Avrupa’da sıcaklık kaynaklı ölümler, içinde olduğumuz yüzyılın sonuna kadar üç katına çıkabilir ve bu korkutucu değer, İtalya, Yunanistan, İspanya ve Portekiz gibi güney Avrupa ülkelerinde ve tabii muhtemelen Türkiye’de de orantısız şekilde artabilir. (Foto: Weather&Radar)
Çok tercih etmediğim bir şey ama, bu yazının merkezine insanı koyarak iklim krizinin etkilerine bakalım. Neden böyle söylüyorum? Yazılarımı okuyanlar gezegendeki biyoçeşitliliğe yönelik tehditler söz konusu olunca bizim dışımızdaki canlıların gözünden çevremize bakmayı tercih ettiğimi bilirler, çünkü bu konuda empati kurmaya ve kurdurmaya çalışıyorum.
Avrupa’da sıcaklık kaynaklı ölümler, içinde olduğumuz yüzyılın sonuna kadar üç katına çıkabilir ve bu korkutucu değer, İtalya, Yunanistan, İspanya ve Portekiz gibi güney Avrupa ülkelerinde ve tabii muhtemelen Türkiye’de de orantısız şekilde artabilir. Bunu neye dayanarak söylüyorum, çok yakın zamanlı yayımlanan bir araştırma sonuçları bu sonucun altını çiziyor ; gelgelelim bu çalışmada Türkiye yok, bu yaz yaşadığımız sıcakları düşününce öngörüm Türkiye’nin de bu ülkeler arasında olduğunu gösteriyor.
İklim değişikliği: Soğukların neden olduğu ölümlerin azalacağına dair yanılgı
Bilinen eğilim Avrupa’da soğukların sıcak havalara göre daha fazla insan ölümüne neden olduğu yönünde ve bazı araştırmacılar küresel ısınmaya bağlı iklim değişikliğinin bu ölümleri azaltarak topluma fayda sağlayacağını savunuyor. Ancak yukarıda bahsettiğim yeni araştırma sonuçları Lancet Public Health dergisindeki bir araştırma makalesinde verilmiş. Makale, ölüm oranlarının ısınan havalara yavaş tepki vereceğini ve hatta yaşlıların tehlikeli sıcaklara daha duyarlı hale gelmesi ve savunmasız kalmaları sonucu özellikle belli yaş üstündeki bireylerin ölüm oranlarında artışa dikkat çekiyor.
Yaşlanan nüfus ve artan risk
Araştırmacılar, küresel ısınmanın felaket boyutuna ulaşıp 3°C veya 4°C seviyesine çıkması durumunda, sıcaklık kaynaklı ölümlerdeki artışın, soğuk nedeniyle ölümleri büyük ölçüde geride bırakacağını belirtmiş ve elde edilen sonuçların, iklim değişikliğinin özellikle sıcak hava dalgaları sırasında halk sağlığı sistemleri için “benzeri görülmemiş zorluklar” oluşturabileceğini gösterdiğini söylemiş.
Çalışmanın ortak yazarlarından Avrupa Komisyonu Ortak Araştırma Merkezi’nden David García-León, “Sıcaklık artıp nüfus da yaşlandıkça, soğuk nedeniyle ölümler azalırken, sıcaklık kaynaklı ölümler çok daha fazla bekleniyor,” diyor. Eğer sıcaklıklar sanayi öncesi seviyelerin 3°C üzerine çıkarsa, sıcak hava kaynaklı ölümler yılda yaklaşık 130.000 kişiye ulaşabilir. Bugün Avrupa’da sıcaklıkla ilişkili ölümler yaklaşık 44.000 civarında. Ancak bu araştırma, dünya liderleri küresel ısınma hedefi olan 1,5°C düzeyini tutturmuş olsalar bile, Avrupa’da soğuk ve sıcak hava nedeniyle meydana gelen yıllık ölüm sayısının yaklaşık 410.000’den 2100 yılında 450.000’e çıkabileceğini ortaya koymuş.
Şekil. 2050 yılı itibarıyla Avrupa’da sıcaklık kaynaklı ölüm riskinin yüksek olduğu bölgeler. Kırmızı tonlar, sıcaklık artışı ve yaşlanma nedeniyle risk altındaki bölgeleri belirtirken, mavi tonlar daha az risk taşıyan bölgeleri temsil ediyor. Güney Avrupa’daki yüksek riskli bölgeler dikkat çekiyor. Kaynak: David García-León ve ark. (2024).
Felakete giden yol: 3°C Senaryosu
Bu araştırmanın sonuçları kıta genelinde dikkat çeken bir dizi kavurucu sıcak hava dalgasının ardından geldi. Sonuçlar, küresel ısınmaya bağlı iklim değişimini inkar edenlerin küresel ısınmanın toplum için faydalı olduğunu ve ısınmanın soğuğa göre daha az insan ölümüne neden olacağı argümanı ile taban tabana ters.
Araştırma, Avrupa’da, yani gezegenin en serin yerleşim yerlerinden birinde artan sıcaklık nedeniyle kaybedilen hayatların, daha ılıman hava koşulları nedeniyle kurtarılanlardan fazla olacağını ortaya koyuyor. Asya, Afrika, Okyanusya ve Amerika kıtalarındaki ülkeler, daha ölümcül sıcaklıklarla boğuşuyor.
Bu araştırmaya göre iklim değişikliğine günümüzde yeterince hızlı müdahale etmezsek, riske attığımız hayatların sayısını açık bir şekilde artıracağız. Esasında Avrupa’da sıcaklık nedeniyle doğrudan ölümlerin üç katına çıkacağı tahmininin dahi konu hakkındaki büyük resmi yansıtmadı aşikar. Aşırı sıcaklıkların düşük ve kötüleşen zihinsel sağlık ile de ilişkili olduğuna dikkat çeken çalışmalar olduğunu biliyoruz.
Dolaylı etkiler ve kayıplar
Bir de dolaylı etkiler var ki, iklim değişimini özellikle gezegenin belli coğrafyalarını farklı şekilde etkiliyor. Mesela aşırı sıcaklık olaylarının tarım mahsüllerini olumsuz etkileyerek kıtlığa yol açma durumu var. Türkiye’de çok yakın zamanda yaşadığımız orman yangınlarının frekansındaki artışın gezegen biyoçeşitliliğinin azalmasına, kritik altyapıların zarar görmesine ve ekonomiye darbe vurmasına neden olabileceğini zaten gördük. Tüm bunlar gezegenin sağlığına zincirleme etkiler yaratacak nitelikte.
Araştırmacılar, sıcak ve soğuk hava koşullarından kaynaklanan ölümleri tahmin etmek için 854 şehirdeki verileri modellemişler. Sıcaklığın Avrupa’nın her bölgesinde daha fazla insanın ölümüne neden olacağını, ancak en ağır yükün İspanya, İtalya ve Yunanistan gibi güney Avrupa ülkeleri ile Fransa’nın bazı bölgelerinde hissedileceğini de bulmuşlar. Rahatsız edici sıcaklıkların neden olduğu ölümlerin, gezegenin 3°C ısınması durumunda yüzde 13,5 oranında artacağı da öngörüler arasında yer alıyor. Bu, iklim değişikliği kaynaklı beklenenden daha yüksek bir çöküş seviyesidir ve ölümlerin çoğu da 85 yaşın üzerinde olacak gibi.
