Afgan kız öğrenciler Aralık 2022’de Afganistan’ın başkenti Kabil’de Taliban’ın üniversite yasağına tepki gösterirken. Taliban, kadın haklarına getirdiği ayrımcı uygulamalarına rağmen resmen tanınma çabasına devam ederken Türkiye’den Eşitlik İçin Kadın Platformu, BM Afganistan Özel Koordinatörlüğüne getirilen Feridun Sinirlioğlu’na mektup gönderdi. EŞİK, hazırlanacak raporda kadın haklarının ön plana çıkmasını talep etti. (Foto: AA)
Geçtiğimiz yıl, eğer dikkatinizi çekti ise televizyonlardan izlemiş, gazetelerde gözünüze çarpmış ise Afganistan’da kadınların eğitim haklarının ellerinden alınmasına karşı yaptıkları eylemleri de görmüş olmalısınız.
İki yıl önce 15 Ağustos 2021’de, 20 yıllık bir aranın ardından ABD liderliğindeki kuvvetlerin Afganistan’dan geri çekilmesiyle yeniden iktidarı ele alan İslamcı Taliban örgütü, 1996-2001 yılları arasındaki yönetimlerinin aksine kadın haklarına saygı göstereceklerini açıklamıştı.
Taliban, açıklamanın ardından ilk iş 12 yaşından büyük kız çocuklarının derslere alınmasını yasakladı. Önce kızlar orta okullara ve üniversitelere alınmadı, ardından kadın personellerin yardım kuruluşlarında çalışmaları yasaklandı, kadınların parka girmeleri yasaklandı ve en nihayetinde yanlarında bir erkek vasi olmadan seyahat etmeleri de kısıtlanmaya başladı. Yine de Taliban, uluslararası mecrada resmen tanınabileceğini düşünüyor.
Kadınların haklarının gün be gün çiğnendiği bu gelişmelere Türkiye’deki kadınlar da kayıtsız değil.
EŞİK’den BM’ye mektup
Eşitlik İçin Kadın Platformu (EŞİK) Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri’nin Afganistan Özel Koordinatörlüğü’ne getirilen ve BM Türkiye Daimi Temsilcisi olan Feridun Sinirlioğlu’na Aftanistan ile ilgili hazırlanmasına liderlik ettiği rapor için taleplerini ileten bir mektup gönderdi.
Kadınlar, Kasım ayında tamamlanması gereken raporun hazırlanması sürecinde Afganistanlı kadın hakları ve insan hakları savunucularıyla görüşmelerini talep etti.
Afganistan’daki şeriat rejiminin, Güney Afrika’nın siyahlar ve beyazlar arasında ayrımcılığı esas alan yönetim biçimini tanımlamak için kullanılan “apartheid” kavramına benzer bir şekilde “cinsiyetçi apartheid” rejimini tesis ettiğini belirten EŞİK üyeleri, BM’ye “dolaylı yardımları yasaklayan kararlar” alınmasını önerdi.
EŞİK mektubunda şu ifadeleri kullandı:
“Taliban’ın siyasi vizyonu, sadece Afganistan’da değil, tüm bölgede ve küresel olarak barış ve güvenliği tehdit etmektedir. Bu nedenle biz, hazırlayacağınız raporda, tüm BM üyesi devletleri, cinsiyet ayrımcı Taliban yönetiminin sürdürülmesine yönelik doğrudan ya da dolaylı yardımları yasaklayan kararlar almaya çağırmanızı talep ediyoruz.”
BM Genel Sekreterinin Afganistan Özel Koordinatörü Feridun Sinirlioğlu, YetkinReport’un sorusu üzerine şunları söyledi:
“Mektup elime ulaştı. Dikkatle okudum, BM talimatnamesi içinde olan konular. Dikkate alacağım. Rapor yazımından sorumlu olduğum için daha fazla yorum yapamıyorum.”
Kadınları çiğneyerek tanınma
Dünyada hiçbir ülke tarafından henüz resmi olarak tanınmayan İkinci Taliban yönetiminin, birçok Batılı hükümet için temel hakların çiğnenmesi anlamına gelen, bu ayrımcı uygulaması, tanınma umudunun önünde de büyük bir engel. Bunun yanında uluslararası yaptırım ve ambargoların devamı için de büyük bir sebep.
Yine de Taliban, kadın haklarını çiğneyerek tanınma yolunda ilerleyebileceğini düşünüyor.
Reuters’dan okuduğumuza göre Taliban’ın 2001’de devrilmesinden sonra yıllarca Batı’dan gelen parayla patlayan yolsuzluğun azalmış olması, Taliban için bir tanınma umudu. Ülkede uyuşturucu ekiminin yasaklanması, yıllardır dünyanın en büyük afyon kaynağı olan ülkede haşhaş üretimini önemli ölçüde azaltmış görünüyor.
Taliban’ın Şeriat yönetimi, bu ilerlemenin dış tanınmaya ve yaptırımların kaldırılmasına yardımcı olacağını ve 2021 yılında ABD New York Merkez Bankası’nda dondurulan ve yarısı daha sonra bir İsviçre tröstüne aktarılan yaklaşık 7 milyar dolarlık merkez bankası varlığının serbest bırakılmasını umuyor.
Taliban hükümeti Birleşmiş Milletler tarafından tanınmıyor, bunun yerine İslam Cumhuriyeti’ni ülkenin meşru hükümeti olarak tanımaya devam ediyor.
1 Aralık 2021’de Genel Kurul’un dokuz ülkeden oluşan Yetki Belgesi Komitesi, Taliban’ın BM’de Afganistan’ı temsil etmesine izin verme kararının ertelenmesi yönünde oy kullanmıştı.
BM, “kapsayıcı müzakereler yoluyla, kadınların tam, eşit ve anlamlı katılımıyla birleşik, kapsayıcı ve temsili bir hükümetin kurulması” çağrısında bulunmuştu.
22 Aralık 2021’de BM, Afganistan’a yardımı kolaylaştırmayı amaçlayan bir kararı kabul etmişti.
