ABD Başkanı Joe Biden’ın Rum Ortodoks Ekümenik Partiği sıfatıyla Patrik Bartolomeos ile görüşme fotoğrafları posta kutuma düştükten az sonra Cumhurbaşkanı Sözcüsü İbrahim Kalın’dan bir duyuru geldi. Aynı zamanda Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın Güvenlik ve Dış Politikalar Danışmanı olan Kalın 27 Ekim’de ABD Başkanının Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan ile telefonda görüşmüş, Erdoğan ve Biden arasında 31 Ekim’da Glasgow’da başlayacak İklim Zirvesi sırasında görüşmeleri konusu da ele alınmıştı.
Demek ki Erdoğan, Biden ile ısrarlı olduğu yüz yüze görüşmesini 30-31 Ekim’de Roma’daki G20 Zirvesi sırasında yapamayacaktı. Doğrusu bu bilgiyi 26 Ekim’de Erdoğan vermiş, Azerbaycan dönüşü gazetecilere “Büyük ihtimalle” Glasgow’da görüşebileceklerini söylemişti. Ama bu defa Biden’a üsrt perdeden çıkışmıyordu, gayet dikkatliydi. S-400, F-35 ve şimdi F-16 konularında “alt düzeyden” duyumlar geliyordu gerçi ama, Erdoğan “En üst düzeyde de bunu tabii benim Sayın Biden ile konuşmam isabetli olacaktır” diyordu. Belki de devlet makamları arasında varılabilecek bir anlaşmadansa yüz yüze konuşması sonrasında varılabilecek bir anlaşmayı tercih ediyordu.
İlginç tarih çakışmaları
Aslında şimdiye dek söylediklerimiz bir perde arkasında ilginç tarih çakışmalarını, tesadüf sayılmak için fazla bilgileri içeriyor.
Örneğin, bizler Türkiye’nin Rusya’dan S-400 füzesi aldığı için ABD tarafından F-35 programından çıkarılması üzerine görüşmelerin 26-27 Ekim’de Ankara’da yapıldığını Kalın’ın Sullivan ile açıklamasından sonra öğrendik. Görüşmeler Ankara’da yapılmıştı ama biz bunu görüşmelere ev sahipliği yapan Millî Savunma Bakanlığı açıklaması ile değil Amerikan Savunma Bakanlığı açıklamasıyla öğrendik.
Aynı saatlerde Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in Sözcüsü Dimitri Peskov, Türkiye’nin Ukrayna’ya sattığı TB-2 pilotsuz uçaklarının bölgede dengeyi bozduğunu öne sürüyordu. Yine aynı sırada Rus jetleri de Suriye’nin Türkiye sınırında, Hatay, Reyhanlı’ya çok yakın Kâh kasabasını bombalıyor, ilk kez Nusaybin’in karşısındaki Kamışlı’daki hava üssünde Rus jeti görülüyordu.
MSB akşam saatlerinde Bakan Hulusi Akar’ın ABD’li mevkidaşı Lloyd Austin ile telefonla görüşmesini duyururken de Ankara’daki F-35 görüşmelerinden söz etmedi. Büyük sorunlar “alt düzeylerde” çözülecek değildi ya…
Bir örnek daha. Örneğin kısa süre sonra birkaç saat sonra Biden’ın Bartolomeos ve heyetini Oval Ofis’te ağırlayacağı 25 Ekim günü Erdoğan, kabine toplantısında azınlık vakıfları seçimleri konusunun “ele alındığını” söyledi.
Alevi vatandaşların cemevleri sorunu da görüşülmüştü. O toplantıda dikkatler Osman Kavala’nın tahliyesi üzerine çıkan “istenmeyen kişi – persona non grata” krizinde olduğu için pek dikkat çekmedi ama mesaj adeta Washington’a idi.
Nitekim Beyaz Saray’dan Biden-Bartolomeos görüşmesi üzerine yapılan duyuruda dini özgürlüklerin temel insan haklarından olduğu söylenirken ayrıntıya girilmedi.
Bartolomeos ve Washington temasları
Duyuru da ilginçti. Başlık dahil beş cümleden oluşan duyuruda, Bartolomeos’un Rum Ortodoksların Ekümekik Partiği olduğu beş kez anılıyor, Biden ile Bartolomeos’un uzun yıllara dayanan dostluğu vurgulanıyordu. Washington’dayken hafif bir rahatsızlık da geçiren 81 yaşındaki Bartolomeos, 270. Patrik ve bu görevde (30. Yılında) en uzun süre kalan din adamı. Uluslararası basının bildirdiğine göre, Biden ve diğer yetkililer Heybeliada Ruhban Okulunun yeniden eğitime açılması için Türk hükümeti nezdinde destek vermeyi sürdüreceklerini söylemişler.
Görüşmelerde New York merkezli Amerika Başpiskoposu Elpidphoros Lambriadis de hazır bulunmuş. İstanbul, Bakırköylü Lambriadis bu göreve getirilmeden önce kapalı tutulan Heybeliada Ruhban Okulunun Müdürü ve Bursa Metropoliti görevindeydi.
Görüşmeler diyoruz, çünkü Bartolomeo Washington’da sadece ABD başkanıyla görüşmedi. ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken ve temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi ile de görüştü. Aynı sıralarda Ankara’daki ABD Büyükelçiliği Twitter üzerinden, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın “geri adım” sayarak “persona non grata” gerilimini düşürdüğü “iç işlerine karışmama ilkesine uymaya devam ediyoruz” açıklamasını yapıyordu.
Erdoğan’ın “yüz yüze” ısrarı tuhaflaşıyor
Türkiye’nin Washington Büyükelçisi Murat Mercan da Patrik Bartolomeos şerefine, Büyükelçilik Konutunda, 25 Ekim’de bir kahvaltı daveti verdi. (*) Mercan kahvaltıya ABD Dışişlerinin Avrupa-Avrasya işlerinden sorumlu Müsteşar Yardımcısı Erika Olson ile Yunanistan’ın Washington Büyükelçisi Aleksandra Papadopulo’yu da davet etmiş.
Yani 25 Ekim’de Partik Bartolomeos ve heyetiyle Beyaz Saray’da görüşen Biden, bir aksilik çıkmazsa Glasgow’da Erdoğan ile de görüşebilir.
Erdoğan’ın bu kadar kızdığı, teröre destek olmakla suçladığı Biden ile mutlaka yüz yüze görüşmekte bu kadar ısrarlı olması artık tuhaflaşmaya başladı. Belki de Erdoğan gerçekleri -öyle diplomatlar, Dışişleri, Savunma bakanları aracılığıyla filan değil- Biden’e kendisi anlatsa kesin ikna edeceğini düşünüyor.
Aslında Erdoğan 14 Haziran’da NATO Zirvesi çerçevesinde Biden ile görüşmesi sonrasında artık herhangi bir toplantı vesilesi olmadan, ziyaret amacıyla görüşmek istediğini yine medya önünde söylemişti. Gerçi New York’ta BM Zirvesi vesilesi vardı. Roma’da G20 Zirvesi vesilesi olacaktı, Glasgow’da da İklim Zirvesi vesilesi. Ama demek ki bunun artık bir önemi kalmamıştı.
New York olmayınca Roma’ya çevrilen gözler şimdi Glasgow’a bakıyor.
(*) Patrik Bartolomeos gittiği bütün ülkelerde Türkiye Büyükelçiliğini ziyaret etmeye, Büyükelçi ile görüşmeye özen gösteriyor. Büyükelçiler de kendisini ağırlıyorlar. ABD’de son olarak Büyükelçi Baki İlkin’in, Clinton döneminde Başkan Yardımcısı Al Gore’un Patrik onuruna verdiği yemeğe katılımı ve Partik’in Başkan Yardımcısınından İlkin’i de şeref masasına davet etmesini istediği örnek var örneğin. O nedenle Mercan böyle bir geleneği sürdürmüş. 28 Ekim 2021 saat 18.48’de güncellendi.
