Dolandırıcılık, kara para aklama, müstechen içeriklerin yaygınlaşması gibi alanlarda son günlerde Türkiye’nin gündemine oturan TikTok uygulamasının Türkiye temsilcileri Turk-Internet’in sorularını yanıtladı. Uygulama ne kadar yaygın? Nasıl para kazanılıyor? İçerikleri kontrol ediyorlar mı? Dolandırıcılık hakkında ne yapıyorlar?
Birkaç haftadır yeni gündemimiz TikTok. Kara para aklamacılar, çocuk pornosu ya da gece yarısı 4.00’te başlayan “rapçi teyze”. Bazılarına göre bütün anormallikler, tuhaflıklar için bu platform suçlanıyor. Durum böyle mi? Yakından bakalım… Önce kendi analizimizi verelim, sonra da TikTok Türkiye yönetimine bugün ilettiğimiz sorulara aldığımız cevapları aktaralım.
TikTok dünyada yasak mı, nerede yasak?
TikTok, “shorts” olarak tanımlanan Çin merkezli yeni nesil video platformu. Eylül 2016’da Çin’de başlatıldı. 2017’de ise iOS ve Android telefonlarla dünyaya açıldı. O andan itibaren de özellikle “teenager” denilen 10 – 20 yaş arasında önemli bir kullanıcı kitlesi yakaladı. O kadar ki, Trump başına gelen boş koltuklara söylev verme felaketi nedeniyle TikTok’u suçlasa ve kapatılması için emir verse de ABD, kendi gençliğinin tepkisini düşünüp bu platformu kapatmayı deneyemedi. Gerçi 2024 itibariyle Montana eyaletinde ciddi bir yasaklama gelme olasılığı var.
Peki, Türk basınında sanki tamamen kapatılmış gibi verilen bu kapatma haberleri nedir, derseniz, TikTok’a yapılan suçlamaları da aktaracağız ama özetle şunu söyleyelim: TikTok Çin merkezli olduğu için Batılı ülkeler; yani Avrupa Birliği, ABD, İngiltere- Kanada- Avustralya- Yeni Zelanda blokunda devlet memurlarına yasaklama ya da kullanmama tavsiyeleri var. Yani bu devlet memurlarının cep telefonlarında TikTok olması, “Çin tarafından casusluğa yol sağlayabilir” diye düşünüldü.
Burada parasal bir motivasyon olma olasılığı da var. TikTok, hayatımıza “shorts” denilen 60 saniye- 3 dakika arası kısa videoları getirdi. YouTube, Meta, Instagram vs. daha sonra aynı yoldan gitmeyi denediler ama TikTok düzeyinde başarılı olamadılar. Dolayısıyla bu Amerikalı Big Tech firmaların Çinli firmaya karşı bir yaklaşımı da hesaba alınmalı.
TikTok neden yaygın, ne kadar yaygın?
Onun dışında, Çin- Hindistan arasındaki sınır olan Himalayalar’da 2020- 2021’de Çinli- Hintli askerler savaştı. 20 kadar Hintli asker öldüğü için Hindistan, TikTok dahil Çinli uygulamalarını yasakladı. Yasağın içinde Huawei ve ZTE telekom ekipmanı da var.
Benzer şekilde, Çin’in sahiplik tehdidi altında yaşayan Tayvan’da da TikTok yasak.
Ürdün’de, artan akaryakıt fiyatlarının protestoları nedeniyle Aralık 2022’de yasaklandı. Afganistan, gençleri yanlış yönlendirdiği gerekçesi ile yasakladı.
Çünkü kullanımı ve video yüklenmesi kolay bir mecra. YouTube videosuna donanım (kamera vs.) olarak da içerik olarak da yüklemek anlamında da emek harcamak zorundasınız ama TikTok videosu için çok fazla teknoloji ya da içerik gerekli değil. Elinizdeki telefon ile kısacık bir videoyu çekip hemen yerleştirebiliyorsunuz. Hatta uygulamanın içinden de anında video çekip, düzenleme yaparak yayına verebilirsiniz.
TikTok’un, “We Are Social” isimli platformun Aralık 2022 verilerine göre, Türkiye’de 26,5 milyon abonesi var. Kendilerine sorduk ama aşağıda bulacağınız cevaplarda da TikTok temsilcisi, “Sayı veremiyoruz” diyor. Sadece dünya sayısını aylık 1 milyar kullanıcı olarak raporluyorlar.
TikTok, Türkiye’de nasıl para kazanıyor, kazandığı düzey nedir?
TikTok, platformu üzerinde yer alan içerik yaratıcılarının aldığı reklamlardan para kazanıyor. Bu reklamları düşünen, oluşturan ve markalara öneride bulunan ekipleri bulunuyor. Aldıkları reklam ücreti, içerik geliştirici ile gelir paylaşımı şeklinde paylaşılıyor.
2022’de bu gelirler nedeniyle 93 milyon TL vergi ödediklerini raporluyorlar. 2023’te ise şu ana kadar 449 milyon TL ödendiğini bildiriyorlar. Yani giderek daha popüler ve Çin’e para kazandıran uygulama haline geliyorlar. Üstelik ödediği vergiye bakarak, bu sayının ne düzeyde olduğunu da anlayabilirsiniz.
Aşağıda göreceğiniz söyleşide, TikTok yöneticileri “Ana para kaynağı reklamlardır” deseler de, başka para kazanma yöntemleri de mevcut ve bunlardan vergi ödeyip, ödemediklerini bilemiyoruz.
Ayrıca kullanıcılardan da para kazanıyorlar. Örneğin “Nakavt ya da PK” adını taşıyan bir özelliği var. TikTok’un aynı anda iki kişinin beş dakika boyunca birbirleriyle “savaşmasına” olanak tanıyan video paylaşım uygulamasında “canlı maç” yapılıyor. Kazanan, takipçilerinden en çok beğeni ve hediyeyi alan taraf oluyor. Sanal hediyeler, TikTok’un “coin” olarak bilinen uygulama içi para birimiyle satın alınıyor. Coin’lerin maliyeti, kaç tane satın aldığınıza bağlı olarak değişiyor.
Bir ayda insanlar uygulama içi 6 milyar dolar harcadı
Buna son derece güncel bir örnek verelim; İsrail- Filistin olayına yönelik bu tür bir canlı maçta, biri Filistin, diğeri İsrail adına çığırtkanlık yapan biri Türk, diğeri Yunanlı iki kullanıcının maçı sosyal medyada tartışıldı.
Bu tür canlı maçlarda, kullanıcıların tarafları desteklemek için ödediği miktarlar küçük olsa da birikince büyük miktarlara ulaşabiliyor. Mobil pazar trendleri firması Data.ai tarafından yayımlanan bir rapora göre, sadece Ocak ayında insanlar TikTok’ta uygulama içi 6 milyar dolar harcadı.
Hediyeler, birkaç jeton değerindeki gül çıkartmalarından ve TikTok logosundan, 45 bin jetona kadar maliyeti olan, tam ekranı kaplayan animasyonlara kadar çeşitlilik gösteriyor. Bir kullanıcı, bir savaş sırasında hediyeyi bir yaratıcıya bağışladıktan sonra, bu hediyeler daha sonra elmaslara dönüştürülüyor ve yaratıcılar bunları daha sonra gerçek para birimine çevirebiliyor.
Hediye paraya dönüştürülse de alındığı değeri içerikçiye aktarılmıyor. TikTok, uygulama mağazalarına, ödeme işlemcilerine yapılan gerekli ödemeler ve detaylardan sonra, sanal öğelerden elde edilen net gelirin yüzde 50’sini yaratıcılarla paylaştığını söylüyor.
“Kara para aklama” olayı nasıl gerçekleşiyor?
Kara para aklama olayı TikTok’la doğrudan ilişkili bir şey değil. Ama nasıl fiziksel hayatta kara para aklama olayları varsa ya da iki yıl önce Jahrein tarafından açıklanan Twitch üzerindeki kara para aklamacılık varsa, TikTok’u da kendi emellerine alet edenler bulunuyor gibi gözüküyor.
Hep söylediğimiz cümleyi tekrarlayalım, önemli olan farkında olmak ve sorgulamaktır. Yoksa dolandırıcılar fiziksel ortamlarda da var, telefon dolandırıcılıklarında da var, dijital ortamlarda da var.
Devletin üzerine düşen ise bunları denetlemek ve halkı dijital okur- yazarlık konusunda eğitmektir. Bir şeyleri yasaklamakla çözülmek. Yarın TikTok gider, Miktok çıkar.
Ama TikTok’un da bu konuda sorumluluğu var. Yani bu tür külçe külçe altınlar, uçak satın almaları konusu bir mecranın alet edildiği anlamına geliyorsa, TikTok da bunu araştırmalıdır. “Biz yapmıyoruz” demek yetmez.
Kara para aklama nasıl oluyor derseniz… Dünyada giderek büyüyen suç çeteleri var. Bunlardan bir tanesini kısa süre önce Birleşmiş Milletler “100 binlerce kişiyi köle olarak çalıştıran” diye açıkladı. Uzak Doğu’da da çatışmalar ve bunun uzantısında göçmen haline gelmiş çok fakir insanlar var. Suç çetelerinin bunları kullandığı ve adeta bir fabrika ya da dolandırıcılık çiftliği gibi, düzenli bir şekilde dolandırılacak insanları avlatmaya çalıştığı raporlanıyor. Bunlar bazen romantik ilişkiler modunda, bazen acındırarak, bazen çok yüksek para hayalleri ile insanları avlıyorlar. Mesela bana gelen bir başvuru şöyle diyordu:
“Twitter’da bir Malezyalı kız ile tanıştım. Eklemiş. Ben de ekledim daha sonra buradan zor oluyor falan. Dedim WhatsApp numaramı istedi.”
Bu uzun bir mesajın sadece başı ama özeti dolandırıcılık. Üstelik dünyanın tâ öte yanındaki bu dolandırıcılara nasıl ulaşıp da paranızı geri alacaksınız?
Tüm TikTok içerikleri hep tuhaf mı?
Sanal bahis ya da kumar konusu da ayrı bir başlık ama uzantısında yine dolandırıcılık var.
Bu dolandırıcıların en büyük sorunu, Türkiye’de dolandırdıkları insanların paralarını yurt dışına çıkarabilmek. İşte bu noktada ya da kripto paralar ya da bu tür fenomenler kullanılabilir. Fenomenlere sanki hediye ve para bağışlanıyor gibi – tüm para bir kerede değil, çok sayıda hesaptan geliyormuş gibi yapılıyor- gösterilerek, paralar sisteme sokuluyor ve oradan da istenen noktalara aktarılabiliyor.
Tiktok’un bugün içeriklerini kötü anlamda tartışıyor olsak da yararlı ve bazı gençlerin önünü açan içerikleri de var. Örneğin, yaz sonunda katıldığım TikTok etkinliğinde, Rana Türkyılmaz isimli bir sanatçı dinledik. Kendisi TikTok’un ortaya çıkardığı bir sanatçı olmuş.
Amatör müzisyenlerin ilerlemesi için bir şans veriyor, ya da birtakım sosyal sorumluluk kampanyaları başlatabiliyorlar.
Yani genç nesile ulaşmak için de iyi bir ortam. Keşke çok sayıda insan, daha yararlı içerikler koysa. Ama bu noktada, diğer sosyal medya şirketlerine de sorulan genel bir soruyu soralım: “TikTok’un algoritması neden şeffaf değil?” Aşağıdaki cevaplarda, içeriklerin “kullanıcının kendi ilgi alanlarına göre” ortaya çıktığını söylüyorlar ama tam tersini söyleyenler yani izlenme sayılarını arttırmak için tuhaf içerikleri öne çıkardıklarını iddia edenler var.
Çocuk pornosu, terör içerikleri ya da dezenformasyon var mı?
Bu en önemli sorunlardan birisi. TikTok’un bu konuların hepsinde önlem alması lazım. Bu önlemlerin yanı sıra kullanıcıların da bu tür içerikleri izlemesi ve gerekli olduğunda raporlaması lazım. Yani hepimize görev düşüyor. TikTok ya da diğer sosyal mecralar güzel ve haberleşmemizi sağladığı için devam etmeli. Bunun sağlanması ise hükümet yasaklanmaları ile değil, ancak bireylerin farkındalıkları ile olur.
TBMM Dijital Mecralar Komisyonu ne sordu?
TBMM Dijital Mecralar Komisyonu, TikTok’u ilk defa davet etmiyor. 2021 başında tüm sosyal ağların davet edildiği bir süreçte de TikTok ile TBMM Dijital Mecralar Komisyonu görüştü.
Bu sefer ise son gelişmeler çerçevesinde sadece TikTok’a özel görüşme yapılıyor. Komisyondan bir görüntüyü DEVA Partisi Balıkesir Milletvekili Burak Dalgın iletti.
Dalgın’ın konuşmasından da TikTok konusunda görüşmelerde hürriyetler, ekonomi ve milli güvenlik açısından inceleme yapıldığını belirtiyor. Hürriyetler ve hassasiyetler konusunda, Freedom House’un ülkemizi özgürlük olmayan sınıflandırmaya koyduğuna işaret eden Dalgın, ailenin ve şahsın sorumluluklarını hatırlattı.
Diğer yandan ekonomik duruma yani telif ve vergi konusunda ayrıca algoritmanın şeffaflığının önemine dikkat çeken Dalgın, bunların çalışılması gerektiğini söyledi.
Kamu personeline TikTok yasak
Milli güvenlik konusunda ise Dalgın, demokrasisi yüksek ülkelerde bile kamu personeline TikTok yasaklandığını hatırlattı. Bunun nedenini sordu. Askeri güvenlik konusundaki videolarda milli güvenlik açıklardan bahsediliyor.
Dalgın, TikTok yöneticilerinin kara para aklama konusunda komisyonda net cevap vermediğini söylüyor.
Bana çeşitli televizyon programlarından, “Dijital Mecralar Komisyonu, TikTok’u kapatır mı?” sorusu geldi. Ben sanmıyorum. Hükümetin büyük protestolara neden olacak bu tür bir harekete geçmeyeceğini düşünüyorum. Ama yukarıda da yazdım, herkesin sorumlu davranması ve tuhaf içerikleri seyretmek yerine raporlaması, şikayet etmesi gerekli. Bu içinde yaşadığımız toplumun sağlığı açısından önemli.
Bu arada not edelim, TikTok dünya CEO’sunu da Amerikan Kongresi 9 ay önce terletmişti. Orada neler konuşulduğunu burayı tıklayarak okuyabilirsiniz. CEO Shou Zi Chew bu toplantı öncesinde kullanıcıları açıkça yardıma çağırmış ve düşüncelerini kendi bölgelerindeki milletvekillerine aktarmalarını istemişti.
TikTok’un kendisi ne diyor?
Biliyorsunuz, yazdığımız haberleri araştırıyor ve de ilgilisine cevap hakkı veriyoruz. Bu haberde de aynısını yaptık ve anlattığımız hususlardaki görüşlerini sorduk. Aşağıda bunları bulabilirsiniz. Ayrıca TikTok konusundaki daha detaylı haberleri Turk-Internet sitemizdeki TikTok dosyamızdan okuyabilirsiniz.
Aşağıdaki cevaplar, TikTok Türkiye tarafından yanıtlanan resmi cevaplardır.
– Tiktok’un Türkiye’de kaç üyesi var?
TikTok’un Türkiye’ye özel kullanıcı sayısını ne yazık ki açıklayamıyoruz. Ancak dünya çapında TikTok’a her ay 1 milyarı aşkın insan geliyor. Bu sayı ülkemizde, on milyonları buluyor diyebiliriz.
– TikTok nasıl para kazanıyor? İş modeliniz nedir?
TikTok’un ana gelir kaynağı markalar tarafından verilen reklamlardan elde edilen gelirlerdir.
– 2022’de TikTok ne kadar kazandı, beraber çalıştığı fenomenlere ne kadar kazandırdı?
Özel bir şirket olduğumuzdan takdir edersiniz ki böyle bir sayı açıklamıyoruz. Ancak TikTok olarak 2023 yılında 449 milyon TL tutarında dijital hizmet vergisi ödediğimizi belirtebiliriz.
– Ne kadar vergi ödediniz? Ödediğiniz verginin içinde sadece sizin kazançlarınız mı var, fenomenlerin vergileri nasıl ödeniyor?
Bir önceki soruda ödediğimiz dijital hizmet vergisi miktarını açıklamıştık. Bunun haricinde finansal bir veri paylaşamıyoruz.
– Kara para aklama türü olaylar görüyoruz. TikTok’un buna karşı bir tespit mekanizması yok mu? Örneğin birileri ortaya böyle külçe altınlarla, uçak almalarla çıktığında, özgürlük kapsamında mı değerlendiriyorsunuz?
TikTok, platformun kara para aklama dahil olmak üzere herhangi bir yasa dışı faaliyet için kullanılması konusunda dile getirilen iddiaları son derece ciddiye almaktadır. Bu noktada özellikle Kara Para Aklamanın Önlenmesi için geliştirdiğimiz projelerimizde iyileştirmelerde bulunduk. TikTok yasal uyumluluk ve hukuk ekipleri, geçtiğimiz sene kasım ayında MASAK yetkilileriyle görüşerek, kara paranın aklanmasına yönelik endişeleri ve mücadele noktasında geliştirdiğimiz programımızı ele aldılar. Yetkililerden gelen tüm sorular yanıtlandı ve Türkiye’de kara paranın aklanmasıyla mücadele etmek için programımızın güvenliğini arttırmaya karar verdik.
Örnek vermek gerekirse, Türkiye’deki tüm kullanıcılarımız için gelişmiş bir tarama sistemi uygulamaya başladık ve para çekmek isteyen kullanıcılar için kimlik doğrulmayı zorunlu kıldık. Emniyet teşkilatımızın taleplerine ivedilikle uymayı taahhüt ettik ve gerek emniyetten gerek kamudan gelen tüm soruşturmalara yanıt vererek bu taahhüdümüzü yerine getirdik.
– Çocuk pornosu konusundaki önlemleriniz nelerdir?
Çocuk istismarı içeren veya yayan içeriklere asla tolerans göstermiyoruz. Kendi tespit yöntemlerimiz, kullanıcı şikayetleri veya sektör ortaklıkları yoluyla saptadığımız bu tür içeriklerden haberdar olduğumuzda, bunları kaldırmak, hesapları kapatmak ve bu vakaları ilgili makamlara bildirmek için derhal harekete geçiyoruz. Platformumuzda üretilen her içerik Topluluk Kuralları dediğimiz ilkeler dizisine bağlı olarak değerlendirilir. Şiddet, pornografi, ayrımcılık içeren hiçbir içeriğe topluluk kurallarımız gereği TikTok’ta izin verilmez ve gerekli yaptırımlar uygulanır.
Örneğin topluluk kurallarımızı ihlal ettiği gerekçesiyle yaklaşık 16 milyon içerik, bu sene başından kasım ayının sonuna kadar, topluluk Kurallarımızı ihlal ettiği için, uygulamamızdan kaldırılmıştır. Yaklaşık 12 milyon içerik, moderasyon teknolojimiz tarafından ihlal bulundurması gerekçesi ile otomatik olarak silinmiştir. İhlal içeren bu içeriklerin yüzde 81’i, daha platforma yüklenme aşamasında tespit edilerek silinmiştir.
Özetle, platformumuzdaki ihlal içeren içeriklerin yüzde 98’ine, daha kullanıcılar şikayet etmeden müdahale edilmiş, yüzde 81’ine ise daha yayınlanmadan aksiyon alınmıştır.
– Tiktok konusunda bazı iddialar var. Örneğin tuhaf ya da ahlaka uygun olmayan bazı içerikleri “izlenme sayısını arttırdığı” gerekçesiyle desteklediğiniz, bunları öne çıkardığınız belirtiliyor. Bunu nasıl değerlendiriyorsunuz
Böyle bir şeyin mümkün olmadığını söylemek isteriz. TikTok’taki tüm içerikler kullanıcılarımızın içerik tüketim yaklaşımına uygun olarak akıllı bir algoritmayla belirlenir. Daha net bir ifadeyle kullanıcılarımızın akışlarına onların hoşlandığı ve sevebileceği içeriklere, ilgi duydukları ve tükettikleri içeriklere göre şekillenir. Bu tercihler de kullanıcılarımızın hangi tür videolarla ne kadar süre ve nasıl etkileşime girdiğine göre belirlenir.
– Konuştuğum ya da videolarını dinlediğim bazı TikTok kullanıcıları, örneğin Rusya’da bu tür içerikler yerine fizik gibi ciddi konularda içerik olduğunu ve bu tür kötü içerikli videoların Ortadoğu ve Türkiye’de olduğunu, çünkü yerel TikTok yönetimlerinin stratejisinin böyle çalıştığını iddia ediyorlar. Neden Rusya ile arada fark var?
Önceki yanıtta da belirtildiği gibi, her kullanıcının “sizin için” akışı tamamen kendi beğenilerine ve ilgi alanlarına bağlıdır. Farklı ülkelerdeki ve kültürlerdeki kullanıcılar doğal olarak farklı ilgi alanlarına sahiptir ve bu nedenle farklı “sizin için” akışı deneyimlerine sahip olmaları çok normaldir.
– Türkiye’de almayı planladığınız yeni önlemler var mı?
İçerik denetimi konusunda atmamız gereken daha güçlü adımlar olduğunu farkındayız ve bu konuyla ilgili çalışmalara devam ediyoruz. Bugün TBMM Dijital Mecralar Komisyonu’nda da belirttiğimiz gibi, platformumuzdaki canlı yayınları Türkiye başta olmak üzere, uygulamalarımızı ve politikalarımızı bölge çapında yeniden gözden geçirmeye başladık. Platformumuzun tüm kullanıcılarımız için güvenli ve emniyetli bir platform olarak kalmasını sağlamaya kararlıyız.
– Yasaklandığınız ülkeler hangileridir? Yasaklanma nedenleri nelerdir
Bazı ülkelerde farklı yasaklar söz konusu. Bazı yasaklar sektör çapında yasaklar olmak kaydıyla hepsinin farklı nedenleri var. Bu ülkelerin her birinde ilgili düzenleyici kurumlar ve hükümetlerle birlikte çalışarak onların endişelerini gidermeye çalışıyoruz.
– Çin hükümetine veri gönderdiğiniz konusunu da değerlendirir misiniz?
TikTok, Singapur ve Los Angeles’taki merkezleri bulunan küresel bir şirkettir. TikTok kullanıcı verileri Singapur, Malezya, İrlanda ve ABD’de depolanmaktadır. Kolluk kuvvetleri ve devlet erişim taleplerini nasıl ele alacağımızı ve yanıtlayacağımızı düzenleyen dahili politikalarımız ve prosedürlerimiz var. Bu politika ve prosedürler, kullanıcı verilerini yalnızca bir talebin geçerli bir yasal sürece veya acil durum koşullarına dayandığı durumlarda açıklamamızı gerektirir. Alınan tüm talepler, herhangi bir kullanıcı verisi açıklanmadan önce TikTok’un özel kolluk kuvvetleri müdahale ekibi tarafından vaka bazında bir değerlendirmeye tabi tutulur. Bu ekip, kolluk kuvvetleri ve ilgili kamu makamlarından gelen talepleri değerlendirmek üzere eğitilmiştir ve TikTok’un kullanıcı verilerini kolluk kuvvetlerine ve diğer ilgili kamu makamlarına açıklama gereksinimlerini iletmek için sık sık yardımda bulunur.
