“AYM Basın İş Kanunundaki iki maddenin iptaline karar verdi. AYM’den gelen bu karar ile gazeteciler de diğer işçiler gibi çalıştıkları her yıl için tazminat almaya hak kazanabilecek ve tüm çalışma günleri kıdem tazminatı hesabına dahil edilebilecek.”
Onur Can Keskin – Nermin Pınar Erdoğan
Anayasa Mahkemesi (AYM) beş yıldan az kıdemi olan gazetecilere kıdem tazminatı ödenmeyeceği ve bir yıl içinde altı aydan az olan çalışma süresinin tazminat hesabında dikkate alınmayacağını belirten düzenlemeleri Anayasa’nın eşitlik ilkesine aykırı bularak iptal etti.
4 Mayıs’ta iptal kararını esastan görüşen AYM, gazeteci Alican Uludağ’ın ulaştığı bilgiye göre başvuruya konu olan basın iş kanunundaki iki maddenin oy birliği ile iptaline karar verdi. Karar henüz resmi olarak duyurulmadı ve gerekçesi henüz açıklanmadı.
Bu karar ile gazeteciler de diğer işçiler gibi çalıştıkları her yıl için tazminat almaya hak kazanabilecek ve tüm çalışma günleri kıdem tazminatı hesabına dahil edilebilecek.
Basın İş Kanunu Anayasa’ya aykırı
Gazetecilerin tabi olduğu 212 Sayılı Kanunla değişik 5953 Sayılı Basın İş Kanunu, pek çok yönden kendine özgü düzenlemelere sahipti. Kanun, bazı yönlerden gazetecileri koruyan özel düzenlemelere sahipken, bazı yönlerden ise iş kanununa tabi işçilerden daha dezavantajlı düzenlemelere sahipti.
Bunlardan en dikkat çekeni, basın iş kanununa tabi olan gazetecilerin ödenmeyen fazla mesailerin kanun gereği günlük yüzde 5 fazlasıyla ödeneceği düzenlemesiydi. Gazeteciler, aleyhe olan pek çok düzenleme karşısında, bu madde ile bir ölçüde emeklerinin değerini koruma imkanına sahipti.
Ne var ki 2019 yılında, AYM tarafından verilen iptal kararları ile gazetecilerin fazla mesai ücretlerini koruyan bu hakları ellerinden alındı ve kanundaki denge gazeteci aleyhine bozuldu.
Gazeteci Nermin Pınar Erdoğan’ın açmış olduğu iş davasında avukat Onur Can Keskin, Basın İş Kanunu’nun bu şekliyle Anayasa’nın, eşitlik ilkesine, çalışma hakkı ve sözleşme hürriyetine, kişinin maddi manevi varlığını geliştirme, koruma hakkına ve hukuk devleti ilkesine aykırı olduğunu iddia ederek, gazeteci aleyhine olan bazı hükümlerin iptali istemiyle Anayasa Mahkemesine taşınmasını talep etti.
İş Mahkemesi Hakimi Dosyayı AYM’ye Gönderdi
Keskin, 212 sayılı Kanun’la değişik 5953 sayılı Kanun’un 6. maddesinin “meslekte en az beş yılı çalışmış olan gazetecilere kıdem hakkı tanınır” hükmünü içeren 1. fıkrası ile “ancak, yıllık hizmetin altı aydan az kısmı nazara alınmaz” hükmünü içeren 7. fıkrasının çalışma özgürlüğü, eşitlik ve hukuk devleti ilkelerine aykırı olduğunu ve iptalinin gerektiğini belirtti.
Ankara 21. İş Mahkemesi Hakimi 2021 yılında, diğer işçilere kıyasla gazetecileri güvencesizleştiren bu düzenlemelerin iptal edilmesi gerektiği görüşünü benimsedi ve konuyu Anayasa Mahkemesi’ne taşıdı.
Hakim, düzenlemelerin Anayasa’nın 2, 5, 10, 11, 13 ve 48. maddelerine aykırı olduğunu belirterek gerekçesinde “toplumu doğru bilgilendirme gibi önemli görevleri bulunan gazetecilerin bu görevi yerine getirirken, işverenin etkisinden mümkün olduğu kadar arındırılmalı ve bunun içinde ücretlerinin güvence altına alınması gerekmektedir.’ Aynı gerekçe ile basın işçilerinin ücret hakkı kadar kıdem tazminatı hakkının da güvence altına alınması gerektiği ihtilafsızdır” İfadelerine yer verdi.
AYM’den iptal
Anayasa Mahkemesi, başvurunun üzerinden geçen 2 yılın ardından 4 Mayıs’ta iptal kararını esastan görüştü. Mahkeme, ilgili iki maddesnin iptaline karar verdi. Karar, resmi gazetede yayınlandıktan sonra yürürlüğe girecek.
Kararla birlikte gazetecilerin 5 yıl çalışmadıkça kıdem tazminatı almalarını engelleyen hükümlerle çalışmalarının 6 aydan az kısımları için kıdem tazminatı ödenmemesinin önündeki engel kalkacak.
Türkiye, Sınır Tanımayan Gazeteciler (RSF) tarafından yayınlanan 2023 Dünya Basın Özgürlüğü Endeksi’nde 180 ülke arasında 165. sırada yer alıyor.
Türkiye’de gazeteciler siyasi baskı ve sansürün yanında yıllar içinde erimiş özlük hakları sebebiyle daha da güvencesiz çalışma koşullarına mecbur bırakılıyor.
Basın Kanunu’na tabi olmadan çalışan gazeteciler yasanın getirdiği haklardan yararlanamıyor, sendikalara üye olamıyor, basın kartı sahibi olamıyor ve bu sebeple pek çok kurum ve kuruluşta akreditasyon uygulaması ile dışlanıyor.
Bunun yanında Basın Kanunu’na tabi olan gazetecilerin de karşılaştığı zorluklardan bir tanesi kıdem tazminatı.
Yasaya göre meslekte 5 senesini doldurmayan gazeteciler kıdem tazminatı hakkından faydalanamıyor. Bu sebeple mesleğe yeni başlayan pek çok gazeteci ya önce stajyer statüsüyle uzun süre çalıştırılıyor, ya da meslekteki 5. yılı dolmadan işten çıkarılıyor.
Bu kararla gazetecilerin tazminat hakkı bir nebze de olsa yerine getirilmiş oluyor.
