Türkiye, Hukuk Devleti Göstergelerinde 100 üzerinden 42 puanla sınıfta kalıp 139 ülke arasında 117’inci sıraya düşmüş durumda. (Harita: Dünya Adalet Projesi)
İktidar yanlısı gazete, tv ve internet sitelerinin bugünlerde en sevdiği haberler arasında Avrupa’da halkın gaz, elektrik ve gıda fiyatlarını protesto için sokağa döküldüğü, hükümetleri istifaya çağırdığı haberleri bulunuyor. Psikolojik savaş taktikleriyle, Türkiye’de halkın sokağa dökülmediği, demek ki durumdan memnun olduğu mesajını vermek istiyorlar. İtalya’da, Fransa’da, Almanya’da, Yunanistan’da halk hukuk devletinin barışçıl protesto hakkını koruyacağına güvenerek sokağa çıkıp itirazını dile getiriyor. Türkiye’de halk Anayasa’da yazılı barışçıl protesto hakkını kullanmaya kalksa karşısında ateş açma yetkisi olan polisi, ya da onları teröristlik, darbecilikle hapse attıracak savcı ve yargıçları bulacağından çekiniyor.
Maalesef Türkiye giderek hukuk devleti olmaktan çıkıyor ve bu durum ekonomik krizin derinleşmesiyle birlikte kötüleşiyor.
Dünya Adalet Projesinin (WJP ya da DAP) 2021 yıllı Hukuk Devleti Göstergesi raporuna göre, Türkiye genel sıralamada 139 ülke arasında 117’inci sırada.
Hukuk devleti ölçüleri
Genel sıralama diyorum, çünkü DAP’ın hukuk devleti ölçütlerini 8 alt başlık halinde sıralıyor.
1- Hükümet yetkilerine sınırlaması (yasama ve yargı): Türkiye’nin en kötü puanı bu alanda almış; Çin ve Kamboçya arasında 134’üncü sırada.
2-Yolsuzluk: Üstümüzde Kosova, altımızda Özbekistan var; 69’uncu sıradayız.
3-Açık hükümet, hükümetin şeffaflığı: 107’inci sıradayız.
4-Temel haklarda yine sonlarda, 133’üncüyüz.
5-Düzen ve güvenlik. Bu kadar göz korkusuna rağmen bu alanda da 83’üncü sıradayız.
6-Mevzuata uygun icra: Bolivya ve Mozambik arasında 119’uncu sıra.
7-Hukuk mahkemelerinde adalet: 113’üncü sıra
8-Ceza mahkemelerinde adalet: 103’üncü sıra.
Hukuk devletinde 100 üzerinden 42 alıp sınıfta kalmış, 117’inci sıraya düşmüş durumdayız.
İlk sırada 100 üzerinden 90 puanla Danimarka var, onu aynı puanla Norveç izliyor. Onları NATO üyeliklerine “PKK ve FETÖ şartı” koyduğumuz Finlandiya (88) ve İsveç (86) izlemiş. Almanya 84 puanla beşinci. ABD 69 puanla 27’inci, Yunanistan 61 puanla 48’inci, Rusya 46 puanla 101’inci sırada gösterilmiş.
Gel de protesto et kolaysa
Yazının başında örnek verdiğim barışçıl gösteri hakkı, ifade özgürlüğü çerçevesinde Dünya Adalet Projesinin 4’üncü ölçütü olan “temel haklar” sınıfına giriyor.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) verilerine göre 2021 yılında ifade özgürlüğünün en çok ihlal edildiği ülke, Rusya’nın da önünde Türkiye. Utanç verici.
Anayasa’nın 90’ıncı maddesi, milli hukuk ile ihtilaf durumunda AİHM kararları geçerlidir diyor. Bu Anayasa maddesi, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın başbakanlığı döneminde, AK Parti iktidarında çıktı. Erdoğan 1 Eylül’de adli yıl açılış töreninde AİHM’nin Türkiye ile ilgili kararlarında “adli değil siyasi” olduğunu söyledi.
Yani AİHM başka bütün kararlarında adil, ama Türkiye’ye gelince değil, çünkü başta Erdoğan var.
Gel de elektriğe, doğal gaza, gıda fiyatlarına artışı protesto için sokakta yürü biber gazı sıkılmadan, coplanmadan, elin İtalyan’ı, Fransız’ı, Alman’ı gibi.
Haddini bil Adalet Projesi
Daha bu sonuçlar içinde Osman Kavala ve Gezi Davası mahkumiyetleri, yağmur gibi yağan yayın yasakları, cezaları yok.
Erdoğan AİHM’ye olduğu gibi DAP’a da “Haddini bil” diye çıkışabilir elbette.
Gerçi DAP kolayca “marjinal” diye damgalanabilecek bir oluşum değil. Türkiye Barolar Birliğinin de üye olduğu Dünya Barolar Birliğinden İnsan Hakları Gözlem örgütüne, Uluslararası İşverenler Örgütünden Uluslararası İşçi Sendikaları Konfederasyonuna, TOBB’un asli üyelerinden olduğu Uluslararası Ticaret Odalarından (ICC), Erdoğan’ın üzerinden 100 milyar dolar yıllık ticaret beklediği Amerikan Ticaret Odasına dek güçlü bir stratejik ortaklık yapısı var.
Malum hukuk devleti sadece bireylerin hak ve özgürlüklerini kullanması için gerekli olmakla kalmıyor. Hukuk devleti yatırım ve ticaret güvencesi için de aranıyor.
Hak, hukuk deyince adaletin gereğini anlatamıyoruz, belki ticaret, para-pul deyince anlatabiliriz.
