Yeni İskoç Başbakanı Humza Yousaf, resmi konutundaki ilk gününde ailesi ve ekibinin Müslüman üyelerine namaz kıldırırken görülüyor. İngiltere’den ayrılma ve AB üyeliği yanlısı Yousaf aynı zamanda toplumsal cinsiyet eşitliği ve LGBT haklarından yana bir politikacı. (Foto: Twitter / @HumzaYousaf )
İskoçya Milli Partisinin genel başkanı Humza Yousaf’ın (kolayınıza gelirse Hamza Yusef diyebilirsiniz) Başbakanlık konutundaki ilk gününde, aile ve Müslüman ekip üyelerine, oruçlarını açtıktan sonra namaz kıldırırken fotoğrafını görünce ilk aklıma gelen bu oldu. Avrupa Birliği üyesi bir ülkenin ilk Müslüman başbakanı bir İskoç olabilir miydi?
Cevap: Evet, olabilir.
Yusef’in başında bulunduğu İskoçya Milli Partisi (SNP), İngiltere’den, Birleşik Krallıktan bağımsızlığını alma yanlısı. 27 Mart’ta seçimleri kazandı, bugün yani 29 Mart itibarıyla İskoçya’nın ilk Müslüman ve göçmen başbakanı olarak göreve başlıyor.
Yusef, Pakistan’dan göçen bir ailenin oğlu.
Bir zamanlar üzerinde güneş batmayan İngiliz İmparatorluğunun başbakanlığındaysa 25 Ekim 2022’den bu yana bir başka göçmen, Hindistan’dan göçen Hindu bir ailenin oğlu Rishi Sunak bulunuyor.
Hindistan, Mahatma Gandi ve Muhammed Ali Cinnah’ın onlarca yıl süren mücadelesiyle 1947’de İngiliz İmparatorluğunun sömürgesi olmaktan çıkmış, hemen ardından Hint Müslümanları Pakistan adıyla Hindu çoğunluktan ayrılmıştı. Bu ayrılık daha sonra Bangladeş’in da bağımsızlığıyla sonuçlanmıştı.
İsterseniz “sömürgeciliğin intikamı” diyebilirsiniz ama İngiltere’de Sunak’tan sonra İskoçya’da Yusef’in başbakanlığa gelmesi küresel dengelerdeki değişimin bir başka göstergesi.
AB de nereden çıktı demeyin
İskoçya 19 Ekim 2023’te bağımsızlık referandumu yapmak istiyor, Londra tarafından engelleniyordu. (*) Şimdiye dek SNP’nin başını çektiği ayrılıkçılar hiç kazanamadı. Bunun gerekçeleri arasında İngiltere’nin AB üyeliği vardı; İskoç bağımsızlığı AB’den ve getirdiği avantajlardan kopmak demek olacaktı.
Oysa şimdi manzara tersine döndü. İngiltere’nin (Boris Johnson gibi Sunak’ın da desteklediği) Brexit, AB’den ayrılma, kararından sonra, bağımsız İskoçya’nın AB üyeliği ihtimali ortaya çıktı.
İskoç milliyetçilerinin önündeki engel, şimdi avantaja dönüştü.
İşte bu yüzden, İskoçya referandumunu yapar, bağımsızlığını alır ve zaten İngiltere’nin geçmiş üyeliği sayesinde bütün standartlarına sahip olduğu AB’ye üye alınırsa, AB’nin ilk Müslüman başbakanının bir İskoç olma ihtimali bulunuyor.
Kime niyet kime kısmet. Evet, tabii ki Türkiye’nin durumunu, hem Brüksel’in hem Ankara’nın yanlış adımlarını, durumun çok farklı olabileceğini düşünüyorum.
Türkiye’nin bir ara, AK Parti iktidarının ilk yıllarında, CHP’nin de işbirliği ile, hani Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın o zaman sık sık “Ankara kriterleri” diye tekrarladığı AB standartlarından son yıllarda epey geri adım atıldı. Yargı bağımsızlığından kadın-erkek eşitliğine dek.
Müslüman İskoç lider nasıl kazandı?
Şimdi sıkı durun. Pakistan kökenli ve makamında namaz kıldıracak kadar dindar olan Yusef’in yükselişindeki etkenlerden biri de toplumsal cinsiyet eşitliğinin de sıkı bir savunucusu olmasıydı. SNP içindeki yerli ve milli rakiplerine rağmen İskoçya Cinsiyet Reformu savunucusu. Seçim kampanyası sırasında verdiği sözler arasında LGBT haklarını savunacağı da bulunuyor.
Kadına şiddete karşı İstanbul Sözleşmesine dünyada ilk imza atan lider olan Erdoğan’ın siyasi İslamcı cemaatlerin oy şantajıyla ve -alakası olmamasına rağmen- LGBT ve aile birliği gerekçeleriyle imzasını geri çekmesini hatırladım bunu okuyunca.
Aynısı Sunak için de geçerli. Hindistan’da Başbakan Narendra Modi koyu bir Hindu milliyetçisi ve farklı cinsiyet eğilimlerinin şiddetle karşısında ama Hindu inancındaki İngiliz başbakanı cinsiyet ve ırk ayrımcılığa karşı söyleminin de etkisiyle hem Muhafazakâr Parti liderliği hem Başbakanlığa yükseldi.
Özgürlükleri savunmak önemlidir. AK Parti de iktidara özgürlükleri, demokrasiyi savunarak gelmişti; şimdiki hali ortada.
Türkiye’de değişime direnenler
Sizce Sunak ve Yusef’in dinci-milleyetçi atmosferin ağırlığı altında ecdadlarının ülkeleri Hindistan ve Pakistan’da siyaset yapıp yükselme imkânları olur muydu? Cevabı biliyoırsunuz: hayır.
Bitirmeden hatırlatalım. Eski İngiliz İmparatorluğunun parçası, İrlanda Cumhuriyetinin Başbakanı Leo Varadkar da Hintli bir baba ile İrlandalı bir annenin çocuğu. Londra Belediye Başkanı Sadık Khan’ın da Pakistan muhaciri, İşçi Partili, solcu bir Müslüman olduğunu hatırlatalım.
Dünya değişiyor ve Türkiye’de hala değişime, ilerlemeye direnenlerin borusu ötüyor.
Bakalım bir tek oyun bile büyük önem taşıdığı 14 Mayıs seçiminde değişim isteyenler mi, “böyle iyi” diyenler mi kazanacak?
(*) 30 Mart 2023, saat 0740’te güncellendi.
