Aylar: Mart 2019

İstanbul’u kaybeden, Türkiye’yi kaybeder; Türk siyasetinin bugüne dek değişmeyen kuralıdır. Ama Ankara’yı kaybeden de inişe geçmeye başlar, genel gözlem ve algı bu yönde. Siyasi partiler için İstanbul’un kaybı kıyamet ise, Ankara’nın kaybı da küçük kıyamettir.
CHP’liler ve bazı anket şirketleri İstanbul’da Ekrem İmamoğlu’nu, AK Parti’nin ağır topu Binali Yıldırım’ın önünde olduğunu iddia etse de, 31 Mart seçimine iki gün kala Yıldırım hâlâ bardağın dolu tarafında görülüyor. Yine de çekişme devam ediyor.
Ankara’da ise görünüm farklı. Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan “Anket şirketleri fena yanılacak” dese de, normal koşullar altında CHP-İYİ ittifakının adayı Mansur Yavaş, AK Partili Mehmet Özhaseki’yi geride bırakıp Ankara’yı alacak izlenimi yaygınlaşıyor.
Türkiye’nin mevcut siyasi atmosferinde “normal koşullar altında” demenin ne kadar iddialı bir varsayım olduğunun farkındayım. “Normal koşullar altında” demenin içine seçim gecesi oy sayımı sırasında sandıklara yönelik hareketlerden, Yüksek Seçim Kurulu bilgisayarına kedi girmesine, CHP’lilerin yine sandığa sahip çıkmamasına dek her şey girer. Öte yandan Erdoğan’ın Yavaş’a atfen “Seçilse de yönetemez” demesinin CHP ve İYİ seçmenini sandıktan caydırmak yerine teşvik edici etkisini de hesaba katmak gerekiyor.
AK Partililerin hatta İzmir’i de alma iddiası var. Ancak sanki Ankara kritik bir konumda, onun üzerinde biraz daha durmaya değer.
Erdoğan Ankara’yı kaybederse, yani Türk siyasetinin küçük kıyameti koparsa ne olur?
Öncelikle Yavaş eğer kazanırsa, neticede görevden dahi alınsa, hapse dahi atılsa, AK Parti-MHP ittifakı kaybetmiş olacak.
Ankara, başkenttir.
Para ve kültür merkezi İstanbul olsa da Türkiye’nin yönetim merkezi hâlâ Ankara.
Siyaset Ankara’da.
Cumhurbaşkanlığı, Türkiye Büyük Millet Meclisi, Dışişleri, Genelkurmay, Merkez Bankası ve büyükelçilikler Ankara’da.
Ayrıca İstanbul 15 milyon nüfusuyla orta ölçekli bir Avrupa ülkesinin ekonomisine sahipse, Ankara da 5 milyonluk küçük-orta ölçekli bir Avrupa ülkesinin ekonomisine sahip. O büyüklükte bir ekonominin kimin kontrolünde kalacağı önemli.
Bu konuların hepsi önemli…
İçeride ve dışarıda kimleri siyasi miyoplukla bu önemi görmese de, Erdoğan görüyor.
O nedenle artık başka şehirlerde yaptığı seçim mitingi konuşmalarında dahi sözü Ankara’ya getirmeden edemiyor.
İşin başka boyutu da var.
SHP lideri Murat Karayalçın’ın siyasi hatasıydı Ankara Büyükşehir Belediye Başkanlığını DYP’li Tansu Çiller’e koalisyon ortağı, Başbakan Yardımcısı olmak için bırakması. Karayalçın’ın sadece kendisinin değil, ama Bülent Ecevit ve Deniz Baykal ile birlikte pay sahibi olduğu ikinci ağır hata, 1994 yerel seçimlerine CHP, DSP ve SHP’nin ayrı adaylarla girmesiydi. Refah Partisi adayı Melih Gökçek bu iç kavgadan sadece 4 bin küsur oy farkıyla sıyrılıp, herkesi hayretler içinde bırakarak Ankara’yı almıştı. 25 yıl önce.
Aynı seçimlerde Tayyip Erdoğan da İstanbul’u CHP’nin elinden almıştı. Erdoğan, doğruya doğru, İstanbul’un çehresini kısa sürede değiştirmeyi başardı. Binali Yıldırım ulaştırma kurmayıydı. Hilmi Güler enerji, Veysel Eroğlu su, Ahmet Davutoğlu dış ilişkiler. Melih Gökçek de Ankara’nın çehresini değiştirdi ama bugün onu hayırla anan, her halde çıkar sağladığı çevreler dışında az kişi var. Yılan hikâyesine dönen metroyu bile, BOTAŞ’a biriken dağlar kadar borçla Ulaştırma Bakanlığı döneminde Yıldırım kurtardı. İstanbullular şaşırır ama, beş milyonluk, dümdüz Ankara’nın metro ve kitle ulaşım ağı, on beş milyonluk, dağlık ve içinden Boğaz geçen İstanbul’un yanında zavallı kalır. İstanbul’da yanlış kararlarla, yanlış yapılan işlerden konuşulur, Ankara’da yapılan işlerden çok, yapılmayan işler için harcanan paralardan. Ve o paraların nereye gittiğinden. “Benim görevden alınmamı isteyecek kadar haysiyetli bir adam değildir” dediği Gökçek’in, Fethullah Gülen cemaatine “Ankara’yı parsel parsel sattığını” iddia eden, bir muhalefet sözcüsü değil, dönemin AK Parti hükümetinin sözcüsü ve başbakan Yardımcısı Bülent Arınç olmuştu.
Konunun nereye gelmekte olduğu sanırım belli. Erdoğan Ankara’yı kaybederse, Gökçek dönemi dosyaları açılmaya başlayabilir. Yavaş kazandığı halde görevden alınsa da, hatta hapse atılsa da başlayabilir…
“O dosyaları çoktan kaybetmiştir birileri” demeyin. Bizans mirasını da üstlenen, bin yıllık Türk devlet gelenekleri ortada: bazı dosyalar hiç kaybolmaz, belki bir süre başka yerlerde tutulur.
Dedik ya; Türk siyasi partileri için Ankara’nın kaybı, küçük kıyamet senaryosudur.
Erdoğan boşuna çırpınmıyor Ankara’yı kaptırmamak için.

Türkiye 31 Mart’ta, ekonomi, iç ve dış politikada sonuçları daha önce görülmedik ölçüde genel gidişi etkileyecek bir yerel seçim yapacak.
Gerilimin bizzat siyasete yön veren isimler tarafından yükseltildiği bir kampanya sürecinde geldiğimiz son on günlük aşamada seçimin sonucunu belirleyecek etkenler beş başlık altında toplanabilir.
1- EKONOMİ ETKENİ: Hayat pahalılığı giderek kitleleri zorlayan bir etkene dönüştü. Öncelikle MHP lideri Devlet Bahçeli’nin, devamında Cumhurbaşkanı ve AK Parti lideri Tayyip Erdoğan’ın dikkatleri (hatta Yeni Zelanda’daki korkunç terör eylemini dahi bu soruna eklemleyerek) “beka” sorununa çekmeye çalışmalarına karşın, kamuoyu çalışmaları halkın yüzde 80 gibi ezici bir çoğunluğunun ilk sıraya hayat pahalılığı ve işsizliği koyduğunu gösteriyor. TİK ve Merkez Bankası yeniden yüzde 20 ve üstünü gören enflasyondaki asli neden olarak gıda fiyatlarını gösteriyor; yani en çok etkilenenler dar gelirli kesimler. AK Parti’nin ekonomik büyüme lokomotifi inşaat sektörünün durmaya yüz tutması, enerji sektörünün sıkıntıya düşmesi ve turizm sektörünün Rusya ve Almanya tarafından kolaylıkla manipüle edilir hale gelmesi atılacak adımları zorlaştırıyor. İç ve dış tahminler Türk ekonomisinin 2019’da daha önceden öngörüldüğü kadar büyüyemeyeceğini, enflasyonun ve işsizliğin tek haneye inmesinin mümkün görülmediğini söylerken, Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak’ın seçim sonrası her şeyin düzeleceği açıklamaları, teskin edici olamıyor. Üstelik ekonomi üzerinde bu defa ciddi bir dış politika etkeni de bulunuyor: ABD ile Rus S-400 füzeleri alımına karşı F-35 jetlerine el konulması tehdidi ve ekonomik yaptırım tehdidi, hükümetin seçim sonrası alacağı tutuma bağlı olarak ekonominin gidişatına pay sahibi olacak gibi görünüyor.
2- MAĞDURİYET ETKENİ: Akit TV muhabiri Mehmet Özmen’ın Ulucanlar cezaevi müzesindeki darağacı önünde çekim yaparak “toplumun” (Abdullah Öcalan ve Fethullah Gülen’ın yanı sıra) CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu’nun da “asılması” beklentisinde olduğu yolundaki yayını kan donduran türdendi. Açıkça hedef gösterme ve suç olan fiili övme özellikleri taşıyan bu yayın idare tarafından görmezden gelindi, yargı ise ancak CHP’nin sert tepkisi sonrası harekete geçti. Meraklıları, benzeri kara propaganda taktiklerinin Soğuk Savaş sürecinde hem Amerikan istihbaratı CIA, hem Sovyet istihbaratı KGB tarafından Avrupa, Latin Amerika ve Orta Doğu’da siyasete müdahale operasyonlarında kullanıldığını bilir. Ancak AK Parti ve MHP seçim kampanyası yöneticilerinin Ankara’da Mansur Yavaş, İstanbul’da Ekrem İmamoğlu örneklerinde görüldüğü gibi sansasyonel, hatta kurmaca iddiaları kendi kontrolleri altındaki medya üzerinden yaymakta fayda gözettikleri anlaşılıyor. Oysa bu tür girişimlerin mağduriyet etkeni olarak ters tepme ihtimali bulunuyor. Erdoğan’ı Cumhurbaşkanlığına yükselten yolun başlangıcında, okuduğu hamasi bir şiir nedeniyle hapsedilmesinin getirdiği mağduriyet etkeninin de bulunduğu biliniyor.
3- ERDOĞAN ETKENİ: Erdoğan’ın toplumdaki desteği AK Parti’ye verilenden yüksek. Hatta MHP seçmeninin ciddi bir kısmının da ülkenin lideri olarak Erdoğan’ı saydığı kamuoyu araştırmalarında görülüyor. Cumhurbaşkanı, burada yola çıkarak bu seçimde AK Parti adaylarını da gölgede bırakacak şekilde 81 il ve 992 ilçedeki bütün muhalefet adaylarının karşısına, bizzat kendisini koyarak kampanya yürütüyor. Seçmene “aslında beni seçmiş olacaksınız” diyerek hükümet yetkilerinden sonra belediye yetkilerini de fiilen elinde toplama işareti veriyor. Oysa bu durum AK Parti’nin ağır toplarını arka planda bırakıyor. Bahçeli’nin cumhurbaşkanlığı seçimini öne aldırmasıyla son Başbakanlık makamını bir yıl önce bıraktıktan sonra, Meclis Başkanlığı makamından da (kendi deyimiyle) “erken emekli” edilen İstanbul belediye başkan adayı Binali Yıldırım gibi “iki numara” niteliğindeki bir isim dahi gölgede kalıyor. Ankara’da Mehmet Özhaseki gibi bakanlık yapmış adayların, İzmir’de Nihat Zeybekçi’nin, rakipleri Mansur Yavaş ve Tunç Soyer ile kamuoyu önünde tartışmak istediklerini dile getiriyorlar, ancak henüz izin alabilmiş değiller. Erdoğan, bütün muhalif adayları karşısına tek başına kendisini koyarak büyük risk alıyor; büyük risklerin kazancı da kaybı da büyük olabilir.
4- İTTİFAK ETKENİ: Erdoğan 2018’de Cumhurbaşkanlığı seçimlerini ilk turda yüzde 52 oyu MHP desteği sayesinde almıştı. Keza bu seçimlere Bahçeli’yle girmek zorunda kalması da hem 2017 cumhurbaşkanlığı sistemi referandumunda “hayır” diyen büyükşehirleri kaybetmemek, hem de toplamı yüzde 52’nin, hatta yüzde 50’nin altına düşürmemek kaygısıyla oldu. Bahçeli 2015 7 Haziran seçim gecesinden itibaren bu zafiyeti değerlendirerek, MHP’deki konumunu koruyup güçlendirecek ve devlet işlerinde sorumluluk üstlenmeden etkili olacak bir “ortak yaşam” modeli geliştirdi AK Parti ile. Erdoğan da kendi konumunu koruyabilmek için buna mecbur kaldı. Bu yüzden AK Parti’nin örneğin Kürt seçmenle olan ilişkisi tehlikeye düştü. CHP-İYİ ortaklığı buna tepki olarak gelişti. Karşı denge olarak ortaya atılan CHP-İYİ ortaklığının “PKK ve FETÖ güdümünde olduğu” iddiası bekleneni veremedi. CHP-İYİ ittifakının da her iki parti tabanını memnun ettiği söylenemez; özellikle aday belirleme sürecinde ciddi travmalar, toplu istifalar yaşandı. Ancak asıl rahatsızlığın milliyetçi söylem öne çıktıkça MHP’ye zemin kaybettiklerini söyleyen AK Parti teşkilatlarında olduğu anlaşılıyor. İttifaklar siyasetinin her iki cepheye de kazandıracakları olduğu kadar kaybettireceklerinin de bulunması seçim sonucunu belirleyecek bir etken olarak öne çıkıyor.
5- SEÇİM YORGUNLUĞU ETKENİ: AK Parti-MHP ortaklığı kendi seçmenini sandığa götürmek üzere geliştirdiği taktikler, aslında bu seçim “CHP yönetimini cezalandırmak” amacıyla sandığa gitmeyecek olan seçmeni, ittifaka tepki olarak sandığa gitmeyecek İYİ Parti seçmenini, hatta sırf tepkisel olarak HDP seçmenini dahi AK Parti-MHP ortaklığına karşı sandığa taşıyabilir. Ama bütün bunların ötesinde toplumda bir seçim yorgunluğu havası da gözleniyor. Erdoğan’ın bugüne dek hemen her yıl, seçim, ya da halkoylamasına giderek, o sandığa özgü bir zıtlaşma konusu bulup işleyerek başarıya ulaşma, gücünü pekiştirme taktiği başarılı oldu. Ancak belediye seçimlerinin adeta Çanakkale Direnişi ile hatta İstiklal Savaşı’yla bir tutularak ölçeğinden çıkarılması, halkın hayat pahalılığı ve işsizlik gibi sorunlara ideolojik hedefler öne çıkarılarak çözüm bulunamayacağı endişesine kapılmasına yol açıyor olabilir. Dolayısıyla sandığa gitmeme, ya da tepkisel oy kullanma gerek AK Parti-MHP, gerekse CHP-İYİ ortaklıklarına belli riskler getiriyor ve seçim bıkkınlığını da 31 Mart’ın sonuçları üzerinde pay sahibi olacak bir etken haline getiriyor.

– Dereyi görmeden “Ankara cepte, İstanbul sırada” sözlerine paçaları sıvamak Kılıçdaroğlu ve Akşener’i hezimete götürebilir
Doğrusu Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan da yapabileceği bütün hataları yapıyor ama, iktidar onda.
Örneğin Erdoğan kendi adaylarını gölgede bırakıyor. Binali Yıldırım’ı önce Başbakanlık, sonra Meclis Başkanlığından “(Yıldırım’ın kendi deyimiyle) “erken emekli” edip İstanbul sahasına sürdü ama AK Parti teşkilatı Başkan diye bir kişiyi tanıdığı için Yıldırım’a elinin ucuyla sahip çıkıyor. Ankara’da Mehmet Özhaseki kamuoyu önünde Mansur Yavaş’la tartışma yapmak için liderinden izin istiyor ama Erdoğan Türkiye’de 81 il merkezi ve 992 ilçedeki bütün muhalefet adayları karşısında tek aday olarak kendisini koymak istiyor. İzmir’de Nihat Zeybekçi AK Parti’ye Egeli bir tanıtım kampanyası ile başlamışken, Erdoğan’ı MHP lideri Devlet Bahçeli’yle birlikte karşısında buluyor.
Örneğin Erdoğan, Bahçeli’nin zorlamasıyla öne çıkardığı “Beka” kampanyasının tutmadığını gördü. Kampanyanın başlangıcında CHP, İYİ ve Saadet’i, sırf HDP’yi terörist ilan etmedikleri için terörist işbirlikçisi ilan eden Erdoğan, en son “HDP’ye oy verenler terörist değil, HDP’li [yöneticiler] terörist” deme noktasına geldi. İçişleri Bakanı Süleyman Soylu’nun CHP’li İstanbul Belediye Başkan Adayı Ekrem İmamoğlu’nu “Sezgin Tanrıkulu’dan tiksindiğini” söylemeye çağırmasının nasıl ters teptiğine şahit oldu. Ama bu söylemin ters teptiğini, Kürt oyları sadece HDP etrafında değil, HDP’nin aday göstermediği yerlerde muhalefet adaylarına topladığını gördüğü halde, Bahçeli vetosunu aşamıyor.
Son olarak Kabataş palavrasının kötü bir tekrarı olarak piyasaya sürülen, ama Erdoğan yörüngesinde olsalar da vicdanlı yazarlar tarafından dahi yalanlanan 8 Mart’ta İstiklal Caddesindeki Kadınlar Günü yürüyüşünde “Ezan protesto edildi” kampanyasının dar bir çevre dışında yankı bulmadığı görüldü.
Örnekler çoğaltılabilir. Ama dediğimiz gibi Erdoğan iktidarda ve iktidarın bütün imkânlarını, iktidarını sürdürmek için kullanmaktan çekinmediğini şimdiye dek defalarca gösterdi. Gazeteci Gökçer Tahincioğlu, T24 sitesinde Bilgisayar Mühendisleri Odası uzmanlarının iddialarına dayanarak, Yüksek seçim Kurulunun kullandığı Seç-Sis programının, istenirse muhalefet adaylarının kazandırılmayacağı şekilde müdahalelere imkân verdiğini yazdı.
Ama yalnızca o da değil. Erdoğan adayları değil kendisini öne çıkararak aslında hayat pahalılığından Suriyeli göçmenlere kadar her sorunun faturasını üzerine alıyor ama bu durum, ona bir ikazda bulunmak isteyen kendi seçmeninin ondan koptuğunu göstermez. Seçmenin büyük kısmı henüz Erdoğan’dan bıkmış, o gitsin de kim gelirse gelsin dediği izlenimi vermiyor. Belediye seçimleri, iktidarı değiştirmeyeceği için, iktidara uyarıda bulunmak için ideal zeminlerdir.
Dolayısıyla muhalefetin düşeceği en büyük hata, şu anda kamuoyu yoklamalarında AK Parti’yi inişte gösteren seçmenlerin 31 Mart’a kadar görüşünü değiştirmeyeceğini düşünmek, hatta 31 Mart’ta desteğini azaltmış olsa dahi Erdoğan’dan, AK Parti’den koptuğunu var saymak olacaktır.
Bu konuda muhalif cephede en akılcı taktiği güdenler HDP ve Saadet gibi görünüyor. Güçlü oldukları alanlarda sessizce çalışıyor, iktidarla söz dalaşına girmiyorlar.
Aslında CHP ve İYİ de bu seçimde iktidarla söz dalaşına girmeme konusunda şu ana kadar kendilerini iyi tutuyorlar. Tabii bunda medyanın artık yüzde 90 oranında Erdoğan yörüngesinde olmasının da payı var. CHP İstanbul adayı Ekrem İmamoğlu’nu “İşte sizi de çıkarıyoruz ya…” böbürlenmesiyle canlı yayına çıkaran CNN Türk’ün bundan saniyeler sonra İmamoğlu daha açış cümlesini ederken yayını kesip Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın konuşmasını herhangi bir açıklama yapmadan vermeye başladığını gördük. Bütün kanallar AK Partili Ömer Çelik’in her açıklamasını canlı vermese, Mansur Yavaş’ın –artık şikâyetçinin avukatının dahi arkasında duramadığı- suçlamalar karşısında verdiği yanıtı kimse bilmeyecekti; çünkü Yavaş’ın yanıtları haber yapılmıyordu. Geçenlerde Ruşen Çakır’ın Medyascope’taki tahlilinde söylediği gibi, şimdiye kadarki seçimlerde, bugünle karşılaştırıldığında hâlâ bir nebze özgürlüğe sahip olan gazete ve televizyonlar, muhalif seslere de bir ölçüde yer veriyor, bu da AK Parti’ye söz dalaşı zemini oluşturuyordu. Aslında medyanın tek sesli hale gelmesi dönüp iktidarın etkisini vurmaya başladı denebilir.
Ama CHP ve İYİ cephesindeki asıl vahim hata eğilimi, “Ankara cepte, İstanbul’un eli kulağında” havasına kendilerini kaptırmış görünmeleri.
Türkiye’nin tanık olduğu en sert ve iç ve dış politika üzerinde belki de en çok etkisi olacak 31 Mart seçimleri öncesinde yayılan bu “zaten kazandık” havası ve onunla gelen rehavetin faturası Kemal Kılıçdaroğlu’na da, Meral Akşener’e de çok ağır olabilir. Tunç Soyer İzmir’i CHP-İYİ elinde tutacak gibi görünüyor. Ama Ankara’da Yavaş, hele İstanbul’da İmamoğlu için aynı şeyi söylemek mümkün değil. Bu rehavet havasıyla çekişmeli geçeceği anlaşılan Bursa, Adana ve Antalya’nın da AK Parti-MHP ittifakında kalması şaşırtıcı olmaz.
Öte yandan son birkaç seçimin en büyük defosu olan sandığa sahip çıkılması, oy sayımı bitip tutanakların imzalanmasına dek sandık başından ayrılmamak konusu ve CHP’nin bu konuda ağır sabıkası var; İYİ Parti de ilk ciddi sınavını verecek.
CHP’nin sabıka sahibi olduğu bir diğer konu da tam seçim kampanyası hızını almışken bütçeyi kısma konusu; özellikle de kazanma ihtimali olan seçim bölgelerinde. Bunda yıllardır parti kademelerine hâkim olmuş “Parti açık kalsın yeter” şeklinde özetlenebilecek bürokratik anlayışın ve iktidar perspektifi kaybının da etkisi olabilir.
CHP-İYİ cephesinin seçime iki hafta kala düşebileceği bir başka hata da Erdoğan’ın yaptığını taklit etmek olacaktır. Yani, Kılıçdaroğlu’nun CHP, Akşener’in İYİ Parti kökenli büyükşehir adaylarıyla Erdoğan’ın yaptığı türden ortak mitingler yapmaları, hem aslında ayrı dünyaların insanı olan tabanlarındaki, neticede belediye başkan adayı etrafında yoğunlaşmış birlikteliği zedeleyebilir, hem de aday belirleme sürecindeki tartışmaları alevlendirebilir. Akşener, kadın lider olması ve CHP tabanında da sempatik görülmesi nedeniyle daha şanslı ama özellikle Kılıçdaroğlu’nun büyükşehir adaylarını gölgeleme ihtimali olacak şekilde öne çıkması pahalıya patlayabilir.
Özetle, dereyi görmeden paçaları sıvamak, seçime daha iki koca hafta varken “kazandık” havalarına girmek muhalefete pahalıya patlayabilir.

– ABD’nin S-400 tehdidi de ekonomi gibi seçim sonrasına ertelendi ama ekonomiyi daha kötü etkileyecek kriz ihtimali asıl orada
Ekonomik sorunların 31 Mart seçimleri halısının altına süpürülmeye çalışıldığı ortada. O halı kalktığında nelerin olabileceği konusunda senaryolar muhtelif.
Ekonominin 2019’da küçüleceği, sadece dışarıdan değil, Hazine tarafından yapılan tahminlerde de büyüme rakamlarının aşağı çekilmesinden belli. Bazı hisselerinin zorla devredileceği yolundaki beyanlardan sonra İş Bankasının kâr payı dağıtmasının engellendiği haberleri, Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak’ın 31 Mart’tan sonra düzlüğe çıkılacağı müjdelerinden fazla yankı buluyor içeride ve dışarıda. Dış yatırımcıların Türkiye’ye dair teselli bulmaya çalıştığı tek konu, Albayrak’ın aynı zamanda kayınpederi olan Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ı –geçen yılki Londra çıkışının sonuçları ardından- döviz kurları konusunda beyanda bulunmamaya ikna etmiş olması. Enflasyonu 25 olarak gösteren Türkiye İstatistik Kurumu müdürü görevden alındıktan sonra 20 diye açıklanması, çarşıda, pazarda sebze, meyve, et, süt fiyatlarını aşağı çekmiyor. Aslında herkes neyin ne olduğunu biliyor ama fazla konuşmaya çekiniyor; zaten konuşsa da artık yüzde 90’ı Erdoğan yörüngesinde dönen baskın medyada yer bulması zor.
Üstelik ekonomik sıkıntıların tepesinde sallanıp duran bir de ciddi dış politika krizi bekliyor kapıda.
Yakın geçmişte çok daha taktik plandaki konularda ABD’nin yaptığı haksızlıklar konusunda kamuoyunu ayağa kaldırdığı görülen Cumhurbaşkanı Erdoğan, ABD yönetiminin her kademesinde gelen “Rusya’dan S-400 alımını iptal etmezseniz F-35’leri vermeyiz” tehditleri karşısında yarım ağızla bir şeyler söylemekle yetindi, uzatmadı.
Bunda ABD Başkanı Donald Trump’ın iki ay kadar önce Türk ordusunun Suriye’de IŞİD’e karşı Amerikan ordusu emrinde savaşan YPG’ye saldırması halinde Türkiye ekonomisini mahvedeceği yolundaki tehdidi pay sahibi olmamış mıdır? Beştepe, Beyaz Saray’ın siyasi tehditlerine karşı ekonomik sebeplerle diklenmemeyi uygun bulmuştur.
“Neden diklenmedi?” diye sormuyorum; diklenmediği saptamasını yapıyorum. Konu aslında stratejik bakımdan çok önemlidir ve Erdoğan’ın 31 Mart ortağı MHP lideri Devlet Bahçeli’nin ekonomik sıkıntının önünde tutmaya nafile çalıştığı “Beka” sorunu aslında bu konu için geçerlidir. Türkiye daha önce parasını ödediği halde İngiltere’den alamadığı iki savaş gemisi yüzünden Almanya saflarında Birinci Dünya Savaşına sürüklenmiş bir ülkedir. ABD’nin Türkiye’nin ortak üretici olduğu, yatırımına para koyduğu yeni nesil savaş uçaklarını vermeme tehdidi haksızlıktır, zorbalıktır. Dahası bunu, Türkiye’nin yapımına katkıda bulunduğu F-35’leri Türkiye’den önce kullandırdığı İsrail’in “Aman bunu Türklere vermeyin” uyarılarından sonra yapmış olmasıdır.
Gerçi “Erdoğan sert çıksa ne olur? Brunson’da olduğu gibi, seçim sonrası S-400’ler konusunda da Trump’ın dediği olacaktır” diyenleriniz çıkabilir.
Çok haksız sayılmazsınız. Erdoğan’ın Trump’a çektiği restlerin sonuç vermediği en çok papaz Andrew Brunson örneğinde görülmüştür.
Erdoğan’ın 28 Eylül 2017’de, 15 Temmuz 2016 darbe girişimini yönetmek suçundan gıyabında yargılanan Fethullah Gülen’i kastederek “Ver papazı, al papazı” demişti. Bu aslında Türkiye’yi siyasi amaçla insan rehin tutan bir ülke durumuna düşüren bir beyandı. Erdoğan 11 Ocak 2018’de, Brunson’u kast ederek, Trump’a hitaben “Bu fakir, bu görevde olduğu sürece o teröristi alamazsın” demişti. Bu beyan da Cumhurbaşkanı iradesinin Türkiye’deki mahkemelerin karar yetkisi üzerinde olduğu iddialarını akla getiriyordu. Trump’ın, Brunson imasıyla 2018 bahar yaz aylarında Türkiye’ye bazı ticari yaptırımlar ilan etmesi sonucu dolar alıp başını gitti, Erdoğan’ın Londra konuşması işleri kötüleştirdi. Türkiye’nin, Erdoğan’ın AK Parti hükümetine başbakan olduğu 2003 yılından bu yana en yüksek enflasyon oranını yüzde 25 ile gördüğü Ekim ayının 12’sinde bağımsız Türk yargısı Brunson’u tahliye etti. Erdoğan hâlâ Beştepe’de görevde, Gülen hâlâ Pennsylvania’da Amerikan korumasındaki misafirliğindeydi.
Şimdi buradan yola çıkıp “Seçimlerden sonra S-400 konusunda Erdoğan ekonomiyi kurtarmak için Trump’ın dediğini yapar, kavga biter” diyen yorumcular görülüyor, okuyorsunuzdur.
Ben “O kadar kolay değil” diyenlerdenim.
Çünkü bu defa tartışmanın bir üçüncü tarafı var, o da herhangi birisi değil, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin.
NATO üyesi Türkiye’nin, NATO’nun hasım kabul ettiği Rusya’dan stratejik nitelikte silah satın alması Putin için Batı savunma sisteminin duvarında gedik açmakla eşdeğerdir; maliyeti de açıklandığı kadarıyla 2,5 milyar dolar olmuştur. Sadece o da değil. Türkiye, Suriye’deki askeri varlığı Rusya ile giderek daha sıkı ilişkiye giriyor. O kadar ki 13 Mart’ta Rus ordusu, İdlib’teki Heyet Tahrir eş-Şam mevzilerinin Rus uçaklarında Türkiye’yle koordinasyon içinde vurulduğunu açıkladı.
NATO Genel Sekteteri Jens Stoltenberg’in, Yunanistan’daki (eski nesil, yapay zekâ özelliği bulunmayan) S-300 füzeleri için önerdiği “Alsınlar ama kullanmasınlar” formülü, ABD tarafından “Ya F-35’leri aldıktan sonra kullanmaya başlarlarsa” güvensizliği nedeniyle kabul görmemektedir. Bunu dahi kabul etmeyen ABD, Araştırma kuruluşu EDAM Başkanı Sinan Ülgen’in Habertürk’te Kübra Par’a söylediği “S-400’leri füze savunma, Patriotları da hava savunmasında kullanabiliriz” önerisini kabul edecekleri hayli kuşkuludur. Birincisi, Amerikalılar, S-400’lerin çalışır vaziyetteyken, aynı fişe takılı olmasa da üzerinden geçen her bir F-35’in savunma özelliklerini dilim dilim çözebileceğini, hem NATO, hem Amerikan savunma ağını delebileceğini öne sürüyorlar. İkincisi de, Amerikalılar, S-400 anlaşması ortada dururken Patriot teklifini geri çekeceklerini söylüyorlar. Zaten Ülgen de bunun ancak “ideal bir dünyada” gerçekleşebileceğini kayda düşerek S-400’ler uğruna NATO savunma şemsiyesinden olmamak gereğini vurgulamış.

Erdoğan geçenlerde, 9 Mart’ta “Mesele S-400 değil; Türkiye’nin kendi iradesiyle hareket ediyor olması” dedi.
Erdoğan, Türkiye’nin eskisi gibi Amerika’nın her istediğini yapan bir ülke olmadığını kanıtlamak istiyor, bu anlaşılabilir bir çıkış. Ancak Türkiye’nin eskiden çok daha güçsüz haldeyken de çıkarlarını korumak için ABD’ye kafa tuttuğunu, sonuç aldığını unutmamak lazım. Örnek, 1974 Kıbrıs’ta Bülent Ecevit ve Necmettin Erbakan, örnek 1975’te afyon ekim yasağı tehdidiyle ilan edilen silah ambargosuna karşın İncirlik üssünü kapatan Süleyman Demirel. Yine 1998-99’da ABD’nin PKK lideri Abdullah Öcalan’ın yakalanması konusunda ikna edilmiş olması sayılabilir. Hatta Erdoğan döneminde, AK Parti hükümetinin ABD askerlerinin Türkiye üzerinden Irak’ın işgaline katılması yolunda verdiği tezkerenin 1 Mart 2003’te TBMM tarafından geri çevrilmesini dahi sayabiliriz.
Neyse ki hâlâ bütünüyle hafızası silinmiş bir toplum değiliz.
S-400 konusunda da Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Türkiye’nin çıkarlarını koruması zaten görevidir. Seçimden sonra bu kararın ne yönde olacağını göreceğiz.
Emin olun ekonomik kriz kadar ve ekonomik krizi etkileyecek kadar önemli bir sorundur, bugünlerde gözlerden kaçırılmaya çalışılsa da.

Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, MHP lideri Devlet Bahçeli sayesinde başbakana ihtiyacı olmayan Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemini kurdu ama bu sayede bir gölge başbakan sahibi oldu. Bahçeli, adeta tek başına AK Parti hükümetinin adı konulmamış ortağı, kritik konularda fiilen veto yetkisini kullanan gayri-Anayasal başbakanı gibi davranıyor; üstelik hiçbir sorumluluğa ortak olmadan iktidar üzerinde söz sahibi olup, iktidarın nimetlerinden yararlanıyor. Ankara kulislerinde, özellikle de İçişleri ve Adalet sistemindeki bazı kilit atamaların Bahçeli onayından geçerek yapılabildiği, herkesin konuştuğu sır.

Bahçeli, 2015 Haziran seçimlerinde Meclis’teki sandalye üstünlüğünü yitiren Erdoğan’ı daha seçim gecesi erken seçim isteyerek kurtarmış olmasının, 2016 askeri darbe girişimi ardından Erdoğan’a 2017 halk oylaması için cumhurbaşkanlığı sistemi desteği vermiş olmasının ve başbakanlığı kaldıracak sistemi bir yıl öne, 2018’e aldırarak Erdoğan’ı yeniden seçtirmesinin hakkı olarak görüyor bütün bunları.

Erdoğan 2018’de ilk turda yüzde 52 oyla seçilmesini Bahçeli’nin verdiği desteğe borçlu olduğunu biliyor. Dolayısıyla Erdoğan’ın 31 Mart seçimlerini kendi sınırlarının ötesine taşıyarak daha üzerinden bir yıl geçmeden kendisi için güven tazeleme vesilesine dönüştürmesinin isabetsiz bir tercih olduğu söylenebilir. Türkiye’ye dışarıdan bakan gözlemcilerin yerel seçimlerin adeta bir ölüm kalım meselesine dönüşmesine anlam vermekte zorlanması da bu yüzden… Şimdi 31 Mart’ta Erdoğan-Bahçeli ittifakının oy toplamının yüzde 52 olup olmayacağı, hatta yüzde 50’yi bulup bulamayacağına bakılacak. Tabii bir de yerel seçim çerçevesinde, bu ittifakın İstanbul, Ankara, Adana, Bursa, Antalya gibi yüksek nüfuslu belediyeleri elde tutup tutamayacağı meselesi var. İzmir ise Erdoğan ve Bahçeli birlikte halkın önüne çıksa da CHP’de kalacak gibi.

Oysa sorunlar var. Erdoğan geçenlerde “Cumhur İttifakının” yeterince “konsolide” olamadığını, pekişmediğini söyledi. Bahçeli’nin buna dolaylı ama kamuoyu önündeki cevabı, beka sorunu dururken biber, patlıcan fiyatlarından konuşmanın yanlış olacağı idi. Basit gibi görünüyor, temeldeki farklılığı gösteriyor: Erdoğan pragmatist, Bahçeli ideolojik yaklaşıyor soruna. Bahçeli “beka” derken “bölünme korkusunu” canlı tutmaktan söz ediyor. Erdoğan ise, artık anketlere güvenmediğini söylese de, halkın yüzde 80 gibi ezici bir çoğunluğu için hâlihazırdaki en büyük sorunun bölünme korkusu değil, hayat pahalılığı, işsizlik gibi ekonomik sıkıntılar olduğunun farkında. Üstelik bu korkuyu canlı tutmak, PKK’ya daha fazla askeri operasyonlarla paralel gitmesi beklenen bir çizgi. Oysa Suriye’de ABD ve Rusya ile ciddi sıkıntılar varken, Fırat Kalkanı, ya da Zeytin Dalı kapsamında operasyonlara kalkışmak riskler taşıyor. Hükümet kontrolündeki medya tarafından şişirilecek olsa da, vur kaç tarzındaki özel operasyonların amaca hizmet edeceği de kuşkulu.

AK Parti ve MHP arasında gözlerden itinayla kaçırılsa da yok edilemeyen bir sorun daha yaşandı geçenlerde; bir dış politika sorunu. Çin’de Komünist Parti’nin Doğu Türkistan’daki Uygur Türklerini “toplama kamplarına” kapattığı iddiaları üzerine Bahçeli, Dışişleri Bakanlığının tepki göstermesini istedi ve tepki de gösterildi. Ancak bu hem Çin ile daha sıkı ilişkiler, özellikle ekonomik ilişkilerden yana olan AK Parti bünyesindeki “Avrasyacı” lobiyi de, Pekin’i de rahatsız etti. Çin, tepkisini göstermek için İzmir konsolosluğunu geçici olarak kapattı. Burada da ideolojik ve pragmatist yaklaşımların farkı ortaya çıktı.

Erdoğan ve onun izinden giden bakanları, hükümet yetkilileri, yine Bahçeli’nin ön almasıyla CHP, İYİ ve Saadet dâhil muhalefet partilerini, HDP’yi karşılarına almadıkları için “terörist” ilan etme konusunu çok fazla tekrarlayarak inandırıcı olmaktan uzaklaştılar.

Erdoğan nasıl mevcut koşullarda, 31 Mart seçimlerinden önce, MHP’ye artan bağımlılığından kurtulmasının mümkün olmadığını görüyorsa, Bahçeli de görüyor. MHP’nin AK Parti ile bu bağımlılığı sürdürme dışında ülke yönetiminde hiçbir söz hakkı olamayacağının farkında: Erdoğan iktidarının, ama kendisine bağımlı olarak “simbiyotik”, yani “ortakyaşar” halde sürmesini istiyor.

Peki, ya seçimlerden sonra?

Eğer Erdoğan-Bahçeli ittifakı kazançlı çıkarsa, Erdoğan’ın bu bağımlılıktan kurtulması çok daha uzun ve sancılı bir süreç olacaktır; tabii MHP etkisi iç ve dış siyasette ve idarede kendisini daha çok göstermek isteyecektir. Ancak Erdoğan-Bahçeli ittifakı bu defa beklenen faydayı göstermezse, Erdoğan’ın MHP’yi AK Parti içinde eritme, ya da Bahçeli’den kurtulmak için arayışlara girmesi kimseyi şaşırtmamalı.

Tabii kurt bir siyasetçi olan Bahçeli de kendisini ve partisini dışlayabilecek bu tip senaryoların gündeme gelme ihtimalini hesap ediyordur. Beklenmedik anda beklenmedik çıkışlar yapan ve çoğunda amacına ulaşan Bahçeli’nin bu senaryolara karşı tutum geliştirebileceğini düşünmek de yanlış olmaz.

Bu nedenle seçim-sonrası Türkiye’si sadece solda değil, sağda da sürprizlere açık görünüyor.

ABD Başkanı Donald Trump’ın Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’dan sadece bir tek şey isteme hakkı olsa ne ister? Bir grup Türk, bir grup Amerikalı yetkiliyle son gelişmeler üzerine sohbet ediyorduk. Bu soruyu soran Amerikalı yetkili, daha bizlerin cevap düşünmesine fırsat vermeden kendisi yanıtladı: Rusya’dan S-400 füzesi alma kararını gözden geçirmesini isterdi.
Yani Amerikalı yetkililere göre Trump için S-400 anlaşması, Türkiye ile aradaki Suriye/YPG konusundan İran’a yaptırımlara, Fethullah Gülen meselesinden Türkiye’de tutuklu Amerikan vatandaşı ve çalışanlarının serbest kalmasına dek her konudan daha önemliydi.
Oysa Rusya ile imzalanan anlaşmanın iptalinin mümkün görünmediği ortadaydı. ABD Türkiye’den imkânsızı mı istiyordu? Daha geçen kasım ayında ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo Türkiye’nin S-400 satışının iptal etmesini istediğinde Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’dan bunun mümkün olmadığı, Ruslarla anlaşmanın imzalandığı ve geri dönülmeyeceği yanıtını almıştı. Cumhurbaşkanı Erdoğan, Trump ile ve ayrıca Rusya Devlet başkanı Vladimir Putin ile yaptığı görüşmelerin ardından yaptığı konuşmaların bir yerinde mutlaka S-400 alımından geri dönüş olmadığını söylüyor, zamanında Amerikalılar Patriot savunma füzelerinin alımında sorun çıkarmamış olsa bu yola başvurulmayacağını vurguluyordu.
Bunun üzerine Amerikalılar taktik değiştirdi. Trump yönetimi 3 Ocak günü Türkiye’ye Patriot füzelerinin satışı için 3,5 milyar dolar (o günkü kurla yaklaşık 19 milyar lira) ederinde bir teklifle geldi. İlk batarya, tıpkı Rusların S-400 taahhüdünde olduğu gibi 2019 sonuna dek teslim edilecekti. Amerikan Bloomberg haber ajansına göre, teknoloji transferi içermeyen bu teklif –anlaşıldığı kadarıyla üretici firma Raytheon’dan kaynaklanan nedenlerle- fiyatı hayli şişirilmiş bir teklifti. Rusların teklifi de ciddi bir teknoloji transferi öngörmüyordu ama 2,5 milyar dolardı.
Vaşington bastırmaya devam etti. Erdoğan’ın 18 Şubat’ta “neden vazgeçelim? Yunanistan’ın yıllardır S-300’ü var. Neden ona bir şey söylemiyordun?” demesinden iki gün sonra ABD Başkan Yardımcısı Mike Pence, haberlere göre “Trump’ın selamlarıyla” Erdoğan’ı aradı; S-400 görüşüldü. Ertesi gün Trump ile Erdoğan arasında bir telefon görüşmesi yapıldı ve “hemen çekilecek” denmesine karşın 200 Amerikan askerinin YPG’lilerin sınır ötesi tacizlerini önlemek ve Münbiç anlaşmasını uygulamak amacıyla Suriye’de kalacağı açıklandı; bu sayı daha sonra 400’e çıkarıldı. Ancak karar değişmedi; Türkiye verdiği sözden dönecek, imza attığı anlaşmayı çöpe atacak bir ülke değildi.
Bu arada Suriye üzerine görüşmeler de devam ediyordu. Pompeo’nun Suriye Özel temsilcisi James Jeffrey, Vaşington ile Ankara arasında mekik dokuyordu Mart başında Ankara’da yapılacak planlı toplantıların öncesinde Amerikan tarafına işleyebilir bir formül önermeye çalışıyordu.
Bu toplantıların öncesinde, Pompeo’nun Savunma bakanlığı dönemindeki yardımcısı, şimdiki ABD Savunma Bakan Vekili Patrick Shanahan 28 Şubat’ta Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar ile bir telefon görüşmesi yaptı; yine Suriye ve S-400 konusu ön plandaydı. Shanahan görüşmenin hemen ardından Amerikalı gazetecilere “S-400 ile F-35 uçaklarının uyumsuz”, yani bir arada çalışamayacak silah sistemleri olduğunu söyleyerek, “F-35’leri stratejik ortağımızın [Türkiye demek istiyor-MY] askeriyesine kazandıracak bir çözüm bulmak istiyoruz” diyordu. Böylece resmi düzeyde Rusya’dan S-400 alımı ile Türkiye’nin ortak üreticisi olduğu F-35’lerin teslimatı arasında bağ kurulmuş oluyordu.
Zaten işin özü de burada. Amerikalılar, S-400’deki yapan zeka özelliklerinin, F-35 uçaklarıyla aynı [Türk] hava savunma sistemi içinde yer alması halinde, zaman içinde bu uçakların eşsiz “hayalet”, yani görünmezlik özelliklerini “öğreneceğini”, Ruslar açısından eşsiz bir askeri casusluk darbesi sayılacak bu durumun NATO ve dolayısıyla ABD hava savunmasında “gedikler” açacağını söylüyorlar.
Türkiye bu iddiaya, Rusların kontrolündeki hava sahasına girip çıkan İsrail F-35’leri göstererek yanıt veriyor. Keza o da S-400 alacağını açıklayan Suudi Arabistan’da S-400’lerin Patriotlarla aynı hava savunmasının birer parçası olarak çalışmasının neden sorun olmadığı, ama Türkiye bakımından olacağı sorusunu soruyor. Amerikalıların, ama onların NATO savunma yapısı içinde olmadığı yanıtı, Ankara’yı tam anlamıyla tatmin etmiyor.
Zaten ortak üretici olmasına karşın ABD’nin Türkiye’ye vermemeye çalıştığı F-35 jetlerini daha önce İsrail’e vermiş olması Ankara’yı kızdıran bir başka unsur. Yetkin Report’a isminin anılmaması kaydıyla bilgi veren bir Amerikalı yetkili, “İsrailli pilotlar F-35’lere biner binmez duyduklarının ötesinde bir teknolojiyle karşı karşıya olduklarını anladılar” diyor; Binyamin Netanyahu’nun Türkiye’nin bu uçaklara sahip olmasına karşı çıkışı da o aşamadan sonra başlıyor.
Amerikalıların, F-35’ler konusunda Başkan Trump’ın tam söz hakkı bulunmadığı, Amerika’nın Hasımlarıyla Yaptırımlar Yoluyla Mücadele (CAATSA) yasasına takılabileceği gerekçesi de Ankara’da inandırıcı bulunmuyor. Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu’nun Türkiye’nin F-35 sözleşmesi hükümlerini eksiksiz yerine getirdiği, teslimatın yapılması gerektiğini vurgulayarak, ABD’nin sözünde duran, güvenilir bir ortak olması konusunu da tartışmaya açtığı biliniyor.
Nitekim Shanahan’ın 28 Şubat demecinden bir gün sonra, 1 Mart’ta Rusya’nın Sputnik ajansına bilgi veren Türk yetkililer, ABD’nin 2019 sonunda bir batarya teslim önerisinin reddedildiğini bildirmişler; iş “reste rest” noktasına doğru gidiyor.
S-400 konusu, Suriye ile birlikte Dışişleri Bakan Yardımcısı Sedat Önal ile ABD’nin Avrupa ve Avrasya İşlerinden sorumlu Dışişleri Müsteşar Yardımcısı Matthew Palmer arasında 4 Mart’ta Ankara’da başlaması beklenen görüşmelerde de ele alınacak. (Amerikan heyetinde Türkiye’den de sorumlu Güneydoğu Avrupa Müdürü Yuri Kim’in bulunduğunu da belirtelim; Kim 2011-2014 arasında Ankara’da ABD Büyükelçiliği Siyasi Müsteşarı olarak görev yapmış, Türkiye’yi tanıyan bir diplomat.)
Yani Amerikalılar S-400 konusunda Türkiye’yi sıkıştırmaya, baskıyı artırmaya devam edecek gibi görünüyorlar.
Bunun bir son tarihi de var: ABD yönetimi F-35’lerin teslim tarihi gelip çatıncaya, yani Temmuz ayına kadar Türkiye’den S-400 satışını iptal etmesini bekliyor. (Bu durumda ABD askerlerinin en az bu süre dolana dek Suriye’den tamamıyla ayrılmayacağını varsaymak mümkün.)
NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg’in önerdiği ara formül konusunda ise ne Türk, ne Amerikalı yetkililer olumlu bir yorumda bulunuyor. Stoltenberg, Türkiye’nin mutlaka almak istiyorsa S-400leri alması ama hiç kullanmamasının risk oluşturmayacağını söylüyor; yani paketi bile açılmayacak, dolayısıyla F-35’lerin sırlarını “öğrenemeyecek”. Tabii çok zengin bir ülke olduğumuz için 2,5 milyar doları hiç kullanmayacağımız silahlara verip, üstüne 3,5 milyar dolar daha harcamak gibi bir adımı atmakta beis görmeyenler olabilir. Ama bu tam olarak Erdoğan’ın örnek gösterdiği S-300 modeli. Yunanistan, Türkiye’nin tepkisi üzerine 1999’da Kıbrıs Rumlarının parasını ödediği S-300’leri sorun çıkmasın diye kendisine aldı ama aldığından bu yana kullanmıyor; S-300’ler, basında da yer aldığı üzere, Girit’te bir askeri depoda paslanıyor.
Bu formülü, yazının başında sözünü ettiğimiz sohbet toplantısındaki Amerikalılara sorduk. Aldığımız cevap “Ama ya hükümet F-35’ler gelip kullanılmaya başladıktan sonra S-400’leri de kullanmaya karar verirse?” sorusu oldu.
Bu durum aslında Türkiye ile ABD arasındaki en ciddi sorunun ne olduğuna getiriyor bizi. Bilgi Üniversitesinden Prof. Dr. İlter Turan’a göre, Türkiye ile ABD arasındaki en temel sorun, güven sorunu. Soğuk Savaş boyunca birbirine güvenip Moskova’ya karşı duran Vaşington ve Ankara, şimdi birbirine neredeyse hiçbir konuda güven duymuyor.
Bu güvensizliğin askeri konularda patlaması da rastlantı değil ve zaten tek kaynağı da Rus füzeleri değil. Fethullah Gülen ve örgütünün 15 Temmuz askeri darbe girişiminin arkasında olmakla suçlanan elemanları hâlâ ABD’de. Bir de YPG meselesi var. ABD PKK’yı hâlâ terörist örgüt görüyor, Kandil’deki üç liderinin başına ödül koyuyor ama diğer yandan Trump, Türkiye’nin o üç liderden talimat alan PKK’nın Suriye kolu YPG’ye dokunması halinde ekonomisini “mahvedeceği” tehdidinde bulunuyor.”
Güvensizlik budur. Karşılıklı güvensizlik budur ve boşuna da değildir.
Belki de Tük-Amerikan ilişkilerinin artık olumlu, güvenilir ve önceden kestirilebilir bir rotaya girmesi isteniyorsa, sorunlara değil, eğer kaldıysa ortak çıkarlara odaklanmanın zamanıdır.