Biden, Erdoğan’la görüşmesinde İsveç’in NATO üyeliğine Türkiye onayının “bir an önce” beklediğini söyledi. AB’nin Türkiye’ye “Bekleyedur” derken Ukrayna ve Gürcistan’a üye adaylığı vermesi de işleri sarpa sardırıyor. Erdoğan ve Bidsen Temmuz 2023’te NATO Zirvesindeyken. (Foto: Cumhurbaşkanlığı)
Dün, 14 Aralık’ta Türkiye’nin hem ABD hem de Avrupa Birliği ile ilişkilerinin İsveç’in NATO üyeliği ortak paydasında daha da sarpa sardığını gösteren iki önemli gelişme oldu.
Bunlardan biri AB liderler Zirvesinin Ukrayna, Moldova ve Gürcistan’ı da aday üye olarak kabul etmesi, diğeri de Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ile ABD Başkanı Joe Biden arasındaki telefon görüşmesiydi.
AB konusuna birazdan geleceğim, Biden’ın aramasıyla yapılan görüşmenin güncel önemli yüksek. TBMM’de bekleyen ve mevcut koşullarda MHP lideri Devlet Bahçeli’nin karşı çıktığı İsveç’in NATO üyeliği onayı için “ver kurtul” formülünün devreye alınabileceğini akla getiriyor. Hatırlanacağı gibi İsveç Dışişleri Bakanı Tobias Billström 28 Kasım’daki görüşmelerinde Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’ın TBMM’nin birkaç hafta içinde onay vereceğine inandığını söylemişti. Acaba MHP buna ne diyecek? İşin ucunda F-16 alımı da var.
İsveç, Yunanistan ve İsrail
Erdoğan-Biden görüşmesi üzerine Beştepe ve Beyaz Saray’dan yapılan açıklamaları karşılaştırdığımızda ortaya ilginç bir tablo çıkıyor.
- Hem Beştepe hem Beyaz Saray görüşmenin iki temel konusunun İsveç’in NATO üyeliği ve Gazze Krizi olduğu konusunu vurgulamış. İletişim Başkanlığı açıklamasında Gazze Krizi, Beyaz Saray açıklamasında İsveç öne çıkarılmış. Arayan taraf Biden olduğuna göre görüşmeye İsveç ve NATO’yla başlamış olduğu akla geliyor.
- Beyaz Saray açıklamasında Biden’ın “İsrail’in kendisini savunma hakkını” tekrarladığı, Beştepe açıklamasında ise Erdoğan’ın ABD’nin “İsrail’e kayıtsız şartsız desteğini çekmesini” istediği vurgulanmış.
- Beyaz Saray, Biden’ın İsveç’in NATO üyeliğinin “bir an önce” onaylanmasının önemini vurguladığını söylerken Beştepe yalnızca bu konunun ele alındığına cümle içinde değinmiş.
- Beştepe açıklamasında F-16 konusunun ele alındığına ayrı bir cümle olarak yer verilmiş. Diğerinde F-16 adı geçmiyor ama “Türkiye’nin NATO işbirliktelik (İngilizcesiyle interoperability) kapasitesinin geliştirilmesi” ifadesi bu çerçevede yorumlanabilir.
- Vaşington açıklamasında Erdoğan’ın Yunanistan ziyaretindeki “yapıcı adımlardan” söz edilirken Ankara açıklamasında Yunanistan adı geçmiyor ama “bölgesel meseleler” ifadesi içine girdiği yorumlanabilir.
F-16 satışı ve İsveç’in üyeliği
Biden’ın Erdoğan’a söyledikleri şöyle özetlenebilir: Yunanistan’la düşmanlık gütmemenize memnun olduk, bu F-16 satışı konusunu rahatlatabilir ama önce İsveç’in NATO üyeliğini onaylamanız gerekiyor. İsrail konusunda Türkiye ve ABD’nin mevcut koşullarda bir frekans birliği sağlaması zaten mümkün görünmüyor.
NATO işbirlikteliği konusu F-16’lara atıf. Milli Savunma Bakanı Yaşar Güler’in tam da Erdoğan’ın Almanya ziyaretinden bir gün önce Türkiye’nin Eurofighter Typhoon uçakları almak istediğini söyleyerek aslında NATO’ya Türkiye’nin savaş uçağı ihtiyacını da söylemiş oldu. İHA ve SİHA’larla kat edilen mesafe önemli ama her savaş aracının savunmadaki işlevi ve stratejik çarpan etkisi farklı.
ABD ile AB’nin ortak paydasında İsveç’in öne çıktığı görülüyor ama açıkça dile getirilmeyen ortak payda, gizli gündem Rusya.
MHP’nin itirazı belki Erdoğan’a 2024 başında yapılması beklenen Rusya Cumhurbaşkanı Vladimir Putin’in ziyaretine dek vakit kazandırmayı, belki aynı zamanda İsveç’in PKK konusunda yeni taviz vermeden TBMM’den onay almasındaki sorumluluğa CHP’yi ortak etmeyi amaçlıyor.
Neticede muhalefet yerel seçim öncesi iktidarı “ver kurtul” siyasetiyle de suçlayabilir.
AB’nin gizli gündemi
AB ile işler daha da sarpa sarıyor, çünkü 2004’te Kıbrıs Rum Cumhuriyetini Adanın tamamını temsilen tam üye alması ardından ülke sınırlarında egemenlik sorunu bulunan Ukrayna ve Gürcistan da AB kapsamına alınırken Türkiye daha da dışa itilmiş oluyor. Moldova da -Türkiye’den istenen aranan ölçütler aranmaksızın- sırf Rus tehdidi gerekçesiyle aday üye sayıldı.
AB’nin burada bir gizli gündemi olduğunu var saymak mümkün. Ukrayna savaşı uzadıkça sadece ABD değil AB’nin de mali ve askeri desteği sürdürülebilir olmaktan çıkıyor. Nitekim dün AB Zirvesinde Macaristan Başbakanı Viktor Orban, Ukrayna’ya 50 milyar avro ek yardımı veto etti. AB ekonomileri -Türkiye’deki ihracatçıları kara kara düşündürecek denli- durgunluk döneminde. Gazze Krizinden sonra ABD Kongresi de dikkatini daha çok İsrail’e yardıma çevirmiş durumda.
Gizli gündemse şu: Batı bir süredir Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenski’ye adeta “Seni korumamıza alalım, sende Rusya’nın işgal ettiği topraklarını feda et, savaşı bitir” diyor.
Türkiye’ye verilen “Sen bekleyedur” mesajıysa AB’yle ekonomik ilişkilerin de sarpa sarabileceğine işaret.
