Şubat depremleri ardından halen eğitim, barınma, altyapı sorunları ile boğuşan 11 ilde son bir yıl içinde 497 proje için Çevre Etki Değerlendirme (ÇED) süreci başlatıldığı öğrenildi. Bu projelerin 210’u madenler, 34’ü petrol için.
Türkiye, Erzincan İliç Çöpler Altın Madeni’nde 9 işçinin ölümüne sebep olan felaketle sarsılmışken, 6 Şubat depremleri ardından halen eğitim, barınma, altyapı sorunları ile boğuşan 11 ilde son bir yıl içinde 497 proje için Çevre Etki Değerlendirme süreci başlatıldığı öğrenildi. Bu projelerin 210’u madenler, 34’ü petrol için.
Bunun yanında 24 Ocak’ta Meclis Başkanlığı’na sunulan kanun teklifi de bazı maden işletmelerine ÇED raporu alma zorunluluğunu tamamen ortadan kaldırılıyor.
Deprem bölgesine 1 yılda 497 proje
Gazeteci Pelin Cengiz’in Yeni Arayış’taki haberine göre İklim Adaleti Komisyonu ve Ekoloji Birliği’nin raporu, deprem bölgesindeki maden projelerini ortaya koydu.
Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın internet sitesinde 7 Şubat 2023 ile 31 Aralık 2023 tarihleri arasında deprem bölgesi için il ilçe bazlı yayınlanan duyurularda Çevre Etki Değerlendirme süreci başlayan projelerin detayları yer alıyor.
Buna göre, depremden etkilenen 11 ilde 210 adedi madencilik için olmak üzere toplamda 497 proje için deprem sonrasında ÇED süreci başlatıldı.
Türkiye’de 2008-2023 yılları arasındaki 15 yıllık dönemde 386 bin maden ruhsatı verilirken, bu şirketlere ayrıcalıklar, teşvikler ve vergi afları getirildi. Deprem bölgesinde ise yalnızca bir yılda 11 il için 497 projeye ÇED raporu süreci başladı.
Maden, hazır beton, çimento
Çalışmaya göre bu projelerde özellikle “maden, hazır beton çimento santralleri, petrol arama ve kum çakıl ocakları” projelerinde önemli bir artış var.
“Özellikle Hatay’daki maden projelerinde yüzde 70, Urfa’da GES projelerinde yüzde 89 ve Diyarbakır’da petrol arama projelerinde yüzde 92’lik artış yaşandığı belirtiliyor.”
ÇED süreci başlatılan projelerde 64’ü Maraş’ta olmak üzere, 210 ÇED süreci maden için başlatılmış. 23’ü Elazığ’da olmak üzere toplam 34 proje ise petrol için. Bunun yanında 12’si Maraş’ta olmak üzere 42 çimento ve hazır beton projesi için, 9 kum ve çakıl ocağı, 22 RES, 1 JES ve 1 HES projesi için ÇED süreci başlatıldı.
Ayrıca deprem sonrasında bu illerde Güneş Enerji Santrali (GES) projelerindeki artış dikkat çekti. 59’u Urfa’da olmak üzere 177 GES projesi için ÇED başlatıldı. “Çevreciler, 11 ildeki artık kullanılmayan ve rehabilite edilmesi gerekirken rehabilite edilmeyen eski maden sahalarının GES projeleriyle donatıldığı görüşünde.”
ÇED gerekli değildir düzenlemesi Meclis’te
24 Ocak 2024’te meclis başkanlığına sunulan Maden kanunu ile bazı kanunlarda değişiklik yapılmasına dair kanun teklifi ile madencilik faaliyetlerinin bir kısmına ÇED raporu zorunluluğu kaldırılıyor.
TBMM’nin internet sitesinde, “Teklif ile Maden Kanunu kapsamında uygulanan Ulusal Maden Kaynak ve Rezerv Raporlama Komisyonu (UMREK) raporlama sisteminin, IV. Grup maden işletme ruhsatları dışındakiler için gönüllülük esasına göre uygulanması….” ifadesi yer alıyor.
Bu değişiklik yasalaştığında I, II, III ve IV. sınıf madenler için daha önce zorunlu olan Ulusal Maden Kaynak ve Rezerv Raporlama Komisyonu (UMREK) koduna göre rapor hazırlama şartı zorunlu olmaktan çıkarılarak, gönüllü hale getiriliyor.
Cengiz’in haberine göre Kazdağı Doğal ve Kültürel Varlıkları Koruma Derneği, konuyla ilgili açıklamasında, şu ifadelere yer veriyor:
“Bu değişikliğin altında yatan sebep, iktidar tarafından koşulsuz desteklenen inşaat sektörü için gereken taş, mermer gibi özellikle II. Grup madenlerin daha rahat çıkartılmasının sağlanmasının önünü açmaktır. II-a Grubu madenler, küresel karbon salımlarının baş aktörlerinden olan inşaat sektörünü ayakta tutan madenlerdir. Bu grupta yer alan madenler hazır beton ve asfalt yapımında, çimento üretiminde yüzde 60 oranında ana hammadde olarak kullanılıyor.”
1993-2023 yılları arasında “ÇED Gerekli Değildir” kararı verilen proje sayısı 77 bin 434’dür. Bu projelerin yarısı madencilik sektöründedir. Türkiye’de dağlar taş ve mermer ocaklarıyla delik deşik edildi. Bu düzenleme ile daha da kolay yol alacaklar.”
