Batıyla silah işleri açılıyor: hem F-16, hem SAMP-T

NATO Zirvesi Türkiye’nin ABD ve AB’den tıkanan silah alım (ve ortak üretim) projelerinin önünü açacak gibi görünüyor. İtalya Başbakanı Mario Draghi’yi dün (5 Temmuz) Ankara’da ağırlayan Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan SAMP-T hava savunma sistemi için imza aşamasına gelmeyi konuştuklarını söyledi. Aynı saatlerde bir basın toplantısı düzenleyen Beyaz Saray Sözcüsü Karine Jean-Pierre ise ABD Başkanı Joe Biden’ın Türkiye’ye F-16 satışını desteklediğini söyledi.

F-16: Kongre engeli aşılabilir mi

Biden, Türkiye’nin İsveç ve Finlandiya’nın üyelik başvurusu önündeki engelleri kaldırmasından sonra Erdoğan ile yaptığı görüşmede, konuyu Erdoğan’ın açması üzerine Vaşington’a döner dönmez konuyla ilgileneceğini söylemişti. Önceki ABD Başkanı Donald Trump’ın Rusya’dan S-400 hava savunma füzesi alımı üzerine Türkiye’yi -ortak üretici olduğu- F-35 programından çıkarması ardından Türkiye hava savunma açığını kapatmak için yeni model 40 F-16 uçağı ve 80 güncelleme takımı almak için başvurmuştu. Satış için Kongre onayı gerekiyor ama Kasım seçimlerine hazırlanan Kongre’de Erdoğan karşıtı bir hava var. Türkiye’nin Ukrayna Krizinde oynadığı rol nedeniyle yumuşayan bu hava Yunanistan’ın çabalarıyla tersine döndü ancak Türkiye’nin terörizmle mücadele şartları nedeniyle koyduğu engeli Üçlü Muhtıra ile kaldırmasıyla yine değişti.
Cumhurbaşkanının Dış ve Güvenlik Politikaları Danışmanı İbrahim Kalın’ın 2 Temmuz’da İstanbul’a gelen Cumhuriyetçi Parti’nin ağır toplarından Lindsey Graham ile yaptığı görüşmede F-16 konusu da ele alındı. Beyaz Saray açıklaması, henüz yeni bir gelişme olmasa da Kongre engelini aşma çalışmasının sürdüğünü gösteriyor.

S-400 yerine SAMP-T olabilir mi?

Türkiye Fransa-İtalya ortak yapımını SAMP-T hava savunma sistemi konusunda uzun süredir görüşüyor. SAMP-T Amerikan Patriot sisteminden daha modern, Rusya’dan alınan S-400’lerle başa çıkabilecek, ancak NATO standardına uyumlu bir savunma füzesi sistemi. Halen Fransa, İtalya, İngiltere’nin yanı sıra Yunanistan, Mısır, Suudi Arabistan, Katar silahlı kuvvetleri dahil kullanımda.
Görüşmeler EUROSAM tarafından üretilen sistemin üst modeli Aster-30’un Türkiye’nin talepleri de dikkate alınarak yeniden tasarımı ve teknoloji transferi ile birlikte Türkiye’nin de katılımıyla üç ülkenin ortak üretimi üzerinden yürütüldü. Yani hayata geçirilebilirse SAMPT sistemi mevcut modellerden biri değil, Türkiye’nin savunma ihtiyaçları da dikkate alınarak hazırlanan bir üst model olması bekleniyor.
Türkiye’nin S-400’leri geri vermesinin söz konusu olmayacağını Erdoğan daha önce açıklamıştı. Ancak NATO’ya uygun ve AB kökenli SAMP-T sistemi projesi uygulanabilirse, S-400’ler sadece acil ihtiyaç halinde elde bulundurulacak bir konuma düşebilir.

Fransa ve İtalya ile görüşmeler

Bu projenin ön çalışmaları üç yıla yakın süren çalışmalarla tamamlanmış vaziyette. Ancak Türkiye’nin ABD ile yaşadığı F-35/S-400 krizi nedeniyle proje fiilen rafa kalktı. Ukrayna Krizi nedeniyle yumuşayan havanın son NATO gelişmeleriyle projeyi canlandırma ihtimali yükseldi.
Erdoğan, İtalyan Başbakanı Draghi ile basın toplantısında SAMP-T konusundaki soruyu yanıtlarken konuyu NATO Zirvesi sırasında Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ile de görüştüklerini ve Ankara’nın bir an önce imza safhasına gelmek istediğini söyledi. Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar’ın da İtalyan Savunma Bakanı Lorenzo Guerini ile görüştüğüne dikkat çeken Erdoğan’a bakılırsa, konu Draghi ile Macron arasındaki anlaşmaya bağlı görünüyor. Eğer her iki tarafında da zaman zaman ima ettiği gibi ABD’den kaynaklanan bir engelleme olmazsa.
Draghi’nin Türkiye’nin AB ilişkileri konusunda da uzun süreden sonra olumlu konuşan ilk Avrupalı liderlerden olduğunu da kayedelim.

Sarı ışıklar yeşile mi, kırmızıya mı?

Türkiye’nin hem ABD hem AB’dan NATO savunmasını ilgilendiren talepleri var. Bunlar sadece silah alımıyla ilgili değil, başta PKK olmak üzere Türkiye’nin karşı karşıya kaldığı güvenlik sorunlarıyla da ilgili.
Bu sorunlar Ukrayna-Rusya savaşı ile gündeme gelen İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliği konusuyla su üzerine çıktı ve NATO belgelerinde de yerini aldı. Ankara Üçlü Muhtıra’da Stokholm ve Helsinki’nin verdiği sözler yerine gelmedikçe nihai onayı vermeyeceğini söylüyor. Ancak öyle görünüyor ki onay verilmediği sürece şimdi yakılan sarı ışıkların yeniden kırmızıya dönme ihtimali de var.
Her konu bir şekilde diğerine bağlı ilerliyor.
Dolayısıyla düğümü çözmek belki de son dönemde diplomasi yeteneğiyle öne çıkan NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg’e kalabilir.