Hem de uçak uçak gidiyor. Ama önce ne olduğunu anlatayım. ABD dünya liderlerinden 21 Eylül’de yapılacak Birleşmiş Milletler Genel Kurul toplantılarına mümkünse gelmemelerini, mesajlarını Covid-19 pandemisi nedeniyle olabildiğince video yoluyla iletmelerini rica etti. ABD’nin BM Daimi Temsilcisi Linda Thomas-Greenfield imzasıyla gönderilen 13 Ağustos tarihli mektupta, yine salgın nedeniyle ABD Başkanının liderlere vereceği “hoş geldin yemeği” dahil hiçbir yan toplantının yapılmayacağını da bildirdi. Thomas-Greenfield mektubunda “BM Genel Kurulu’nun salgının yeniden dünyaya yayılmasına neden olmasını istemiyoruz” diyor. BM genel Kurulu 2020 yılında salgın nedeniyle video konferans düzeniyle yapılmıştı.
Diplomatik kaynakların YetkinReport’a verdiği bilgilere göre, ABD Başkanı Joe Biden’ın henüz açıklanan ikili görüşme programı bulunmuyor. Gelen ülke liderleri birbiriyle ikili görüşme yapmak isterlerse, ki bu da teşvik edilmiyor, özel önlemler altında ve -devlet zevatı bunu duyduğuna pek sevinmeyecek- toplantıların mümkün olan en az kişiyle yapılması isteniyor.
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, bizzat geleceğini bildiren tek lider değil. Öğrenebildiğimiz kadarıyla İngiltere Başbakanı Boris Johnson, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron da BM Genel Kurulu için New York’ta olacak. Almanya’da bir hafta sonra, 26 Eylül’de yapılacak seçimler nedeniyle Angela Merkel’in katılmayacağı bildirildi. Rusya ve Çin ise zaten BM genel Kurullarına nadiren devlet başkanı düzeyinde, çoğunlukla Dışişleri Bakanları düzeyinde katılıyor.
Erdoğan, Türk Evi açılışı ve bir de kitabı
Erdoğan’ın ikili görüşmeleri olacak; liderlere verecek mesajları var. Biden ile görüşüp görüşmeyeceğine geleceğiz birazdan. Ama görüşeceği liderlere “Daha Adil Bir Dünya Mümkün” başlıklı yeni bastırdığı kitabını armağan etmesi de bekleniyor. Kitabın İngilizce, Fransızca, Almanca, Arapça, Rusça ve İspanyolca çevirilerinin de 19 Eylül’e dek Sabah Yayın Grubu’nun Turkuvaz kitaplarınca tamamlanıp basılması umuluyor. Erdoğan “Dünya beşten büyüktür” mesajıyla BM Güvenlik Konseyi Daimî üyelerinin doğruyu görüp güçlerini Türkiye dahil diğer ülkelerle paylaşmaya yanaşacağını umuyor.
Erdoğan 21 Eylül’de BM Genel kuruluna gelenlere bizzat hitap edecek ama New York’a gidişi 19 Eylül olarak planlanmış durumda. BM Genel Merkezinin tam karşı kaldırımındaki Türk Evi’nin yenilenmiş halinin açılışını yapacak. Türkiye’nin BM Daimî Temsilciliğine ev sahipliği yapan Türk Evi’nin mükemmel yeri 1977 yılında dönemin Dışişleri Bakanı İhsan Sabri Çağlayangil tarafından bulunmuş. Gerçekten ihtiyaca yetmeyen eski binanın yerine yenisinin yapımına 2017’de başlanmıştı. İbrahim Çeçen’in IC İçtaş İnşaat ve ABD şirketi Tishman tarafından yapılan 32 katlı bina 291 milyon 260 bin küsur dolara, bugünkü kurla yaklaşık 2,5 milyar liraya mal oldu.
Erdoğan’ın görüşeceği liderlere randevuyu yeni Türk Evi’nde vermesi bekleniyor. Böylece Amerikalıların ve BM’nin katılım kısıtlaması da ortadan kalkmış olacak. Geziye davet edilen gazetecilerin asıl odaklanacağı kısmın da burası olması bekleniyor. Tabii geziye davet edilen iş insanları, sivil toplum temsilcileri ve gazetecilerle bol bol Türkün Türk’e İngilizce hitabı toplantılarının da.
Biden ile görüşecek mi?
Az önce aktardığımız gibi, Biden New York’ta liderlere ikili görüşme randevusu -şu ana dek bilinen kadarıyla- vermiş değil. Kovit salgını konusunda zaten titiz olan Biden, bir liderle görüşse diğerlerinin de sıraya girmesini istemiyor. Öğrenebildiğimiz kadarıyla Genel Kurul’da konuşmasını yapıp başkent Washington’a dönecek.
Ancak… Bu ABD Başkanının görüşmek istediği liderlere Washington’da, Beyaz Saray’da görüşmesine mâni değil. Diplomatik kaynaklar, New York öncesi veya sonrası bazı liderlerle “transactional – işleme, eyleme dönüşecek” konular varsa, onları görüşme ihtimali olduğunu söylüyorlar. Bunun anlamı, eğer ABD’nin bir ülkeden önem verdiği, somut bir talebi olacaksa, o ülke lideriyle yüz yüze görüşebileceği. Dolayısıyla, ABD’nin Türkiye’den somut bir talebi olacaksa, Biden’ın Erdoğan ile de görüşme ihtimali var; henüz bu kesinleşmese de. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun, Kongre’den öyle bir kararın çıkmasının neredeyse imkansız olduğunu bile bile “Satacaksanız, pahalı olmasına rağmen Patriot da alırız” diye Rus S400 füzeleri nispeti yapması belki de bir görüşmeyi mümkün kılma gayretidir; yakında anlarız.
Erdoğan, Biden ile 14 Haziran’da NATO Zirvesi çerçevesinde -Başkan olarak- ilk yüz yüze görüşmesini yapmış, görüşme sonrasında başka herhangi bir vesile olmadan da görüşme arzusunu dile getirmişti. O görüşmede Biden’in talebi, Afganistan’da Türkiye’nin sorumluluk üstlenmesiydi; hem Taliban ile hükümetin barış görüşmeleri hem de Kabil havaalanı konusunda. Ama Taliban’ın 15 Ağustos’ta yönetimi ele geçirmesi, başka herkesle birlikte ABD ve Türkiye’nin o hesaplarını yatırdı. Şimdi ABD’nin de Türkiye’nin de ayrı hesapları var. Bunlar örtüşüp örtüşmeyeceğini bilemiyoruz; henüz ortalık toz duman.
Yani Erdoğan kalabalık bir kafileyle gideceği ABD seferinden Biden ile görüşemeden dönerse, anlayın ki ABD’nin şu aşamada Türkiye’den somut bir beklentisi bulunmuyor.
