(Kaynak: Wikimedia Commons)
Amerika Birleşik Devletleri ve Çin, iklim değişikliğiyle mücadelede hem birlikte çalışma hem de diğer ülkelerle iş birliği yapma noktasında kararlı olduklarını söylüyorlar. Her iki ülke de emisyonları azaltmaya yönelik olarak yapacakları konusunda geçtiğimiz hafta anlaştılar. Hatta ABD Başkanı Joe Biden, bu hafta Çin’in dört gözle beklediğini söylediği sanal bir iklim zirvesi düzenliyor. İklimsel olayların da içinde olduğu pek çok konuda aşırılıkların yaşandığı 2020 yılından sonra atılan bu adımlar iklim değişimi ve küresel ısınma konusunda 2021’e umutla bakmamızı sağladı. Bir de Türkiye, Paris İklim Anlaşması’na taraf olup, anlaşmayı parlamentodan geçirirse[1] umutlarımız sadece yaşadığımız coğrafya için değil, Ortadoğu için de farklı bir anlam kazanacak.
Aşırılıklar yılı, 2020…
Geride bıraktığımız 2020 yılı birçok bakımdan farklıydı. Aslında geçmişi düşündüğümde, 2020 hayal bile edemeyeceğimiz bir yıl oldu; her anlamda uçları zorladı. Aşırılıklar almanağı çıkarmak istesek, sanırım 2020 yılı en doğru tercih olurdu.
2020, bir dizi hava rekorunun kırıldığı bir yıldı.
Tarihin en sıcak ayları 2020 yılı içinde yaşandı. Ocak, mayıs, eylül ve kasım ayları 2020 yılının ve yakın tarihin en sıcak ayları olarak kayıtlara geçti. Tüm zamanların sıcaklık zirveleri Antarktika’dan Kuzey Kutbu’na 2020 yılı içinde kaydedildi. Yılın başından bu yana, Avustralya, Sibirya, Kaliforniya ve Amazonlar’da rekor düzeyde yangınlar görüldü. Atlantik çok sayıda sıra dışı fırtınalara sahne oldu. Sibirya’nın kuzeyinde, Laptev Denizi’nde görülen buz her zamankinden daha geç oluşmaya başladı.
Küresel ısınma etkisi giderek arttı
Koronavirüs salgını kısıtlamalara neden olmuş ve emisyonları geçici olarak düşürmüştü. Sera etkisinin bu nedenle azalması, küresel ısınmanın artan etkisini gölgelemeyi başaramadı. İnsanlık tarihinin en sıcak altı yılı 2014’ten bu yana hızlı bir ivmeyle kendini gösteriyor. Bu artış içinden geçtiğimiz 2021 yılında da devam ediyor ve asla değişmeyecek gibi görünüyor. Birleşmiş Milletler Dünya Meteoroloji Örgütü 2020’nin sıcaklık artışları bakımından tüm zamanların sıralamasında ilk üçte yer aldığını bildirdi.
Bilim insanları, 2016 yılında yaşanan ve rekor kıran sıcak yılları beraberinde getiren El Niño hava olayının yokluğunda bile sıcaklıkların bu kadar yüksek olmasını şaşırarak izlediler. Esasında, bu yılın ikinci yarısında serinletici bir La Niño hava olayının ortaya çıkması gerekiyordu. Birleşmiş Milletler Dünya Meteoroloji Örgütü genel sekreteri Petteri Taalas, bu etkinin yokluğunda kaydedilen sıcaklıklar nedeniyle 2020’nin kesinlikle şimdiye kadar ölçülen en sıcak yıl olacağını belirtmişti.
İklim ve hava durumu dalgalanmaları doğal yaşamı ve geçim kaynaklarını tehdit ediyor.
İklim söz konusu olunca, uzun vadeli eğilimler ve ortalamalar, bireysel kayıtlardan yani anlık, haftalık ya da aylık hava durumlarından daha önemlidir. Ancak, kısa vadeli hava durumu değişimleri yaşamları ve geçim kaynaklarını doğrudan etkiler. Olağandışı sıcaklıklar, kuraklık, yangınlar veya fırtınalar, doğal değişimler, yerel faktörler veya endüstriyel emisyonlardan kaynaklanabilir. İklim bilimciler, atmosferde sera gazları birikmeye devam ettikçe aşırı hava olaylarının daha sık ve yoğun olarak görüleceğini belirtmektedirler.
2020, insanın dünya üzerindeki olumsuz etkisini en iyi gösteren yıllardan biriydi.
Koronavirüs salgını şüphesiz 2020 yılının en önemli gündem maddesi idi. Bu nedenle, dünyada gerçekleşen çevresel olaylar koronavirüs gölgesinde kaldı. Uzun zamandır konuştuğumuz, herkesin diline pelesenk olan küresel ısınma ve iklim değişikliği ile ilgili rekorlar 2020 yılını karakterize etti, zirveler yaşandı, rekorlar kırıldı. Gel gelelim, söz konusu rekorlar ana akım medyada yeterli ilgiyi göremedi ve küresel ısınmayla ilgili zirve yapan değerler koronavirüs salgınının gerisinde kaldı.
Şimdi gelin, 2020 içinde her ay dünyada neler olmuş bakalım…
Ocak 2020: Kayıtlardaki en sıcak ocak
Ocak ayında, Endonezya’daki rekor seller en az 19 kişiyi öldürdü. Ulusal meteoroloji ajansı, 2020 yılında kaydedilen yağış değerlerinin 1866’da başlamasından bu yana Cakarta’da görülen en yüksek günlük yağış miktarına karşılık geldiğini bildirdi. Bu sıradan bir yağış kaydı değildi. Sidney havzasındaki sıcaklıklar, Avustralya’daki bir dizi rekorun sonuncusu olan 48.9 santigrat derece ile yeni bir rekora ulaştı.
Şubat 2020: Kayıtlardaki en sıcak ikinci şubat
Antarktika için yeni bir sıcaklık rekoru kırıldı. Antartika’daki Arjantin araştırma üssü Esperanza’da kaydedilen sıcaklık, 18.4 santigrat derece oldu ve güney kıtası için yeni bir rekor olarak kabul edildi.
Mart 2020: Kayıtlardaki en sıcak ikinci mart
Mart ayında Avustralya orman yangını sezonu, altı aydan uzun süren yıkımlardan sonra sona erdi. Maliyet ise 33 ölüm, tamamen yanan 3000 ev, 10 milyon hektardan (25 milyon dönüm) fazla alanın yerle bir olmasıydı. Yaban hayatı ise 1 milyardan fazla omurgalı türünün ölümüyle hasar almıştı. Orman yangınları nedeniyle Eylül 2019’un başından 23 Şubat 2020’ye kadar, atmosfere 434 milyon ton karbondioksit salındı. Araştırmalar, orman yangınlarının insan kaynaklı iklim değişikliği nedeniyle en az %30 daha olası hale geldiğini gösteriyor.
Nisan 2020: Kayıtlardaki en sıcak ikinci nisan
Nisan ayında Asya ve Avrupa şimdiye kadarki en sıcak ilk dört ayını kaydetti. Çin’in Yunnan eyaleti son 10 yılın en kötü kuraklığını bildirdi. Yunnan kuraklığı yedi orman yangınına neden oldu ve 1,5 milyon insanı su kıtlığı ile baş başa bıraktı.
Mayıs 2020: Kayıtlardaki en sıcak mayıs
Mayıs ayında Kenya ve Uganda’da şiddetli yağmurlar sonrası meydana gelen seller 200 kişinin ölümüne ve en az 400.000 kişinin barınacak yerlerini kaybetmesine yol açtı.
Haziran 2020: Kayıtlardaki üçüncü en sıcak haziran
Haziran ayında Rusya’nın Verkhoyansk kasabası, garip bir şekilde uzayan Sibirya sıcak hava dalgasının ortasında 38 santigrat dereceyi kaydetti. Sibirya orman yangınları neredeyse 1 milyon hektarlık bir alanı kapladı ve geçen yılki rekoru aşarak 59 milyon ton karbondioksit salınımına neden oldu. Ortalama olarak, Kuzey Kutbu’nun bu bölgesindeki sıcaklıklar yılın ilk altı ayında ortalamanın 5 santigrat derecenin üzerine çıktı.
Temmuz 2020: Kayıtlardaki en sıcak ikinci temmuz
Temmuz ayında Bangladeş’in üçte biri, bu yüzyıldaki en uzun muson selinden sonra sular altında kaldı, 550 kişi öldü.
Ağustos 2020: Kayıtlardaki en sıcak ikinci ağustos
Kuzey yarımkürede gelmiş geçmiş en sıcak yaz. Death Valley’de, 54.4 santigrat derecelik bir sıcaklık kaydedildi. Bu değer, 1931’den beri dünyadaki üçüncü en yüksek sıcaklık oldu.
Eylül 2020: Kayıtlardaki en sıcak eylül
Afrika’nın Sahel bölgesindeki rekor sel 500.000 kişiyi etkiledi.
Ağustos ayından bu yana meydana gelen orman yangınları, Brezilya, Bolivya ve Paraguay’ı kapsayan dünyanın en büyük tropikal sulak alanları olan Pantanal’ın % 28’ini ortadan kaldırdı. Yangınlar ayrıca dünyanın akciğerleri olan Amazonlar’ın 2.2 milyon hektarını da olumsuz etkiledi.
Ekim 2020: Kayıtlardaki en sıcak dördüncü ekim
Kaliforniya’daki orman yangınları 1.6 milyon hektarlık bir alanı etkiledi. Bu, bir yılda yanan toplam alan için yeni bir dünya rekoru oldu.
Kasım 2020: Kayıtlardaki en sıcak ikinci kasım
Gati siklonu Somali’yi çok ciddi bir şekilde etkiledi. İki günde Somali’ye düşen yağış miktarı iki yıllık toplam yağışa eşit düzeydeydi.
Ve Aralık 2020…
Birleşmiş Milletler Dünya Meteoroloji Örgütü, 2020’nin şimdiye kadar kaydedilen en sıcak yıllar arasında ilk üçe gireceğini söyledi. Küresel emisyonların 2020 yılı içinde %7 düşmesi söz konusu olsa da, atmosferdeki karbon konsantrasyonları artmaya devam ediyor. BM, küresel ısınmanın yüzyılın sonunda 3.2 santigrat dereceye ulaşacağını bildiriyor çünkü, hükümetler sıcaklıkları Paris Anlaşması hedefi olan 1.5 ila 2 santigrat derecede tutmak için yeterli iklim eylemi yapmıyorlar. Şimdi tüm gözler bu yıl içinde yapılacak olan Birleşmiş Milletler iklim konferansında. Umarım 2020 yılının rekorlar içeren iklim karnesinden yararlı dersler çıkarabiliriz.
[1] Paris Anlaşması ve Türkiye’nin iklim değişimi karnesi – Utku Perktaş, Yetkin Report, 14 Şubat 2021.
