Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısının insani boyutunun ciddiyeti yükselirken çözüm için ilk üst düzey toplantıya ev sahipliği yapan ve arabuluculuk rolü üstlenen Türkiye, bölgesel diplomaside hareket alanını genişletiyor.
Geçtiğimiz hafta 19 yıl sonra ilk defa bir İsrail Cumhurbaşkanı, Isaac Herzog, Türkiye’yi ziyaret ederek Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ile görüştü. Erdoğan görüşmeyi “bir dönüm noktası olarak tanımladı,” enerji ve ticaret alanlarında işbirliğinin altını çizdi. Barış mesajı veren Herzog, “anlaşamamak konusunda uzlaşma,” vurgusu yaptı, işbirliği gerekliliğini vurguladı.
Antalya Diplomasi Forumu (ADF) kapsamında NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg’in yanı sıra Ermenistan Dışişleri Bakanı Ararat Mirzoyan’ı da konuk eden Türkiye, özellikle Ukrayna ve Rusya arasında diplomatik çözüm bulma çabalarını hızlandırıyor.
Şimdiye kadar bu amaçla Fransa, Özbekistan, Türkmenistan, Azerbaycan, Avusturya, İngiltere, Litvanya, Kanada, Sırbistan, Moldova, AB Komisyonu, AB Konseyi ile başkanlar seviyesinde telefon görüşmeleri gerçekleştiren Erdoğan 10 Mart’ta ABD Başkanı Joe Biden ile telefonda görüştü. Cumhurbaşkanı, Antalya Diplomasi Forumu’nun ardından 13 Mart Pazar günü İstanbul’da Yunanistan Başbakanı Kiryakos Miçotakis ile 14 Mart Pazartesi günü ise Ankara’da Almanya Başbakanı Olaf Scholz ile görüşecek.
Erdoğan: “Kırım işgali engellenseydi bu tablo olur muydu?”
11 Mart’ta Antalya Diplomasi Forumu’na katılan Erdoğan, Rusya-Ukrayna krizinde “diplomatik çözüm” vurgusu yaptı, Türkiye’nin her iki ülke ile görüşmelerine devam ettiğini ve “denge politikası”nı sürdürdüğünü vurguladı.
Erdoğan, geçtiğimiz hafta Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’le görüşmesinin ardından liderliğini yaptığı Ak Parti toplantısında, “denge politikasını” sürdürecekleri mesajını vermiş ve “işgale de, yaptırıma da karşıyız” değerlendirmesi yapmıştı.
ADF’de yaptığı konuşmada Erdoğan: “Türkiye, hem Akdeniz hem de Karadeniz ülkesidir. Ukrayna ve Rusya Karadeniz’den komşumuz ve dostumuzdur. Sıcak çatışmadan büyük üzüntü duyuyoruz. Gerilimin tırmanarak bu noktaya gelmesi en çok bizi üzüyor, endişelendiriyor,” dedi.
Erdoğan sözlerini şöyle sürdürdü: “Kırım’ın yasa dışı ilhakı olmak üzere Ukrayna’nın toprak bütünlüğünü hiçe sayan gayrimeşru adımları kabul etmiyoruz. 2014’te Kırım’ın işgaline tüm Batı, tüm dünya ses çıkarmış olsaydı acaba bugünkü tabloyla karşı karşıya kalır mıydık? Ama Kırım’ın işgaline sessiz kalanlar şimdi bir şeyler söylüyorlar. Adalet belli bölgelerde geçerli diğer bölgelerde geçersiz mi? Uluslararası toplum gereken hassasiyeti göstermedi. Ukrayna haklı davasında yalnız bırakıldı. Diplomasiyle çözülecek sorunların acı sonuçlarını görüyoruz.”
NATO Genel Sekreteri: Türkiye kilit rol oynuyor
Antalya Diplomasi Forumu için Türkiye’ye gelen Stoltenberg Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ve Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ile ayrı ayrı görüştü.
NATO Genel Sekreteri, 11 Mart’ta Anadolu Ajansı’na yaptığı açıklamada Türkiye’nin Ukrayna’da “barışçıl bir çözüme gidebilecek diplomatik ve siyasi süreçleri kolaylaştırma çabaları nedeniyle takdirle karşıladığını” söyledi.
Türkiye’nin NATO üyeliğinin bölgesel güvenlik için stratejik bir önemi olduğunu vurgulayan Stoltenberg Rusya Devlet Başkanı Putin’e “savaşı sonlandırması ve kuvvetlerini çekmesi, diplomatik çabalara girişmesi,” çağrısında bulundu.
Genel Sekreter, NATO’nun Rusya’ya karşı birliktelik sergilediğini, Ukrayna’ya desteklerinin devam edeceğini belirtti. Stoltenberg, “NATO müttefiklerinin 2014’ten bu yana Ukrayna ordusunu eğittiğini, son dönemde bunun hızlandırıldığını, NATO’nun aynı zamanda kendi müttefiklerini koruma ve savunma gibi ana bir sorumluluk taşıdığını, 30 üyeli, 1 milyon nüfuslu ittifakın doğusundaki varlığını güçlendirdiklerini” söyledi.
Stoltenberg, bütün müttefiklerden Rusya’ya yaptırım uygulamalarını beklediklerini ve bu konuyu Çavuşoğlu’na da ilettiğini söyledi ve “Türkiye burada kilit bir rol oynuyor. Türkiye önemli kapasiteler de sağlıyor Ukrayna’ya. SİHA’lar bu noktada önemli” diye devam etti.
ABD Başkanı Biden ile Erdoğan görüşmesi
Cumhurbaşkanı Erdoğan, ABD Başkanı Joe Biden 10 Mart’ta bir telefon görüşmesi gerçekleştirdi. 45 dakika süren görüşmede Erdoğan Türkiye’nin “denge politikasını” vurguladı ve Ukrayna-Rusya krizinde her iki tarafla da konuşabiliyor olmasının önemini iletti. Erdoğan, tarafların Antalya’da buluşabilmesinin ‘diplomatik bir zafer’ olduğunu söyledi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan Türkiye’nin ABD’den 40 yeni uçak alımını ve mevcut F-16’ların modernizasyonunu içeren talebinin en kısa sürede neticeye ulaştırılmasını beklediğini belirterek savunma sanayii alanında Türkieye yönelik yaptırımların kaldırılması isteğini dile getirdi.
Görüşmelerin ardından hem Beyaz Saray Sözcülüğü’nden hem de ABD Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan açıklamalarda Türkiye’nin Rusya ve Ukrayna krizinde diplomatik çözüm arama çabalarının ABD tarafından memnuniyetle karşılandığı vurgulandı.
19 yıl sonra ilk İsrail Cumhurbaşkanı
İsrail Cumhurbaşkanı Isaac Herzog 14 yılın ardınan Türkiye’ye resmi ziyaret düzenleyen ilk üst düzey temsilci, 19 yıl sonra gelen ilk İsrailli Cumhurbaşkanı oldu. Herzog, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan tarafından resmi törenle karşılandı. Erdoğan buluşma için “ikili ilişkiler için dönüm noktasıdır” dedi.
Türkiye 2010 yılında Mavi Marmara gerginliğinin ardından İsrail ile diplomatik ilişkilerini 2. katip düzeyine düşürmüş, Türkiye Büyükelçisini geri çekmişti. İki ülke arasında donan ilişkiler ise 2016 yılından sonra normalleşme sürecine girmişti. İki ülkede de halen büyükelçi bulunmuyor.
Toplantının ardından ikili basın açıklamasında konuşan Erdoğan iki ülke arasındaki ekonomik ve ticari ilişkilerin ilerletilmesine vurgu yaptı. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez’in ve Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun İsrail’e ziyaret düzenleyeceğini, bu ziyaretleri önemsediğini beliren Erdoğan, Karadeniz ve Akdeniz’de enerji işbirliğine gidilebileceğini de sözlerine ekledi.
Erdoğan, “Filistin halkına yönelik insani projeler yürüten TİKA ve Türk Kızılay gibi kuruluşlarımızın faaliyetlerinin devamı hususunda İsrailli makamların desteğini özellikle vurguladım” dedi.
İsrail Cumhurbaşkanı Herzog ise, görüşmeyi başlayan bir “diyaloğun devamı” olarak niteledi. İki ülkenin “her konuda anlaşamayacağı konusunda anlaşmaları” gerektiğini belirten Herzog, “İsrail ve Türkiye birçok alanda hepimizin ev olarak adlandırdığı bölgede çarpıcı bir işbirliği yapabilir, yapmalıdır” dedi. Herzog, Nazım Hikmet’in “Yaşamaya Dair” adlı şiirinden alıntı yaparak barış mesajı verdi.
