Aylar: Ağustos 2019

It appears that, even if President Tayyip Erdoğan were to go ahead and bring the Moscow weapon show to Istanbul and for the exhibition of the Su-35s, Su-57s and s-400s to the international market through Turkey, just so he can stop Vladimir Putin’s actions in Syria, he will still not be able to prevent the Syrian army from taking Idlib back.
Bashar al-Assad is likely to visit the Idlib city soon. Erdoğan confirmed to Putin during their latest press conference, on August 27, that Turkey recognizes Syria’s territorial integrity; Idlib is Syrian territory and there won’t be much to do about it unless conflict with Syria and Russia is on the table. Al-Assad indeed looks like he will go to Idlib but where, in this case, will the “regime opposition” in Idlib go?
Erdoğan, too, worries that the answer might be Turkey; he has already expressed his qualms about yet another wave of migration in the August 27 press conference in Moscow with Putin. Anadolu Agency (AA) announced yesterday, on August 30, that masses of people from Syria coming into the Cilvegözü border gate, claiming they want to “pass onto either Turkey or Europe” have been “pushed back” by security forces. The AA also reported that demonstrators were protesting that “Russia won’t stop the Regime”. Videos of protesters shouting Allahuakbar and burning posters of Erdoğan following the Friday prayers in certain Idblib neighborhoods, leaked from the Arab social media into the Turkish one however were not mentioned by the AA and other Turkish news agencies.
Some “opposition forces” that have been stoked up by Turkey for years have allegedly taken Erdoğan’s joking around with Putin while they ate ice cream together as a sign that they have been “thrown under the bus”. Erdoğan’s Justice and Development Party (AKP) government is now learning the hard way that the “Arab Street” that they have been going on about for years is among the most unsteady and unreliable realms in the world; all Turkish citizens may need to pay the price of that mistake.
The “regime opposition” in Idlib does not only include masses who have opposed the regime that has oppressed and silenced them with bloodshed. You may remember that around the end of 2016 and the beginning of 2017, while the Syrian Army was retrieving Aleppo, a good number of Salafi militants with ties to the Islamic State of Iraq and ash-Sham (ISIS) and al-Qaeda, also fled to Idlib. For that matter, while Foreign Affairs Minister Mevlüt Çavuşoğlu was on his way to Moscow to take part in the Astana meetings on December 19, 2016, a Turkish police officer was protesting the developments in Aleppo with his broken Arabic just as he assassinated Russian Ambassador Andrey Karlov in Ankara.
But as Idlib passes onto Damascene control, these jihadists, some of whom are Russian, Uzbek, and even Chinese citizens, will suddenly have no place to go, which is why they have their eyes on Turkey. When asked, authorities say that those people will be kept in cross-border camps. But the region in question is Syrian territory and therefore such an arrangement can only be possible with Russia’s approval.
Erdoğan however, is putting forth an image of being open to any suggestions Putin could make just so he doesn’t have to pull back the 12 observation points, installed around Idlib supposedly to prevent terrorists from opening fire to the Syrian Army or cutting the Latakia-Idlib-Aleppo highway, following the September 2018 Sochi ceasefire. Because he knows that if he were to draw back the Turkish soldiers who remain as open targets to attacks by militia connected to Syria and al-Assad’s regime, the Turkish public would take that as a proof that the Syrian policy has gone bust.
Such a situation will weaken Ankara’s position in the ongoing procedures with the U.S. concerning the “Joint Task Force” in the East of Euphrates safe zone. Just as Putin watched in delight the erupting tension between Trump and Erdoğan in the S-400 and F-35 crisis, Trump must also be delighted to watch Erdoğan, who has suffered serious blows in domestic policy following the mayoral elections, being cornered by Putin about Syria.
This means that Trump, who will send his Minister of Commerce Wilbur Ross to Turkey with a $100 bln trade target, will be far more demanding in the compromises he asks of Erdoğan.
Still, as economics commentator Uğur Gürses points out, the fact that the Turkish Central Bank is rapidly increasing its gold stocks means that Erdoğan’s government is anxious about economic sanctions in their relations with the U.S.
There is the impression that the front which comes out of this wrangle having their bargaining powers with the U.S., with Russia and with Iran improved is the outlawed Kurdistan Workers’ Party (PKK); that is bad news to Erdoğan.
If we look inwards from here, we may come up with a piece of news that interests not only Erdoğan but also his undercover coalition partner and leader of the Nationalist Movement Party (MHP) Devlet Bahçeli: no one took to the streets against the government appointing trustees in lieu of the mayor elects of the Diyarbakır, Van and Mardin provinces on the Peoples’ Democratic party (HDP) list. On the contrary, Kemal Kılıçdaroğlu, leader of the Republican People’s Party (CHP), had a rather moderate reaction, urging the people not to rush to the streets in protest; he, however, showed his stance by receiving HDP executives in his party’s headquarters. In response, HDP’s Ahmet Türk, the dismissed mayor of Mardin stated that they do not consider any illegal means to deal with the situation, which isn’t exactly good news for the PKK; the majority of the Kurds in Turkey, whether they vote for AKP, HDP or (if any of them still are) CHP, wish to keep politics on the pluralist democratic field.
The decision to replace HDP mayors with government trustees has aggravated AKP’s problems. It is not in vain that Ahmet Davutoğlu, one of Turkey’s previous AKP Prime Ministers, who is now raising the banner of inner-party opposition, is bringing up the issue of the repeated elections on June 7 and November 1, 2015 and the “old books” of anti-terrorist struggle, right at this moment. He is opening up alternatives to the alienated Kurdish voters of the AKP who have shown their objection to AKP’s alliance with the MHP in the mayoral elections of March 31 and revote in Istanbul on June 23 2019. Yet another party in which the trustees’ issue is forming cracks is Good Party (GP); Ümit Özdağ, an ideologue of Turkish nationalism, is cornering Meral Akşener by critiquing her mass-party approach.
Ali Babacan, who has chosen to stay outside this tumultuous issue, is going his own way. Although, one can’t help but wonder whether Babacan can achieve his fresh targets with a team of old guards of the AKP who were sidelined by Erdoğan; still his quest to re-establish himself in Turkish politics carries on. He too, just like Davutoğlu, targets the dissatisfied within Erdoğan’s AKP.
As you can notice here, the bad news from Erdoğan and the bad news to Erdoğan are beginning to get tangled up.
A second raise fell onto gas prices on August 30; the price of natural gas has risen by 32 per cent only within the month of August – that’s a rise of one third effectuated by the government. The taxi fares rose by 25 per cent, along with the school transportation fees. The inflation rate announced by the Turkish Statistics Institution (TUIK) was 16.5 per cent in July – this didn’t include the natural gas raise. The salary raise given to officers by the government at 4 per cent; that given to workers is 8. How much longer could the slogan like “Turkey makes its word listened by the world” still work in such a context?
In this same context, there is also the so-called solution to murders of women and children in Turkey offered by MHP and backed by AKP as well as GP, which is to bring back the death penalty. And these conversations are happening, just as we’re awaiting investments, trade deals and visas from the European Union, is that really so?
We will get to that as well. Let’s stop here for now.

Öyle anlaşılıyor ki, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, Suriye’de Vladimir Putin’i durdurmak için Moskova’daki Rus silah şovunu kalkıp İstanbul’a da getirse, Su-35’leri, 57’leri, S-400’leri dünya pazarına Türkiye’de açsa dahi Suriye ordusunun İdlib’i geri almasını engelleyemeyecek.
Beşar Esad’ın İdlib şehrini ziyareti yakın görünüyor. Erdoğan en son Putin ile 27 Ağustos basın toplantısında Suriye’nin toprak bütünlüğünü tanıdığımızı teyit ettiğine göre, İdlib bir Suriye şehri ve bu durumda –Suriye ve Rusya ile çatışmayı göze almadan- yapacak fazla bir şey kalmayacak.
Esad, İdlib’e gidecek gibi görünüyor ama İdlib’teki “rejim muhalifleri” nereye gidecek? Cevabın Türkiye olması Erdoğan’ı da endişeye sevk ediyor; 27 Ağustos’ta Putin’le toplantısında söyledi zaten bir endişesinin de yeni bir göç dalgası olduğunu. Anadolu Ajansı dün, 30 Ağustos’ta Cilvegözü sınır kapısına “Türkiye’ye ya da Avrupa’ya gitmek istiyoruz” diye gelen kitlelerin güvenlik güçlerince “uzaklaştırıldığını” duyurdu. AA ayrıca göstericilerin “Rejimi durdurmayan Rusya’yı” protesto ettiklerini de bildirdi.
İdlib’in bazı mahallelerinde Cuma namazı sonrası “Allahuekber” nidalarıyla Erdoğan posterinin yakıldığını gösteren videoların Arap sosyal medya hesaplarından Türk sosyal medya hesaplarına akması ise ne AA, ne diğer Türk haber ajanslarında yer aldı. İddialara göre, yıllardır Türkiye tarafından beslenen “muhalif güçlerden” bazıları Erdoğan’ın Putin’le dondurma yerken şakalaşmalarını “satışa geldikleri” şeklinde algılamışlardı. AK Parti yönetimi, bir zamanlar dillerinden düşürmedikleri “Arap Sokağının” dünyanın en değişken, en güvenilmez mecralarından birisi olduğunu zor yoldan öğreniyor ama bedelini hepimiz ödeyebiliriz.
Çünkü İdlib’teki “rejim muhaliflerinin” bir kısmı Esad diktatörlüğünden gerçekten mağdur olmuş, gerçekten muhalif ve sesleri kanla bastırılmış kitlelerden oluşmuyor. Hatırlayacaksınız, 2016 sonu, 2017 başında Halep’in Suriye ordusu tarafından geri alınması sırasında, rejim muhalifi sivil halkla birlikte ciddi sayıda –IŞİD ve El Kaide bağlantılı- Selefi militan da İdlib’e göç etmişti. Hatta Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Astana görüşmelerine hazırlık için Moskova yolundayken Ankara’daki Rus Büyükelçisi Andrey Karlov’u öldüren polis memuru, bozuk bir Arapçayla Halep gelişmelerini protesto ediyordu.
Ama İdlib’in de Şam kontrolüne geçmesiyle, bir kısmı zaten Rusya, Özbekistan, hatta Çin vatandaşı olan bu mücahitlerin pek gidecek yeri kalmayacak; gözlerini Türkiye’ye dikmeleri bu yüzden. Sorulduğunda yetkililer, yeni gelenlerin Türkiye topraklarına alınmayacağından, sınırın ötesindeki kamplarda tutulacağından söz ediyorlar; oysa orası da Suriye toprağı ve bu ancak Rusya’nın izin vermesi sayesinde olabilir.
Erdoğan ise, Rusya ve İran ile Eylül 2018 Soçi ateşkes anlaşması uyarınca İdlib etrafında –güya teröristlerin Suriye ordusuna ateş açmasını ve Lazkiye-İdlib-Halep karayolunu kesmemelerini sağlamak üzere kurulmuş olan 12 gözlem noktasını geri çekmemek için Putin ne derse kabul etmeye hazır bir görüntü sergiliyor. Çünkü orada Suriye ve Esad rejimine bağlı milislerin saldırılarına açık hedef halinde duran Türk askerlerini geri çekmesinin Türkiye kamuoyu tarafından Suriye siyasetinin artık tamamen iflas ettiğinin göstergesi olarak algılanacağını biliyor.
Böyle bir durum, Fırat’ın Doğusunda Güvenli Bölge “Müşterek Görev Gücü” çerçevesinde ABD ile devam eden süreçte de Ankara’nın elini zayıflatacak. Nasıl Erdoğan ve Trump’ın S-400 ve F-35’ler nedeniyle birbirine girmesini Putin kenardan keyifle izlemişse, Putin’in iç politikada yerel seçimlerdeki yenilgisiyle mevzi kaybeden Erdoğan’ı Suriye’de sıkıştırmasını da Trump keyifle izliyor olsa gerek.
Bunun anlamı, yakında Ticaret Bakanı Wilbur Ross’u 100 milyar dolar ticaret hedefiyle Türkiye’ye gönderecek olan Trump’ın işlerin yeni bir raya girmesi için Erdoğan’dan isteyeceği tavizin faturasını artırmasıdır.
Yine de, ekonomi yorumcusu Uğur Gürses’in işaret ettiği üzere, Merkez Bankasının eldeki altın stoklarını hızla artırıyor olması, Erdoğan hükümetinde ABD ile ilişkilerde ekonomik yaptırım endişesinin bulunduğuna işaret ediyor.
Bu çekişmeden hem ABD, hem Rusya, hem de İran ile pazarlık gücünü artırarak çıkan tarafın ise PKK olduğu görüntüsü var ayrıca; bu da Erdoğan’a kötü haber.
Buradan içeriye dönersek, sadece Erdoğan değil, gizli koalisyon ortağı MHP lideri Devlet Bahçeli’yi de ilgilendiren bir habere gelebiliriz: Diyarbakır, Van ve Mardin’in seçilmiş belediye başkanlarının yerine valilerin kayyum olarak atanması kimseyi sokağa dökmedi. Tersine, CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu ölçülü tepkilerle halkı sokağa çıkmamaya çağırdı, bir yandan da HDP heyetini Genel merkezde kabul ederek bir tutum gösterdi. Buna karşın HDP’li Ahmet Türk, yasal siyasi zemin dışında bir yol düşünmediklerini açıkladı ki bu PKK için de iyi bir haber sayılmaz; Türkiye’deki Kürtlerin çoğu, ister AK parti, ister HDP, ya da –hâlâ varsa- CHP’ye oy versin, çoğulcu demokratik zeminde kalıp siyaset yapma yanlısı.
HDP’li belediyelere kayyum atanması AK Parti bünyesindeki sıkıntıları artırmış durumda. Önceki başbakanlardan, şimdi Erdoğan’a parti içi muhalefet bayrağı açmış olan Ahmet Davutoğlu’nun tam bu sırada 7-Haziran-1 Kasım defterlerini hatırlatması boşuna değil. MHP ile ittifak nedeniyle tavrını zaten bir ölçüde 31 Mart ve 23 Haziran’da gösteren AK partili Kürt seçmene alternatifler gösteriyor. Kayyum meselesinin bünye-içi sorunlara yol açtığı görülen bir diğer parti de İYİ Parti; Türk milliyetçiliği ideologlarından Ümit Özdağ, Meral Akşener’in kitle partisi anlayışını eleştirerek sıkıştırıyor.
Ali Babacan ise bu hengâmeye girmemeyi zamanında tercih ettiği için kendi yolunda ilerliyor. Gerçi orada da “Eskiye rağbet olsa bitpazarına nur yağardı” atasözünü anımsatan bir durum var ama yine de kendine alan açma işini bu tartışmalardan uzak kalarak sürdürüyor. O da Davutoğlu gibi Erdoğan’ın AK Partisindeki gayrı-memnunları asli hedef alıyor.
Fark ettiğiniz gibi bu noktada Erdoğan’a kötü haberlerle, Erdoğan’dan kötü haberler birbiri içine geçmeye başladı.
Doğalgaza dün gece yarısı bir ay içinde ikinci defa zam geldi; böylece doğalgaz fiyatı sadece Ağustos ayı içinde yüzde 32 oranında, yani üçte bir artırıldı hükümet tarafından. Taksi ücreti yüzde 25 artırıldı, okul servis ücretleri artırıldı. Bu doğalgaz zammının yansımadığı Temmuz enflasyon oranı TİK tarafından yüzde 16,5 olarak açıklanmıştı. Hükümetin memurlara verdiği maaş zam oranı ise yüzde 4; işçilerde de yüzde 8. Sizce “Dünyaya sözünü dinleten Türkiye” sloganı ne kadar daha etkili olur?
Bu koşullar altında bir de, kadın ve çocuklarının öldürülmesine karşı çözüm diye –yine MHP tarafından- ortaya atılan –ve AK Parti’nin yanı sıra İYİ parti tarafından da desteklenen- idam cezasının geri getirilmesi önerisi var. Bir yandan Avrupa Birliğinden yatırım, ticaret ve vize beklerken öyle mi?
Oraya ayrıca geleceğiz, şimdi burada duralım.

Bir hafta öncesine dek Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’le görüşmek üzere 27 Ağustos’ta Moskova’ya gideceğine dair açıklanmış bir programı bulunmuyordu. Putin nasıl olsa Eylül ortalarında [muhtemelen 16 Eylül] Ankara’ya gelecek, İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani’nin de katılımıyla Astana Süreci ve Soçi Mutabakatı çerçevesinde mutat görüşmelerini yapacaklardı.
Erdoğan’ın Moskova seyahati, 23 Ağustos’ta Putin ile yaptığı telefon görüşmesi ardından ilan edildi. Erdoğan bu görüşmede Putin’e İdlib’teki durumun Türkiye’nin güvenliği için bir tehdide dönüştüğü uyarısında bulunmuştu. İdlib civarındaki Türk ateşkes gözlem noktaları bir süredir rejim güçlerinin saldırılarına maruz kalıyor, ikmal hatları kesintiye uğruyordu. Hükümete “İdlib’teki askerlerin çekilmesi” çağrıları yapılıyordu.
Erdoğan arayınca Putin de onu 27 Ağustos’ta, tam da S-400’lerin ikinci parti teslimatının başladığı gün, ABD’nin Türkiye’yi F-35 programından dışlamasına nispet yaparcasına Su-35 ve Su-57’lerini sergilediği silah fuarına davet etmişti.

Erdoğan’ın kaygısı İdlib ve göç dalgası

Erdoğan, bütün sıkıntılara rağmen Türk askerini İdlib çevresinden çekmek istemiyordu. Bu hem sınır güvenliği ve yeni göç dalgası bakımından riski artıracak, hem de iç siyasi psikoloji bakımından geri çekilme sayılacaktı.
Oysa Putin ortak basın toplantısında Türkiye’nin İdlib’teki varlığı hakkında sert konuşuyordu: “Teröristler Suriye hükümet birlikleri mevzilerini bombalamaya ve Rus askeri tesislerine saldırma gayretlerine devam ediyor. Gerilimin giderilmesi bölgesinin militanlara koruma [imkânı] vermesi veya yeni saldırıları için köprü-başı olarak kullanılmasından endişe duyuyoruz.”
Erdoğan buna “Rejimin kışkırtmaları bölgedeki askerlerimizin can güvenliğini riske atma boyutuna gelmiştir” yanıtını verdi ve devam etti: “Soçi Mutabakatı ile üzerimize düşen sorumlulukları ancak rejimin saldırılara son vermesiyle yerine getirebiliriz”. Erdoğan, Esad rejimine bağlı güçler bir daha saldırırsa “meşru müdafaa” çerçevesinde karşılık verileceğini de vurguluyordu.

Putin’in kaygısı Suriye’nin bütünlüğü

Rusya’nın kaygısının Türkiye’nin kısmi sorumluluğundaki İdlib bölgesinin Esad rejimini devirmeyi amaçlayan cihatçı gruplarla sınırlı olmadığı, basın toplantısında sık sık Suriye’nin egemenlik ve toprak bütünlüğünü vurgulamasından anlaşılıyordu.
Nitekim Türkiye’nin ABD ile Fırat’ın doğusunda güvenli bölge oluşturma çabası sorulduğunda Putin bunu Türkiye’nin sınır güvenliği ve Suriye’nin toprak bütünlüğünü teminat altına alması kaydıyla desteklediğini söyledi.
Türkiye’nin Suriye topraklarında -tıpkı ABD gibi- “nüfuz bölgeleri” oluşturma endişesi içinde olduğunu görüşmede Erdoğan’a da dile getirdiği ve teminat aldığı şu sözlerinden anlaşılıyordu: “[Erdoğan ve ben] Suriye’nin egemenlik, bağımsızlık ve toprak bütünlüğünün korunması ve nüfuz alanlarına bölünmesinin kabul edilmezliği değişmez ilkeleri çerçevesinde çalışmaları sürdürmek konusunda mutabık kaldık.”

“Katil Esed”den, “Komşumuz Suriye’ye”

Putin ayrıca Suriye’de yeni bir anayasal düzenin kurulması için Cenevre görüşmeleri öncesinde birlikte çalışması konusunda da Erdoğan ile mutabık kaldıklarını açıklıyor, Erdoğan da Cenevre hedefini teyit ediyordu.
Bu çerçevede Erdoğan’ın Suriye konusunda daha ılımlı bir lisan kullandığı da gözlendi. Önceleri “kardeşim Esad” diye hitap ettiği Beşar Esad’a iç savaşın çıkmasıyla “Katil Esed” diye hitap eden ve devrilmesini ön şart olarak öne sürmüş olan Erdoğan, Putin ile ortak basın toplantısında şunları söyledi: “Bu vesileyle Suriye’nin toprak bütünlüğüne bağlılığımızı bir kez daha teyit ettik. (…) Gayemiz akan kanın durması, komşumuz Suriye’nin 8 yıldır özlemini çektiği huzur ortamına bir an önce kavuşmasıdır. (…) Şu anda sınırlarımızdaki hazırlıklarımızın hepsi bunun içindir.”
Gelişmeler, Putin’in Erdoğan’ı Şam ile bir vadede uzlaşmaya mı çektiği sorusuna yol açıyor. Öyle anlaşılıyor ki Ankara da Suriye’deki durumun uzamasının ABD’ye ama daha da çok PKK’ya yaradığını giderek görüyor. Önümüzdeki süreçte Ankara ve Şam arasında Rusya (ve belki İran) üzerinden dolaylı temasların görülmesi şaşırtıcı olmamalı. Ancak bütün bunlar İdlib’teki durumun kırılganlığını ortadan kaldırmıyor. Nitekim görüşme üzerinden 24 saat geçmeden bir Türk gözlem noktası daha Suriye güçlerince saldırıya uğradı. Oysa İdlib ateşinin kontrol altına alınmasının herkes için, Erdoğan için de yeni bir başlangıca vesile olabileceği anlaşılıyor.

(*) 27 Ağustos’ta DW Türkçe Servisi internet sitesinde yayınlanan analiz.

Ekrem İmamoğlu’na yaylım ateşi asıl şimdi başlayacak gibi. Bunun nedeni 27 Ağustos’ta yaptığı bazı vakıf ve derneklere İstanbul Büyükşehir Belediyesinin (İBB), eski deyimle “bakması” protokollerini iptal etmesi, daha fazla para vermeyi reddetmesi.
Bir Avrupa ülkesi büyüklüğündeki İstanbul’un temel belediye hizmetlerine, toplu taşımaya, sel baskınlarına karşı alınacak önlemlere, itfaiye teşkilatına, yeşil alanlara, deprem önlemlerine filan gitmesi gereken bütçesinin bir bölümü bazı vakıfların amaçlarına rahatça ulaşması için tahsis edilmiş. Paranın miktarı da açıklandı: 357 milyon liraya yakın. Hani masraf yapacağımız zaman altı sıfır atılmış halde, yatırım yapacağımız zaman büyük görünsün diye eski hesapla yapıyoruz ya, o hesapla “tam 357 trilyon, 500 milyar”.
Peki, bu para hangi vakıfların emelleri için harcanmış? Kırk küsur yıldır düzenlediği İstanbul Festivali ile ülkeye itibar katan İstanbul Kültür Sanat Vakfı’na (İKSV)? Ya da Türkiye’de çevre bilincini canlandıran, ormanlar kurulmasını sağlayan TEMA vakfına mı? Yeni nesillere matematik öğretmeye çalışan çabalayan Nesin Vakfına mı? Anne Çocuk Eğitim Vakfına (AÇEV) mı?
Hayır. İmamoğlu’nun ilan ettiğine göre bu paralar, bazısı AK Parti’ye, bazısı belli tarikat ve cemaatlere yakın şu vakıflara gidiyormuş: TÜRGEV, Ensar Vakfı, Aziz Mahmud Hüdayi Vakfı, TÜGVA, Darü’l Fünun İlahiyat Vakfı ve Hoca Ahmet Yesevi Vakfı.
İmamoğlu sadece bir vakfa ulaştırma ve yeme-içme desteği olarak, önceki AK Partili –atanmış- İBB Başkanı Mevlüt Uysal’ın onayıyla 56,5 milyon lira vaat edildiğini, şimdi bunun iptal edildiğini söyledi. Bunun anlamı o vakfın açtığı “arka bahçe” niteliğindeki yurtlarda yetiştirilen, yönlendirilen gençlere belediyenin baktığı, beslediği, taşıdığı. İmamoğlu’nun basınla paylaştığı bilgilere göre o vakıf Türkiye Gençlik Vakfı (TÜGVA). Başkanı Enes Eminoğlu. Vakfın Eminoğlu’nun seçildiği son genel kuruluna Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan da katılmış, faaliyetine destek beyan etmişti.
Erdoğan’ın Genel Kurullarına katılmaya özen gösterdiği bir başka vakıf Türkiye Eğitim ve Gençlik Vakfı (TÜRGEV) de İmamoğlu’nun desteği kestiği kuruluşlar arasında.
İmamoğlu’nun basınla paylaştığı bilgilere göre, 357 milyon küsur liralık protokollerde aslan payını “yurt işlevi de içeren gençlik merkezi, spor tesisi ve otopark inşaatları”, toplam 5 inşaata verilen 165 milyon lira ile TÜRGEV almış. Vakfın yönetiminde Bilal Erdoğan ve Esra Albayrak’ın yanı sıra, onayı veren eski İBB Başkanı Mevlüt Uysal da var; başkanlığını da 2018 Şubat’ından bu yana Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanı Fahrettin Altun’un eşi, aynı zamanda Türk Hava Yolları (THY) Yönetim Kurulu Üyesi Fatmanur Altun yürütüyor.
İstanbul Büyükşehir Belediyesinin 2015’te TÜRGEV’e öğrenci yurdu olarak işletmek üzere 6 bina bağışladığı haber olmuştu. O haberlerde İBB’nin 7 binayı da Ensar Vakfına bağışladığı bildirilmişti. 2016 yılında Manisa yurdunda 45 erkek çocuğa taciz iddiasıyla tartışmaya konu edilen Ensar Vakfının başkanı İsmail Cenk Dilberoğlu da 2019 Haziran ayına dek THY’de “Bağımsız Yönetim Kurulu Üyesi” olarak görev yapmış, Bilal Erdoğan Ensar-TÜRGEV işbirliğini savunmak adına “Eşimden sonra en çok görüştüğüm kişi Ensar Vakfı Başkanı” demişti. O dönem çıkan haberlerde İBB’nin Aziz Mahmud Hüdayi Vakfına 4, Darü’l Fünun İlahiyat vakfına da yine dört bina bağışladığı bildirilmişti.
Hüdayi Vakfı yönetiminde Topbaş ailesi var. Ancak başkanlığı yürüten Ahmet Hamdi Topbaş, ancak önceki AK Partili İBB Başkanı Kadir Topbaş ile değil, Türkiye’nin en zengin işadamlarından sayılan ve Erenköy Cemaatine yakın olarak bilinen Latif Topbaş ailesinden.
Bakalım İmamoğlu ve ekibi arşive girdikçe geçmişte Fethullahçı vakıf ve derneklere İstanbul belediyesinden çıkılan destekler de açığa dökülecek mi? “O dosyalar kayyum döneminde temizlenmiştir” dediğinizi duyar gibiyim ama bürokraside hiçbir kayıt tamamen silinmez, arayan bulur, iki kişiden fazlasının bildiği hiçbir bilgi, sır kalmaz.
Cumhurbaşkanı Erdoğan 24 Ağustos’ta Trabzon’da yaptığı konuşmada İstanbul belediye Başkanı İmamoğlu’nu adres göstererek, “Kimi belediyeyi terör örgütüne peşkeş çekti, kimi şimdiden teslim bayrağını çekerek hiçbir iş yapmayacağını ilan etti. Biz böyle bir siyaset anlayışını kabul etmiyoruz” demişti. Bu da akıllara HDP’li Diyarbakır, Van ve Mardin belediye başkanlarının yerine kayyum atanmasını getiriyordu.
Ancak İmamoğlu’nun bu protokolleri iptaliyle asıl şimdi arı kovanına çomak soktuğu söylenebilir. Seçim kampanyası sırasındaki vaatleri arasında israfa son verilmesi, İstanbulluların parasının belediye hizmetlerine harcanması sözünü veren İmamoğlu, bu hamlesiyle vaatten icraata geçmiş görünüyor. Ayrıca böylelikle AK Parti’nin yanı sıra, tarikat ve cemaatlere yakın vakıf ve derneklerin AK Partili belediyelerden beslendiği yolundaki iddialar da ete kemiğe bürünmüş, iddia olmaktan çıkıp somutlaşmış bulunuyor.
Bu konuları bilenlere göre, bu miktarlar buzdağının görünen kısmı. Sadece İstanbul için değil, bütün belediyeler için de.
Yine bu konuları bilenlere göre, belediye kaynakları kesilen bu vakıf ve dernekler, bir kısmı kapatılmış Fethullahçı vakıf ve derneklerin Vakıflar Genel Müdürlüğü ve Hazine’ye devredilen varlıklarını, bu vakıf ve derneklere 49 yıllığına tahsis etme yoluna gidilebiliyor. Burada araç Vakıflar Meclisi ve çoğu zaman “yukarılardan gelen bir telefon” kararı belirliyor. Bir de bundan sonra bu vakıf ve dernek faaliyetinin “Cumhurbaşkanlığı himayesinde” yapıldığını, böyle olduğunda devlet bütçesinden ödeneceği işin masraflarının da azalacağını görürsek şaşırmamak gerekiyor.
Bu vakıf ve derneklerle destekçilerinin İmamoğlu ve CHP’yi hedefe koyması şaşırtıcı olmayacak.
Ben bir de belediye kaynaklarından belli medya gruplarına destek verilip verilmediği, verildiyse onların ne zaman açıklanacağını merak ediyorum. Bakalım oradan hangi isimler çıkacak?

Pandora’nın kutusunu aralayıp içinden ortalığa saçılması muhtemel kötülükleri haber veren kişi, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın Abdullah Gül’ün önünü kesmek üzere Başbakanlık ve AK Parti Genel başkanlığını devrettiği, halen partisinin üyeliği devam eden Ahmet Davutoğlu oldu.
Davutoğlu, Erdoğan’ın 23 Ağustos’taki gecikmiş AK Parti’nin 18’inci doğum günü partisine çağrılmayıp, bir de parti tarihçesinden kazıtır gibi tanıtım videosunda yok sayınca, Davutoğlu Sakarya’da “Terörle mücadele konusunda defterler açılırsa, birçok kişi insan yüzüne çıkamaz” diye bir tepki gösterdi. Erdoğan da buna 24 Ağustos’ta Sakarya’da cevap verdi: “Kimse kendi ikbali, kendi hırsı için memleketi ateşe atamaz”.
Bu karşılıklı tehditler Davutoğlu’nun da –zamanında savunduğu- “Cumhurbaşkanına hakaret” ya da “devlet sırlarını ifşaat” suçlamalarıyla yargılanıp hapse girmesiyle sonuçlanıp sonuçlanmayacağını kimse şimdiden söyleyemez. Ama artık ok yaydan çıkmış görünüyor. Çünkü bu aşamadan sonra Davutoğlu CHP, HDP ve İYİ Partiden çağrıları yok sayıp defterleri açmazsa, hem Erdoğan’ın uyarısı sonrası söyleyeceğinden vazgeçmiş, hem de muhtemel suça ortaklığı sürdürmüş sayılır. Çünkü terörle mücadele insan hayatı ve ülke güvenliğini ilgilendirir ve sonucu sadece insan içine çıkamamak ile sınırlı olamaz; yargının işi sayılır.
Çünkü bakın Davutoğlu, cümlelerine şöyle devam etmiş: “Gelin, hafızanızı bir yoklayın. İleride bir gün Türkiye cumhuriyeti tarihi yazıldığı zaman en kritik dönemlerden biri 7 Haziran – 1 Kasım [2015] arasındaki dönem olacaktır. Başbakanlık görevini aldığım zaman, bunu izah etmek zorundayım, kampanya dolayısıyla bu soruları aldığım için 6-8 Ekim [2014] olayları oldu. O olaylar esnasında çözüm süreci adı altında Türkiye’nin kamu düzeninin nasıl yerle bir edildiğini görme imkânı bulduk.”
Böylece Davutoğlu’nun 27 Ağustos 2014’te Başbakanlık görevini, ertesi gün Cumhurbaşkanlığını Gül’den devralacak olan Erdoğan’dan devraldıktan sonra “Çözüm süreci adı altında kamu düzeninin nasıl yerle bir edildiğini görme imkânı bulduğunu öğrenmiş bulunuyoruz. Erdoğan, Davutoğlu’nu halefi olarak seçmesine iki gerekçe ilan etmişti oysa: birisi devlet içindeki yasa dışı Fethullahçı örgütlenmeyle mücadele azmi, diğeri de Çözüm Süreci, yani PKK ile İmralı’daki Abdullah Öcalan, MİT ve HDP kanalıyla diyalogu tamama erdirerek terörizm sorununu ülke gündeminden çıkarmaktı.
O sırada Davutoğlu herhangi bir kişi değildi ki, zaten sürecin içindeydi. 2011’den beri devam eden Suriye iç savaşına Türkiye’nin çekilmesinde Davutoğlu’nun 2009’dan itibaren sürdürdüğü Dışişleri Bakanlığının payı vardı; daha başından itibaren de Erdoğan’ın Dışişleri Baş Danışmanı idi zaten. “Süreç”, 2012 Eylül ayından itibaren devam ediyordu.
Daha 2014’in Mart ayında Türkiye tarihinin –bilinen- en büyük casusluk vakasının hedefi olmuştu. Davutoğlu’nun 13 Mart’ta Dışişleri makam odasında MİT Müsteşarı Hakan Fidan, Genelkurmay (o zaman İkinci) Başkanı Yaşar Güler ve Dışişleri Bakanlığı Müsteşarı Feridun Sinirlioğlu’nun katılımıyla yaptığı gizli Suriye toplantısı, Güler’in çantasında içeri sokulan kayıt cihazıyla dinlenmiş, konuşulanların bir kısmı da 26 Mart’ta (yerel seçime dört gün kala) internet üzerinden yayınlanmıştır. (Ayrıntılarını Meraklısı İçin Casuslar Kitabı’nda bulabilirsiniz.)
Davutoğlu şimdi “kamu düzenini yerle bir ettiğini” söylediği Çözüm Sürecinin baş aktörü Fidan’ı 2015 seçimleri öncesinde AK Parti milletvekili yapmak üzere istifa ettirmiş, ancak Erdoğan “kara kutum” dediği Fidan’ı MİT’e döndürmüştür. Çözüm Sürecinin fiili sonu aslında sadece 6-8 Ekim’de PKK’nın ilk hendek-barikat ayaklanmasıyla değil, aynı zamanda Suriye’nin sınırdaki Ayn El Arab, ya da Kobani şehrinde IŞİD militanlarının saldırısı altında kalan (ve o zaman liderleri Salih Müslüm’ün Ankara’da kırmızı halıyla karşılandığı) PYD/YPG’ye yardım edilmeyince gelmiştir. Bu olay 20 Ekim’de ABD Başkanı Barack Obama’nın Erdoğan’a telefon edip tercihini PKK’nın Suriye kolundan yana kullanmasıyla Türkiye-ABD ilişkilerinde bugün de aşılamayan bir kırılmaya yol açmıştır. Cumhurbaşkanı Erdoğan, Başbakan Davutoğlu’dur.
7 Haziran 2015 seçimlerinde AK Parti’nin Meclis çoğunluğunu kaybettiğinin belli olduğu saatlerde, AK Partililerden önce MHP lideri Devlet Bahçeli’nin erken seçim çağrısı yaptığı hafızalarda. Davutoğlu, doğrusu CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu ile bir “Büyük koalisyon” arayışına girmiştir. Bu olsa, doğrusu bugün Türkiye iç güvenlik, ekonomi ve dış politikada daha güvenli bir konumda olabilirdi. Ancak bir yandan PKK’nın ve IŞİD’in saldırıları, diğer yandan Bahçeli’nin akıl hocalığı altında Erdoğan 1 Kasım seçimlerine gitmeye karar vermiş, neticede yürütme erkinin tamamını kontrolüne almıştır.
Davutoğlu kendi projesi başarılı olmayınca geri çekilmek bir yana, Erdoğan’ı hararetle savunmuştur. Yine de 22 Mayıs 2016’da ’ta AK Parti içinde bir darbeyle istifa etmek zorunda bırakıldığını basın toplantısında söylemiştir. Bu istifa Davutoğlu’nun, Erdoğan’ın yüzde yüz kontrolü olmadan Avrupa Birliği ile önemli bir anlaşma imzalamasından birkaç hafta sonra, ordu içindeki Fethullahçı ayaklanma ile darbe girişiminden birkaç hafta öncedir.
Ancak iş buraya gelene dek, 2015 ortalarından, 2016 ortalarına dek Türkiye tarihinde görmediği şiddet ve yaygınlıkta terör eylemlerine hedef olmuştur. Bunların arasında Türkiye’nin bir defada en çok insan öldürülmesine yol açan terör eylemi olan 10 Ekim Ankara IŞİD intihar saldırısı, PKK’nın yine Ankara’da bombalı saldırıları vardır. Aynı dönemde, Rus uçağının düşürülmesi gibi Suriye kaynaklı ağır dış politika krizleri yaşanmıştır.
Eğer Davutoğlu şimdi bu dönemde kendisinin olumlu yönde uyarılarına karşın defterler açıldığında kimsenin yüzüne bakacak hali olmayacak birilerinin olmaması gereken işlerini açıklayacaksa, memlekete ve demokrasiye hizmet eder. Bu açıklamalar, o dönemde icraatın başı olarak kendi sorumluluk payını ortadan kaldırmasa da başımıza nelerin geldiğini daha iyi anlamamızı, bugünlere ders çıkarmamızı sağlar.
Davutoğlu “defterlerden” söz ettikten sonra susarsa, bu durum kendisini de yaralar, hatta kendisini daha çok yaralar. Konuşursa, karşısında o zaman kendisinin üstü, şimdi ülkenin tek yöneticisi olan Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı karşısına alır.
Davutoğlu’nun her şeyi göze alıp, Erdoğan’ı özellikle Kürt seçmen nezdinde (23 Haziran İstanbul yenilgisinden sonra) daha da zora sokmak istediği, AK Parti’yi MHP’ye daha da bağımlı hale getirmek istediği, bu işleri kaldıramayacak durumdaki AK partililerin vicdanına hitap ederek kendisine çekmek istediği anlaşılıyor. Erdoğan’ın da bu tehdidi “memleketi ateşe atmak” olarak görüp “Sakın ha!” uyarısında bulunmasının altında, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde icraatın artık tek sorumlusunun kendisi olması ve suç olan fiiller açıklanırsa devlet görevlilerinin yargılanması için izin verecek makamın kendisi olması gerçeği yatıyor.
Öte yandan Türkiye’nin siyasi tarihine bakarak, bu karşılıklı tehditlerin, defterlerin açılmaması karşılığında bir el sıkışmayla sonuçlanması ihtimali var mıdır? Neticede Davutoğlu, Ali Babacan gibi istifasını verip partiden yolunu ayırmış bir siyasetçi değildir; hâlâ AK Parti üyesidir. Defterleri kapalı tutması bu yönde iddialara yol açacak olsa da Davutoğlu strateji uzmanı bir siyasetçi olarak AK parti ile 2016’dan kalma hesabını kapatmış, amacına ulaşmış sayılabilir.
“Bu saatten sonra olmaz diyenler”, şimdiye kadar nelere artık olmaz dediklerini lütfen hatırlasın. Davutoğlu, ya da Erdoğan’ın ağzından aksini duymadıkça her ihtimali dikkate almaya devam etmek gerekebilir.

Biri Amerikalılar, diğer Ruslardan Suriye’de işlerimizin giderek daha da sarpa saracağına, daha kötü haberler alabileceğimize dair iki haberi paylaşarak başlayalım.
Geçen hafta ABD ile Müşterek Görev Gücünün bu hafta içinde faaliyete başlayacağını ilan eden Milli Savunma Bakanlığı, 22 Ağustos’ta ABD Milli Savunma Bakanı Mark Esper ile bir telefon görüşmesi yaptığını duyurdu. Bu duyuruya göre iki bakan, bu haftanın bitimine bir gün kala Güvenli bölgenin “zaman kaybetmeksizin” oluşturulması ve askeri heyetlerin Ankara’da “en kısa zamanda” yeniden görüşmesi konusunda “mutabık kalmışlardı”.
Siz bu açıklamadan ne anlıyorsunuz? Benim anladığım, Güvenli Bölge için Müşterek Görev Gücünün henüz faaliyete geçmemiş olduğu ve Bakanın da yeniden Amerikalı muhatabını elini çabuk tutması, yoksa Türk ordusunun Suriye’ye gireceğini kim bilir kaçıncı defa söylediği. Bu duyurunun 21 Ağustos’ta Suriye’de PKK’ya karşı Güvenli Bölge ve PKK irtibatları iddiasıyla 3 HDP’li belediye başkanının görevde alınmasının en önemli iki gündem maddesi olduğu Bakanlar Kurulu toplantısı ardından yapıldığını da kaydetmek lazım; Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın Akar’a “Amerikalılar neden oyalıyor?” mealinde soru sorduğunu tahmin etmek güç değil.
Hükümet aynı gün Müşterek Görev Gücün Türk komutanlığına, Özel Kuvvetler Komutanı Tümgeneral Ahmet Çorbacı’nın getirildiği de ilan edildi. Gücün, Amerikalı eş-komutanının kim olacağı henüz duyurulmuş değil ama aynı 22 Ağustos günü ilerleyen saatlerde ABD’den bir başka haber geldi: Donald Trump yönetiminin Türkiye’ye yaptığı Patriot füzesi satma teklifinin, Rus S-400 füzelerinin teslimatının başlaması gerekçesiyle resmen geri çekildiği duyuruldu.
Oysa Türkiye’nin NATO müttefiki ABD ile Fırat’ın Doğusunda işbirliği adımları atmaya başlamasından hemen sonra, Fırat’ın Batısında Rusya ile Suriye sahasındaki işbirliği gözle görülür darbeler almaya başladı.
Örneğin 19 Ağustos sabahı saat 05.30 sularında bir Rus Su-22 savaş uçağı İdlib civarında seyir halindeki bir Türk askeri konvoyu içinde seyahat eden bir sivil aracı vurdu. O kadar hassasiyetle vurdu ki, sivil aracın önündeki ve arkasındaki Türk askeri araçlarında açıklanan bir hasar, ya da kayıp olmadı. Ama Milli Savuma Bakanlığı araçtaki üç sivilin öldüğünü duyurdu.
Doğrusu bu duyuru ileride Türkiye’nin başına iş açabilecek türdendi, çünkü o üç sivili Feylak el-Şam örgütü militanları olduğu öne sürüldü ve yalanlanmadı da. Feylak el-Şam, Suriye’deki Müslüman Kardeşlerin silahlı kolu olarak bilinen bir örgüt. PKK’yı terörist örgüt listesine almayan Rus hükümetine göreyse Müslüman Kardeşler terörist örgüt sayılıyor; Feylak el-Şam da Müslüman Kardeşlerin YPG’si gibi görülüyor. Türkiye’nin protestolarına Rus Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’u cevabı, “teröristleri vurmaya ve bu konuda Suriye hükümetiyle işbirliği yapmaya devam” edecekleri şeklide oldu. Hem Lavrov, hem diğer Rus yetkililer neredeyse her iki günde bir Türkiye’ye yönelik olarak Astana Sürecindeki sözlere bağlı kalmanın öneminden söz eden duyurular yapıyorlar. Yani, Ruslar, Türkiye’yi sözünde durmayıp teröristlere yardımcı olmakla suçluyor.
Ama bu arada Türkiye’nin Astana Süreci çerçevesinde Rusya ve İran ile işbirliği içinde İdlib civarında konuşlandırdığı 12 ateşkes gözlem noktası, Suriye rejimi (ve dolayısıyla Rusya) destekli milis güçlerince saldırı altına alınmaya başlandı; özellikle 9 numaralı gözlem noktası. Aslında Nihat Ali Özcan ve Metin Gürcan gibi asker kökenli yorumcular aylardır Türk askerinin orada herhangi bir hava gücü koruması da olmadan Rusya ve Suriye’nin insafına bırakılmış olduğunu, daha kötü haberler, şehit haberleri gelmemesi için geri çekilmelerinin doğru olacağını yazıyorlar. 22 Ağustos’ta, yani Milli Savunma Bakanlığının ABD’ye Güvenli Bölgenin artık “zaman geçirilmeden” oluşturulması çağrısı yapıldığı ve ABD’nin de Patriot teklifini geri çektiği gün, Suriye hükümet güçleri, İdlib yakılarında Müslüman Kardeşler ağırlıklı muhalif güçlerin elinde olan Han Şeyhun kasabasının tamamen geri alındığını duyurdu.
Bu gelişme şu soruları doğurdu: Suriye hükümet güçleri (bir Suriye şehri olan) İdlib’i de geri almak için hamle ederse, Türkiye ne yapacak? Suriye’nin İdlib’i geri almaması için Suriye topraklarına mı gireceğiz? Türk konvoyu içindeki aracı vurmakta çekinmeyen S-400 ortağımız Rusya’ya rağmen mi? Sırf oradaki Müslüman Kardeşler varlığını ayakta tutmak için Tük askeri mi tehlikeye atılacak? Gözlem noktaları her ne pahasına olursa olsun orada tutulacak mı?
Ve Suriye ordusu İdlib’i geri alırsa, bir kısmı zaten Halep’in boşaltılmasıyla İdlib’e geçen, aralarında sadece Müslüman Kardeşler değil, Halep’ten gelen El Kaide ve IŞİD’çilerin de bulunduğu yazılıp çizilen terörizme bulaşmış Selefiler ne olacak, Türkiye’ye mi gelecekler?
Türkiye 2011’den bu yana içine daldığı Suriye iç savaşında giderek daha fazla ABD ile Rusya arasında kalıyor ve gelişmeler giderek daha kötü haberleri işaret ediyor. Türkiye bu siyasetten zarar görüyor. Zararın neresinden dönülse kârdır. Bu yanlıştan bir an önce dönülmeli.

İçişleri Bakanı Süleyman Soylu, 19 Ağustos sabahı Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Eş-Başkanı Adnan Selçuk Mızraklı, Mardin Büyükşehir Belediyesi Eş-Başkanı Ahmet Türk ve Van Büyükşehir Belediyesi Eş-Başkanı Bedia Özgökçe Ertan’ı görevden aldı. Halkların Demokratik Partisi (HDP) adayı olarak seçilmiş belediye başkanlarının yerine Diyarbakır Valisi Hasan Basri Güzeloğlu, Mardin Valisi Mustafa Yaman ve Van Valisi Mehmet Emin Bilmez “başkan vekili”, başka deyişle kayyum olarak atandı.
İçişleri Bakanlığı, yazılı açıklamasında başkanların “terör örgütleriyle iltisak-irtibatı olduğu” ve ” destek verdikleri yönünde tespit ve deliller bulunduğunu” iddia etti. Görevden alma gerekçesi “haklarındaki adli/idari soruşturma/kovuşturmaların selameti için” alınmış bir “geçici tedbir” idi.
Bu “geçici tedbir” ifadesi inandırıcı değil. Çünkü daha seçimlerin hemen arkasından çıkmıştı, kimsenin artık inanmak istemediği görevden alma iddiaları. Çünkü Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan daha 31 Mart seçimlerinden önce halkın AK Parti adaylarını değil de yeniden HDP’li adayları belediye başkanı seçmesi halinde, yeniden görevden alabileceklerini şu sözlerle ifade etmişti: “Kayyum atanan yerleri geri alacağız diyorlar. Benim vatandaşım bunları geri almana fırsat veriyorsa, devletin imkânlarını Kandil’e gönderecek olursanız yine kayyumlarımızı atarız.”
Atandılar. Hem de CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu’nun eşi Selvi Kılıçdaroğlu ve İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun eşi Dilek İmamoğlu’nun, HDP’nin önceki Genel Eş-Başkanı Selahattin Demirtaş’ın eşi Başak Demirtaş’ın doğum gününü birlikte kutladıklarının fotoğraflarının yayınlanmasının ertesi günü.
Oysa “vatandaş” Erdoğan’ın uyarısına rağmen 31 Mart’ta Diyarbakır’da Mızraklı’yı yüzde 63, Mardin’de Türk’ü yüzde 56, Van’da Özgökçe Ertan’ı yüzde 54 oyla işbaşına getirdi. Şimdi, İçişleri Bakanlığı aradan geçen 4,5 ay sürede, daha yeni başkanlar kayyumların dosyalarını yeni açmaya başlamışken Mızraklı, Türk ve Özgökçe Ertan’ın “devletin imkânlarını Kandil’e gönderdiğini” mi saptadı? Üstelik aylardır sınırın Irak tarafında PKK hedeflerine yönelik Pençe-1 ve Pençe-2 harekâtları devam ediyorken mi? Üstelik aylardır devlet güvenlik güçleri Fırat’ın Doğusu harekâtı için Suriye sınırına yığınak yapıyorken mi?
Geçelim bunları. Bu gerekçelerin AK Parti seçmeni gözünde bir inandırıcılığı da kalmıyor artık. Zaten seçmen de bu girişimlerin bir sonuç getirmeyeceğini, hâlâ çoğulcu demokrasiye sahip çıkmak istediğini, seçimlere inandığını, hâlâ çoğulcu demokrasinin temel kuralının halkın oyuna saygı duymak olduğunu 31 Mart’ta gösterdi. İstanbul hazımsızlığına karşı CHP’li İmamoğlu’nu açık farkla yeniden seçerek Erdoğan ve Soylu’yu tebrik eden ortağı MHP lideri Devlet Bahçeli’ye “Bu hukuk zorlamalarına kalkışmayın, durun” dedi. Ama anlaşılan durma niyeti yok.
O hep dilden düşürülmeyen “ileri demokrasi” bu değil, hukuk devleti de bu değil. Erdoğan’ın ucuz ve grevsiz emek ve vergi indirimleriyle çekmeye çalıştığı Avrupa sermayesine güvenerek Avrupa Birliği ile yeniden yakınlaşma söylemini boşa çıkarıcı eylemler bunlar. Bu tür adımlar, Türkiye’de seçimlerin eğer sandıktan AK Parti çıkmıyorsa geçersiz sayılacağı propagandası yapanların değirmenine su taşıyor, ilerden faz geçtik “eh işte” demokrasinizin dahi altını oyuyor; Erdoğan ve eylem birliği otağı Bahçeli bunun farkında mı değil, yoksa artık umursamıyorlar mı?
İnsanın aklına Erdoğan’ın 31 Temmuz’da Bahçeli’nin terasında, bozkurt heykelleri önünde çektirdiği fotoğraf geliyor.
Şimdi sırada ne var? Sırada Ankara’da Mansur yavaş, İstanbul’da Ekrem İmamoğlu, İzmir’de Tunç Soyer ve CHP’nin aldığı büyükşehir belediye başkanlarını da “terörle bağlantılı”, ya da bulunacak başka gerekçelerle görevden almak, yerlerine Erdoğan’ın atadığı valileri getirmek mi var?
Bütün siyasi programını, lafa gelince “atanmışların, seçilmişlerden üstün olmaması” üzerine kurmuş bir siyasi hareket için, koltuğunu sağlam tutmak adına ne kadar acı, ibret verici ve bindiği dalı kesici adımlar bunlar?
Eğer o “geçici tedbir” gerçekten geçiciyse, yanlıştan dönülüp, halkın oylarıyla seçilmiş başkanlar makamlarına derhal iade edilmeli. İşin suç boyutu varsa, o “bağımsız yargının” işi olmalı, Cumhurbaşkanı ve içişleri Bakanının değil.

Suriye ve Irak bundan bir asır kadar önce, Fransa’nın ortaklığıyla ama asıl olarak bir İngiliz icadı olarak tarih sahnesine çıktı.
Birinci Dünya Savaşı sona yaklaşıyor, Osmanlı hanedanı yönetimindeki Türk İmparatorluğu dağılıyordu. Londra Türk imparatorluğunun çöküşüne üç nedenden özel önem veriyordu: Hindistan yolu, Mekke-Medine ve petrol.
Siz bakmayın yeni-Osmanlı hayalleri kurup Arap âleminin dört asırlık Türk egemenliğine özlem duyduğunu söyleyenlere; onların hesabı başka. Araplar, İngilizlerin Lawrence gibi casusları tarafından kışkırtılmadan önce de Türklere karşı ayaklanma hazırlığındaydı; ateş olmayan yerden duman çıkmaz.
Parçalayıp el koyma planları 1915’de Kahire’deki İngiliz sömürge komutanlığı bünyesinde kurulan Arap Dairesinde başladı. Lawrence misali casuslar gibi, 1916 Sykes-Picot anlaşmasına Fransız diplomat Picot gibi adını veren tarih eğitimli İngiliz harita yüzbaşısı Sykes da Arap dairesi kadrosundaydı. O gizli anlaşma Nev York ve Londra’da hükümetlere borç veren Rothschild gibi bankerler dâhil Musevi lobisi “İsrail nerede?” diye ayak direyince uygulanamadı, 1917 Balfour Deklarasyonuyla değiştirildi ama o anlaşmanın haritasında çizilen sınırlar bugünkü Suriye ve Irak’ın sınırlarına ilham verdi.
General Maude komutasındaki İngiliz birlikleri 11 Mart 1917’de Bağdat’a, general Allenby komutasındakiler de 1 Ekim 1918’de Şam’a girdi. Milletler Cemiyeti 1920’de Suriye’de ilan edilen Fransız mandasını, 1922’de Irak’ta ilan edilen İngiliz mandasını onayladı.
Sadece Suriye ve Irak değil, ama kuruluşları yine İngiliz siyasetince şekillendirilen Suudi Arabistan ve Ürdün’ün sınırları da cetvelle çizilmiş gibidir; uluslararası siyasette, çöllere atfen “kumdaki çizgiler” diye adlandırılan sınırlardır bunlar. Suudi Arabistan, Vahabî Suud aşiretinin ABD desteğiyle kullandığı demir yumruğu, petrol ve Mekke-Medine etkisiyle ayakta. Ürdün, İsrail ile Arap ülkeleri arasında “stratejik derinlik” de diyebilirsiniz, tampon bölgedir; Batı dünyasının koruması altındadır.
Kuruluşlarından bu yana darbeler, diktatörlükler ve savaşlarla yaşayan Irak 2003, Suriye 2011’den itibaren sönme sürecindedir. Dış destekler olmadan ne siyasi varlıklarını, ne sınırlarını, ne de sınırları içinde yaşayan vatandaşlarını koruyabilecek durumdadırlar. Dış destekler olduğu durumda (Irak yönetimi hem Amerikan, hem İran desteği ile Suriye yönetimi hem Rusya, hem İran desteğiyle) dahi sınırları üzerinde ve içindeki egemenlik haklarını ve ekonomik varlıklarını kullanamaz durumdadırlar.
Suriye iç savaşı çıkana dek PKK’nın en zayıf etki alanı olan Suriye’nin, bugün ABD’nin de desteğiyle en önemli üssü haline gelmesinin birinci kaynağı, Suriye’deki muazzam otorite boşluğudur.
Doğa gibi, siyaset de boşlukları sevmez. Suriye ve Irak devletlerinin sönme sürecinde ortaya çıkardıkları boşluğu doldurabilecek siyasi, ekonomik ve askeri imkân ve kabiliyetlere sahip dört ülke var bölgede: Türkiye, İran, Suudi Arabistan ve İsrail. Onlar da ellerinden geleni yapıyor doğrusu ama Rusya’nın statükoyu kâğıt üzerinde de olsa koruma, ABD’nin de (İsrail-İran çelişkisi gölgesinde) Rusya’ya karşı-denge oluşturma girişimleri Suriye ve Irak devletlerini ayakta tutuyor.
Olan biten aslında bundan ibaret… Irak’ın, ama özellikle Suriye’nin artık eski dengelerine dönmesi mümkün değil. Suriye’de Esad yönetimi, Rusya’nın desteğine rağmen ayakta kalacaksa, Kürt özerkliği dâhil bir tür federasyon dayatmasını kabul etmek zorunda kalabilir. Ahmet Yavuz’un 18 Ağustos tarihli Cumhuriyet’te yazdığı gibi, bundan Türkiye de yararlanabilir; Fırat’ın Doğusunda zor olsa da Batısında tampon bölgeler oluşabilir. Irak’ta, ABD ve İran arasında bunalan Bağdat’ın merkezi yapıyı daha da gevşetmek zorunda kalması, Türkiye’nin Irak sınırının öte yanında fiili tampon bölgeler ve Kürt yönetimiyle daha çok petrol ticaretine kapı açabilir. Bu gelişmelerin Türkiye’deki iç barışa, terörizm ve Kürt sorununun çözümüne olumlu katkı vermesi ise kuşkulu. Diğer taraftan İsrail, ABD’den sonra Rusya ile de el sıkışmış görünüyor; Golan’ın fiili işgalini ilhaka dönüştürüyor. Öte yandan İran, ABD’nin Irak’ı işgaliyle Irak üzerinde etkisini artırmışken, Suriye savaşıyla (Lübnan’da Hizbullah desteğini de katarsak) silahlı gücünün sınırlarını Akdeniz’e dek uzatmış durumda.
Akdeniz’de de yeni dengeler kuruluyor. Kıbrıs’ın stratejik değeri arttıkça oyuncu sayısı artıyor, Türkiye nüfuz alanını kaybetmeme baskısı altına alınıyor.
Bütün bunların yepyeni bir anlamı var. Sınırların artık mutlaka resmen, kâğıt üzerine değişmesi gerekmiyor; sınırlar böyle fiili nüfuz ve egemenlik alanları şeklinde de değişiyor.
Türkiye’de hem iktidar, hem muhalefet bu gerçeği görmek ve hesapları buna göre gözden geçirmek zorundadır. Ne Suriye rejimini görmezden gelerek, ne de onu hâlâ duruma hâkim bir muhatap sayarak Türkiye üzerindeki riskleri azaltan, çıkarları kollayan bir siyaset izleme imkânı kalmıştır.

Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar 16 Ağustos sabahı, önceden duyurulmamış bir karar ile Genelkurmay Başkanı Orgeneral Yaşar Güler ve kuvvet komutanlarıyla Şanlıurfa’ya gitti. MİT Başkanı Hakan Fidan da heyetteydi. Bu haberin duyulmasından kısa süre önce haber siteleri bir Amerikalı generalin Şanlıurfa’dan Ankara’ya geçtiğini duyurmuştu.
Almanya’nın Stuttgart kentinde konuşlu ABD Avrupa Kuvvetlerinin (EUCOM) Komutan Yardımcısı Korgeneral Stephen Twitty, 14 Ağustos’ta Ankara’ya gelmiş, Genelkurmay’da bir dizi görüşme ardından 15 Ağustos’ta Şanlıurfa’ya geçmişti. Orada Suriye’de bir Güvenli Bölge hazırlığı için 12 Ağustos’ta gelmiş olan ilk grup Amerikalı askerlerden sahadaki durumu öğrenmiş, 16 sabahı Genelkurmay’da toplantılar için Ankara’ya dönmüştü. Henüz belli olmayan askeri konuları üzerinde konuşulmaya devam edecekti. Akar, Müşterek Koordinasyon Merkezi’nin haftaya işler durumda olmasını beklediğini söyledi; Türkiye bu tehdidi bertaraf etmeye kararlıydı.
Üzerinde az çok anlaşılan konular arasında, oluşturulacak güvenli bölgede aktif YPG militanı kalmaması, ellerindeki ağır silahların toplanması (ağır silahtan kasıt kullanılması birden fazla kişi gerektiren silah olarak belirlenmiş) ve bu durumun ortak Türk-Amerikan devriyelerince denetlenmesi bulunuyor. Hatta bu anlaşmanın ilk ürünü, Müşterek Görev Gücünün ilk faaliyeti olarak Türk insansız hava araçlarının (İHA), ABD kontrolündeki kuzey-doğu Suriye hava sahasında göreve başladığı Milli Savunma Bakanlığı tarafından duyuruldu. (Ankara’da “oyalama” endişeleri varken geç de olsa mesafe alınmaya başlanmasında Türkiye’nin kendi –silahlı ve silahsız- İHA’larını kullanmaya, Irak’ta devam eden Pençe harekâtında yıllardır geliştirdiği yaklaşık 300 km menzilli Bora roketini kullanmış olmasının da bir payı olup olmadığı ileride daha iyi anlaşılabilir.)
Henüz belli olmayan konular arasında güvenli bölgenin derinliği var. Türkiye, daha önce ABD Başkanı Donald Trump’ın da 20 mil (yaklaşık 32 km) olarak telaffuz ettiği derinliği istiyor. Bunun nedeni, Türk sınırına paralel şekilde, Suriye’nin Halep şehrini, Irak’ın Musul şehrine bağlayan ve aslında PKK’nın Kandil ile (2018’deki Zeytin Dalı harekâtı ile ele geçirilmeden önce) Afrin ile ulaşım devamlılığını sağlayan M-4 karayolunun bu alan içinde kalması. Ankara, Suriye’nin kuzeyinde bir Kürt devleti kurulma potansiyelinde bu ulaşım hattının omurga işlevi göreceği kanısında. ABD ise 2014’ten bu yana kara operasyonlarında kullandığı YPG/PKK’nın talepleri üzerine Güvenli Bölge sınırı o karayolunun kuzeyinde tutmak istiyor. Keza nerelerde ortak devriye gezileceği, devriyelerin ne kadar sürede bir düzenleneceği, devriye süreleri ve oluşturulacak güvenli bölge içinde kalan köy ve kasabalardan Türkiye’ye kaçan Suriyeli mültecilerin kademeli olarak evlerine dönüşüne nasıl izin verileceği de henüz kesinleşmeyen konular arasında.
Ama asıl mesele güvenli bölgenin derinliği, o konuda halen sıkı pazarlık sürüyor.
İşte böyle bir aşamada, Amerikalı Korgeneral Twitty’nin Şanlıurfa’dan Genelkurmay’daki görüşmelere döndüğü gün, Savunma Bakanı Akar, Türk Silahlı Kuvvetleri komuta kademesiyle birlikte Suriye’de, aylardır yığınak yapan birlikleri teftişe gitti.
Bu ikili amacı olan bir teftiş ziyaretiydi.
Görünürdeki amacı, gerçekten birliklerin Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan emri verdiği zaman harekete geçmeye hazır hale gelip gelmediğini denetlemekti. Erdoğan geçenlerde Türk tarihinin Ağustos ayında zaferlerle dolu olduğunu, buna yenilerini ekleyebileceğini söylemişti. Medyada 26 Ağustos 1071’de Selçuklu Sultanı Alparslan’ın Bizans ordusuna karşı kazandığı Malazgirt, 24 Ağustos 1517’de Osmanlı Sultanı Yavuz Selim’in Mısır’a karşı kazandığı Mercidabık ve Mustafa Kemal Atatürk’ün işgalci Yunan ordusuna karşı kazandığı, 30 Ağustos Sakarya muharebeleri hatırlatıldı. Erdoğan’ın 15 Temmuz 2016’daki askeri darbe girişimi ardından Cerablus’tan başlattığı (ve sonrasında Dabık’ın IŞİD’ten alındığı) Fırat Kalkanı harekâtı da Mercidabık’ın yıldönümü 24 Ağustos’ta başlatılmıştı.
Akar’ın ziyaretinin bir amacı da ABD’ye “bir an önce ortak harekât” zorlaması yapmaktı. Erdoğan’ın “ABD olsa da olmasa da” sözünün devamı olarak, birliklerin harbe hazırlığı, bir yandan Amerikalılarla ayrıntılar üzerinde konuşulduğu sırada sergilenmiş oluyordu. ABD’ye verilen bir mesaj da kendi içlerinde böyle bir harekâtın koordinasyonuna ne kadar hazır olduklarını sorgulamaktı.
Türkiye’ye gelen Amerikalı komutan Avrupa kuvvetlerindendi. Bu doğaldı, çünkü Türk-Amerikan askeri işbirliği, her iki ülkenin de üyesi olduğu NATO çerçevesinde Amerika’nın Avrupa kuvvetleri üzerinden yürütülüyordu. Oysa sınırın öte yanında ABD’nin Büyük Orta doğu Bölgesindeki operasyonlarını yürüten Merkezi Komutanlık (CENTCOM) vardı. Türkiye’nin 2003’te Irak’ın işgali için topraklarını açmayı kabul etmemesinden bu yana CENTCOM’un kurumsal hafızası Türkiye’ye alerjik tepki gösteriyordu. ABD tarafından terörist sayılmasına rağmen, PKK’nın Suriye uzantısı YPG ile işbirliği isteyen, onlara silah ve üst düzey askeri eğitim verilmesini sağlayan ve halen kol kanat geren CENTCOM idi. Dahası, Amerikan ordusu içinde EUCOM ve CENTCOM’un yıldızları barışık değil diye biliniyordu.
Bu nedenle son iki gündür başta asker kökenli Nihat Ali Özcan, Metin Gürcan olmak üzere yorumcular, EUCOM ve CENTCOM arasındaki bu durumun Güvenli Bölgenin oluşum ve sağlıklı işleyişini mümkün kılmayabileceği endişelerini dile getiriyorlardı.
Bu konuyu sorduğum gelişmelere yakın kaynaklardan aldığım yanıt şu oldu:
Sınırın Suriye tarafında görev yapacak “operasyonel kuvvetler” CENTCOM’a, ancak Şanlıurfa’daki Koordinasyon merkezi EUCOM’a bağlı olacaktı. Aslında Koordinasyon Merkezinin işlevi bu tür karışıklıklarda çözüm bulmaktı. Ve eğer Koordinasyon Merkezi’nin çözmekte yetersiz kaldığı görüş ayrılıkları ortaya çıkarsa genelkurmay yetkilileri devreye girecekti. İsminin verilmesini istemeyen bir kaynak, “CENTCOM-EUCOM sürtüşmesinin büyük bir sorun olacağını sanmıyorum” dedi; “Konu üzerinde anlayış birliği mevcut.”
Yani kimse bu iki Amerikan komutanlığı bakımından Türkiye’yle ilgili konularda görüş ayrılıkları olmadığını söylemiyor. Bunun üzerine Türk ve Amerikan askeriyesinin geniş planda var olan görüş ayrılığını da eklemek lazım; Türkiye’nin asıl tehdit olarak gördüğü YPG/PKK, ABD için Suriye’deki iş ortağı.
Bu işleyiş bir şekilde gerçekleşir, işlerse, bu iki temel etkene bağlı olacak. Siyasi planda, Erdoğan ile Trump’ın bu konuya ağırlıklarını koymuş olmaları. Stratejik planda ise, ortada S-400/F-35 krizi durmasına rağmen, ABD sisteminin ağırlığını PKK ile Suriye’deki taktik işbirliğine değil, Türkiye ile stratejik ilişkinin devamına koymuş olması. Neticede ABD açısından PKK’nın eski Suriye-Rusya ittifakına dönmesi, NATO üyesi Türkiye’nin Rusya ile daha sıkı işbirliği içine girmesi kadar önemli değil.
Bunu kanıtlayan başka gelişmeler de var. O tarafa pek bakmıyoruz ama Erdoğan ve Trump’ın ticaret hacmini yükseltme hedefleri konusunda –ola ki siyasi ilişkiler yeniden ve yeni bir raya girdiğinde hazır olması bakımından ciddi temaslar yapılıyor. Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) bünyesindeki Türk-Amerikan İş Konseyi (TAİK) Başkanı Mehmet Ali Yalçındağ’ın mektup diplomasisinin de etkisiyle ABD Ticaret Bakanı Wilbur Ross’un Eylül başında Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan –ve muhtemelen Cumhurbaşkanı Erdoğan- ile görüşmek üzere Türkiye’de olması bekleniyor.
Özetle, sorun çok, durum kolay değil, Türkiye anlaşma olmazsa Suriye’ye gireceği işaretlerini artırdı, ama ilerleme sağlanan alanlar da mevcut. Önümüzdeki hafta bu süreçler bakımından hassas önemde olacak gibi görünüyor.