Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan 5 Mart’ta Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile Suriye ve İdlib krizini konuşmaya gidiyor. Bu temas öncesinde Beşar Esad rejimine bağlı güçlerin İdlib civarında Türk birliklerine saldırı düzenlediğine dair yeni haberler geliyor. Türkiye için stratejik önemi olan bir konu, 2011’de girdiğimiz Suriye bataklığından şimdi en az can kaybı ve zararla çıkmanın yolu aranıyor.
Türkiye’nin Rusya ile Suriye dışında bir stratejik konusu daha var. Türkiye, elektrik üretimi, ısınma ve muftak kullanımında Rusya’ya büyük ölçüde bağımlı. Vatandaş bunu giderek artan doğalgaz faturalarıyla ödüyor. Yalnızca 2019 yılında doğalgaza yüzde 30’dan fazla zam geldi. Hükümet fiyatlarındaki artışı, bir kısmı AK Parti iktidarından önce imzalanan anlaşmalara ve döviz kuruna bağlıyor.
Oysa doğalgaz fiyatlarında indirim yapmanın bir yolu olduğu anlaşılıyor, o da Rusya ile konuşup sözleşmeleri yenilemek. Neticede Rusya’nın en büyük ve kaybetmek istemediği en önemli müşterileri arasındayız
Bu durumun ne ölçüde mümkün olduğunu, merkezi Paris’te bulunan Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) Başkanı Fatih Birol’a sorduk. İşte Birol’un YetkinReport’un sorularına verdiği yanıtlar.
Dünyada doğalgaz bol ve ucuz
– Sayın Birol, Türkiye’deki doğalgaz fiyatlarındaki artış, dünyadaki artış nedeniyle mi? Suriye, İran ve Ortadoğu’daki diğer gelişmeler, doğalgaz piyasasının daralmasına mı neden oldu?
– “Şu anda dünyadaki doğalgaz piyasaları benzeri görülmemiş bir bolluk dönemi yaşıyor. ABD, Rusya, Kanada, Katar, BAE, Avustralya bol miktarda üretiyor ve piyasaya sunuyor. Şu anda dünyada doğalgaz fiyatları iki sene öncesine göre yüzde 60 düştü. LNG [sıvılaştırılmış doğalgaz] opsiyonları da var. Fiyatlar on yılın en düşük düzeyinde.”
Koronavirüs ve doğalgaz fiyatları
– Peki, arz bolluğu dışında nedenleri de var mı doğalgaz fiyatlarında Türkiye’ye yansımayan bu düşmenin?
– “Sadece ABD değil, Asya’daki fiyatlar da düştü. Doğalgaz talebinin itici gücü Çin’di. Koronavirüs nedeniyle Çin’in ihracat ve üretimindeki düşüşle birlikte, doğalgaz talebi ve dolayısıyla fiyatlar da düştü. Petrol de öyle. Petrol fiyatları son on yılın en düşük seviyesinde. Bu da petrol ve gaz ithalatçısı ülkelere uzun dönemli kontratları yeniden müzakere etme ve fiyatları düşürme imkânı veriyor. Bence bütün gaz ithalatçısı ülkelerin bu imkânı var.”
Rusya’yla konuşup ucuzlatmak mümkün
– Sanki Türkiye’yi tarif ediyor gibisiniz. Türkiye elektrik, mutfak ve ısınmada kullandığı doğal gazının yarısından fazlasını Rusya’dan alıyor. Peki, bunu yapan başka ülke oldu mu?
– “Avrupa’daki pek çok ülke geçen yıl Rusya ile kontrat yenileyerek 8 milyar dolar tasarruf ettiler. Bunlar arasında Almanya, Polonya gibi ülkeler de var. Doğalgazda Rusya’yla uzun dönemli kontratları olan Türkiye de, diğer ithalatçı ülkeler gibi kontrat yenileme zamanı, dünya piyasasındaki koşulları değerlendirerek Rusya ile masaya oturup doğalgaz fiyatlarını düşürebilir. Bu, ekonomimize olumlu yansıyacaktır.”
Aslında fazla söze gerek yok. Dünya enerji piyasasını düzenleyen Uluslararası Enerji Ajansının başına seçilerek gelen Türk uzman Fatih Birol’un anlatımıyla dünyada doğalgaz ve petrolde bolluk ve ucuzluk yaşanan bir dönemden geçiyoruz. Türkiye’den zengin olan Avrupa Birliği (AB) ülkeleri Rusya ile masaya oturup sözleşmelerini yeniliyorlar. En önemli gelir kaynağı petrol ve doğalgaz satışı olan Rusya, müşterilerini kaybetmemek için fiyatları düşürüyor. Böylece o ülke yönetimleri ısınma ve elektrik fiyatlarını düşürerek vatandaşlarını rahatlatıyor, ekonomilerini daha da güçlendiriyorlar. Türkiye’de ise doğalgaz faturaları, özellikle dar gelirli vatandaşların ve sanayicilerin en ciddi sorunları arasında.
İçerideki enerji lobisi mi?
Erdoğan hükümetinin doğalgaz fiyatlarını düşürme konusunda Rusya ile henüz kamuoyuna açıklamadığı bir girişimi var mı? Varsa ne sonuç aldı? Örneğin, Rusya’dan alım fiyatları düşürüldü de bu halka satış fiyatlarına mı yansıtılmadı? Girişim olmadıysa, neden olmadı? Rusya’ya daha çok avantaj sağlayan bu karşılıklı bağımlılık ilişkisi vatandaşların aleyhine işlemeye ne kadar devam edecek? Acaba fiyatların düşmesini istemeyen lobiler mi devrede? Hani, fiyatlar düşerse biz gazı ve elektriği daha ucuza satmak zorunda kalırız diye itiraz edecek olan, çoğu hükümete yakın enerji şirketleri… İnsanın aklına her türlü şey geliyor.
Şimdi Suriye ve güvenlik sorunları önde. Ama bu konu da gündeme gelmeli. Erdoğan, “Dostum” dediği Putin ile doğalgaz ticaretini de görüşüp fiyatları düşürmeli, bunu da halka fiyat indirimi olarak yansıtmalı. Ülkenin ve halkın çıkarını düşünmek bunu gerektirir.
