmacun fiyatlarının nasıl farklılaştığı da Susam Veri kapsamında ele alınıyor. Merak edenler için: En pahalı lahmacun Adana, Mersin ve Ankara’da.
5- Gıda erişilebilirliği ve sosyoekonomik etkiler: Türkiye’de gıda fiyatlarının artışı sadece tüketici tercihlerine değil, toplumun daha geniş kesimleri için beslenme alışkanlıklarına ve sağlıklı gıdaya erişime de doğrudan etki ediyor. Lahmacun gibi halk arasında yaygın ve görece uygun fiyatlı bir ürünün bile hızla pahalılaşması, düşük gelirli grupların gıdaya erişimini daha da zorlaştırıyor.
Artık lüks gıda maddesi mi?
Lahmacun Endeksi, ekonomik dalgalanmaları gündelik hayat üzerinden anlamamıza yardımcı olan bir gösterge. Son iki ayda yaşanan fiyat artışı, enflasyonun hala ciddi bir sorun olduğunu ve temel tüketim ürünlerindeki fiyat dalgalanmalarının süreceğini gösteriyor. Önümüzdeki dönemde fiyat hareketlerini yakından takip etmek, Türkiye’nin ekonomik gidişatına dair önemli ipuçları sunacaktır.
Ancak burada asıl soru şu: Lahmacun artık lüks bir tüketim mi oldu? 90’larda bir öğrenci yemeği olarak görülen lahmacunun bugünkü fiyatları, artık herkes için kolay ulaşılabilir olup olmadığını tartışmaya açıyor. Önümüzdeki aylarda bu eğilim devam ederse, lahmacun bir nostalji unsuru mu olacak, yoksa hâlâ halkın temel sokak lezzetlerinden biri olarak kalabilecek mi? Bunu zaman gösterecek. Bu fiyatlarla, yıllardır devam eden temel sorunsal de ekonominin düzelme yoluna girmesine bağlı.
Veriyi anlamak, toplumu anlamaktır
Veri, sadece sayılardan ibaret değildir. Toplumun nasıl düşündüğünü, nasıl hareket ettiğini anlamak için geniş bir metodolojik perspektife sahip olmak gerekir. Kamuoyu araştırmaları, ekonomik göstergeler, etnografik çalışmalar ve sosyal medya analizleri birlikte kullanıldığında, toplum hakkında çok daha net bir tablo çizebiliriz.
Sadece ekonomistlerin ya da siyasetçilerin değil, herkesin ilgisini çekecek bu türden verileri derleyen Research İstanbul’un yeni girişimi Susam Bülten, haftalık olarak gündelik hayatın içinden şaşırtıcı veri noktalarını paylaşıyor. Bu bülten, yalnızca “kuru istatistikler” paylaşmakla kalmayacak, her şeyin bir soru ve bir araştırma konusu olabileceğini gösteren bir platform olacak. İlk sayıdaki diğer veriler ise şöyle: Lahmacun Endeksi; Beyoğlu Gezginleri: Bir Katı Atık Toplayıcısının 26 Kilometrelik “Rutini” ve 2001- 2024: Türkiye’de Kim Kimle Evleniyor?
Susam Bülten ile amaç, toplumun dinamiklerini farklı açılardan ele almak ve alışılmadık veri noktalarını görünür kılmak. Önümüzdeki haftalarda daha fazla veri analizi ve sıra dışı araştırma sonuçları paylaşılacak. Bu sürece dahil olmak ve yeni perspektifler keşfetmek isteyen herkes https://researchistanbul.com/susambulten/ adresinden ulaşabilir.
