Rusya ve Ukrayna İstanbul Dolmabahçe Sarayı’nda düzenlenen imza töreniyle küresel gıda krizine sebep olan tahıl ihracatı için Birleşmiş Milletler himayesinde ve Türkiye’nin kolaylaştırıcılığıyla aylardır sürdürülen görüşmelerin neticesinde anlaşmaya vardı. (Fotoğraflar: Ekran Görüntüsü)
Rusya ve Ukrayna küresel çapta gıda krizine sebep olan tahıl ihracatı sorununu çözmek için Birleşmiş Milletler himayesinde hazırlanan kritik anlaşmaya Türkiye’nin kolaylaştırıcılığıyla İstanbul’da imza attı.
Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin ardından Ukrayna kıyılarında mahsur kalan tonlarca tahıl, gıda maddesi ve gübrenin güvenli bir biçimde Karadeniz’den çıkarılması için BM öncülüğünde ve Türkiye’nin kolaylaştırıcılığında aylardır sürdürülen görüşmeler 22 Temmuz’da İstanbul’da imzalanan anlaşmayla sonuçlandı.
Dolmabahçe Sarayı’nda gerçekleştirilen törende Rusya ve Ukrayna birbirleriyle aynı masaya oturmadı ve aynı belgeye imza atmadı. BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ve Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar önce Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu ile ardından ise Ukrayna Altyapı Bakanı Oleksandr Kubrakov ile üzerinde mutabakata varılan “Tahıl ve Yiyecek Maddelerinin Ukrayna Limanlarından Emniyetli Sevki Girişimi Belgesine” imza attı.
Anlaşmanın dünyada daha önce eşi görülmemiş bir anlaşma olduğunu belirten BM Genel Sekreteri Guterres “halen savaş halinde olan iki taraf arasında her gün çatışmalar şiddetlenirken ve insanlar ölürken yapılan bu anlaşma taraflar için değil dünya için yapıldı” dedi ve imzaları “Karadenizde bir umut ışığı” olarak niteledi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan ise yaptığı konuşmada “Rusya ve Ukrayna ile İstanbul’da atılan adımın barış umutlarını canlandıracak yeni bir dönüm noktası olmasını umduğunu” söyledi.
Tahıl koridoru için BM ve Türkiye’nin çabaları
Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik saldırısının başladığı Şubat ayından bu yana, Ukrayna limanlarında 25 milyon tona kadar tahıl ve gıda malzemesinin mahsur kaldığı ve söz konusu ürünleri taşımak için 20 ticaret gemisinin beklediği tahmin ediliyor.
Rusya ve Ukrayna’nın dünya tahıl ihracatının yaklaşık yüzde 30’unu üretmesi sebebiyle tetiklenen gıda krizi ile gelişmekte olan ülkelerde kıtlık endişeleri arttı. Özellikle gıda arzındaki aksamalar Dünya çapında gıda fiyatlarında artışa ve küresel enflasyonda artışa sebep oldu.
Rusya aynı zamanda büyük bir gübre ihracatçısı ve Ukrayna da önemli bir mısır ve ayçiçek yağı üreticisi. Bu nedenle ihracatın önündeki engellerin kaldırılması için bir anlaşma yapılması, özellikle gelişmekte olan ülkeler nezdinde gıda güvenliği ve piyasaların istikrara kavuşturulması için hayati olarak görülüyordu.
BM ve Türkiye, Nisan ayından bu yana Ukrayna’nın Karadeniz tahıl ihracatını yeniden başlatmak ve Rusya’dan tahıl ve gübre sevkiyatlarını kolaylaştırmak için bir anlaşmaya aracılık etmek için çalışıyor.
İki ülke heyetleri ilk kez 13 Temmuz’da İstanbul’da Birleşmiş Milletler ve Türk heyetlerinin katıldığı dörtlü toplantıda bir araya geldi. Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, daha sonra tarafların prensipte anlaştığını ve imzanın yakın olduğunu söyledi.
Önümüzdeki günlerde başlayacak
Cumhurbaşkanı Erdoğan imza töreninde yaptığı açıklamada Ukrayna limanlarından önümüzdeki günlerde gemi trafiğinin başlayacağını belirterek “Gemilerin çıkışından güvenli bir şekilde intikaline ve varacağı limana ulaşmasına kadar tüm süreçler üzerinde mutabakat temsil edildiğini” söyledi.
Erdoğan, “Bu son derece önemli planın icrası ve denetimi istanbulda kurulacak müşterek koordinasyon merkezi tarafından gerçekleştirilecek“ dedi.
Guterres ise girişimin Karadeniz’deki Ukrayna limanları, Odessa, Chernomorsk ve Pivdennyi’yi içerdiğini söyledi.
Guterres, “Az önce imzaladığımız girişim, Karadeniz’deki üç önemli Ukrayna limanından önemli miktarda ticari gıda ihracatı için bir yol açıyor. Tahıl ve gıda stoklarının dünya pazarlarına sevkiyatı, küresel gıda arz açığını kapatmaya ve yüksek fiyatlar üzerindeki baskıyı azaltmaya yardımcı olacak.”
Kontrol merkezi izleyecek
Yapılan anlaşmaya göre İstanbul’da tüm tarafların temsilcilerinin bulunduğu bir ortak koordinasyon merkezi kurulacak ve süreç bu merkezden izlenecek. İngiliz Guardian gazetesinin BM yetkililerinden edindiği bilgiye göre anlaşmaya göre Rusya ve Ukrayna tahıl taşıyan ticari gemilere veya limanlarda ateşkes uygulayacak. BM ve Türkiye gözlemcileri anlaşmaya varılan alanların sınırlarının belirlenmesi için Ukrayna limanlarında gözlemci bulunduracak. BM, Ukrayna ve Türkiye personelinden oluşan bir koalisyon Ukrayna limanında gemiler yola çıkmadan önce gemilerin yüklenmesini izleyecek. Ukrayna’ya giren gemilerin silah ve teçhizat taşımadığından emin olunması için gemiler İstanbul’da kurulan koordinasyon merkezinin gözetiminde denetlenecek. Ukrayna’ya ait pilot gemiler tahıl yüklü ticari gemilerin mayınlı Karadeniz sularında daha önce belirlenmiş bir rotada güvenli bir biçimde ilerlemesi için gemilere eşlik edecek. Gemilerin Karadeniz’den Boğaza geçişi ortak koordinasyon merkezi tarafından yakından izlenecek.
