Blog – Yazılar

There are two photos that I want to bring to your attention from the Astana Process meeting on Syria in Ankara on September 16 where Russian President Vladimir Putin and Iranian President Hassan Rouhani were hosted by Turkish President Tayyip Erdoğan. Please take a good look at the faces of the three leaders in those photos posted on the Turkish Presidency’s official website.
The first pose struck at the end of the press conference right after the meeting, conveys coalescence.

The second photo was taken just as the three leaders had left the meeting and were walking towards the press conference room; they were not posing.

It’s safe to say that out of the three leaders, the one who looks the most content in both photos is Rouhani.
Putin’s facial expression and body language give off the impression of someone who’s said his piece, took his share, and who is now ready to move on to his other responsibilities.
Erdoğan’s demeanor, on the other hand, is that of someone who said what he had to say, could not get all what he wanted, but who had to settle for his share.
Taking a look at the final declaration and to what Erdoğan said at the press conference, we can indeed conclude that the “eyes don’t lie”.
For example, there is one particular sentence which said that all attempts to create new realities in the field under the guise of fighting terrorism, including illegitimate self-government initiatives in Syria, were “rejected”. It’s clear that this sentence is about the American control over East of the river Euphrates, almost one-third of Syria, in cooperation with the Syria branch of the outlawed Kurdistan Workers’ Party (PKK); it’s also clear that this sentence represents a request made on Turkey’s part.
Another important detail in this conference was Erdoğan stating to Rouhani and Putin that Turkey will carry out its planning, which implies a military operation into Syria, if there is no Safe Zone agreement with the U.S. within two weeks. The end of September is two weeks away, which brings to mind the meeting Erdoğan says he will have with U.S. President Donald Trump in New York, on September 25. The Turkey-U.S. Business Council (TUBC) will host a dinner in New York in connexion with its $100 billion trading volume target but it looks like Erdoğan wants to clarify the PKK issue first. As Erdoğan said these, Rouhani, who had claimed that the U.S. was an illegitimate force in Syria, was quietly nodding and smirking.
Rouhani seemed especially pleased that the final declaration denounced the U.S.’s approval Israel’s annexation of the Golan Heights. After all, he has thousands of Revolutionary Guards in Syria for years. Russia is known to have made a few remarks on this issue before, mostly paying lip service.
On the other hand, even though Erdoğan blames the tension at Idlib and the Regime forces in Syria for the new wave of migration, the jihadist militant Hayat Tahrir al-Sham organization is still seen as a serious source of worry. Putin said in the press conference that Russia will continue giving “limited” support to the Regime forces in Syria to control the situation in Idlib and that the fight against militants related to ISIS or al-Qaeda would not disrupt the Astana-Sochi agreement.
It looks like what Erdoğan gained from this is a promise from Putin that the syrian forces will not attack the Turkish military observers in Idlib; not an ideal answer to expectations of Ankara expectations.

The sole concrete result of the trilateral summit

The most important and perhaps the only real outcome of the September 16 trilateral summit was the declaration of the creation of a committee to write the ew Syrian Constitution.
This committee is aiming to cooperate with the Syrian Bashar al-Assad regime, the Syrian opposition with the supervision of the United Nations Security Council.
In this way, Turkey, as an Astana Process guarantor, will have an indirect diplomatic tie with the Syrian regime. The Geneva Conference route is being cleared for Syria whilst the al-Assad regime is still active. Among the Astana guarantors Russia is the only UN Security Council member in this scenario. And, concerning why the Syrian Constitution hasn’t been made so far, Putin made a rather polite explanation to Erdoğan: that he had made great “effort and sacrifice” in choosing the final member of the equation. This means that the political talks on Syria were depending on Erdoğan giving that one final name.
This means that following the September 16 trilateral summit, Turkey will gradually withdraw the support it gave the “armed Syrian opposition”, also known as the Free Syrian Army.
Instead of that, the focus will shift on the constructions that will be made for the 3 million refugees who will go back to Syria from Turkey, whilst the new regime will be put in place.
By the way, Erdoğan gave yet another important information in-between the line: among the leaders Erdoğan is negotiating with for the financing of the new housing and infrastructure projects that will be put in place in Syria (hopefully by Turkish contractors), are German chancellor Angela Merkel and French President Emmanuel Macron, as well as Saudi Arabian crown prince Mohammad bin Salman. This, though, brings to mind the murder of Saudi journalist Jamal Khashoggi: was that call for the return of refugees a message to soften the relations? This could be yet another sign that Erdoğan is revisiting and revising the Syrian and Middle-Eastern politics he’s been applying since 8 years.
And concerning Saudi Arabia, what we understood from a question by a Russian colleague was that the attack on Saudi ARAMCO refineries by Iran-backed Yemenite militants has not been mentioned in the meeting. But Rouhani jumped on the question and he not only legitimized the attack but also appealed the people of Yemen to rise against the attacks sponsored by the U.S., Saudi Arabia and the United Arab Emirates.
Another note: The ARAMCO attack that shook the global oil market was not mentioned, but the s-400s were. Putin even made a “joke” about how they “sold the S-300s to Iran and the S-400s to Turkey”, implying he could sell new missiles to Syria.
I didn’t get a chance to ask questions; it was predetermined which journalists from which countries were to ask questions. I and some other colleagues were left unaddressed. If could, I would ask Putin and Rouhani whether they would back Turkey’s possible operation in Syria against the U.S.-backed PKK if Erdoğan couldn’t reach an agreement with Trump. And to Erdoğan, I would ask if he agreed with Putin and Rouhani’s definition of the al-Assad regime as the legitimate government of Syria and whether it should be backed.
In a way I’ve asked my questions now, haven’t I?

Size 16 Eylül’de Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın ev sahipliğinde, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani’nin katılımıyla (Beştepe’de değil) Çankaya Köşkü’nde yapılan Astana Sürecinin beşinci Suriye toplantısından iki fotoğraf göstermek istiyorum.
Ve Cumhurbaşkanlığı resmî internet sitesinde yer alan bu fotoğraflarda yan yana görülen üç liderin yüz ifadelerine dikkatle bakmanızı rica ediyorum.
İlk fotoğraf, üç liderin görüşmeler ardından düzenlenen ortak basın toplantısı sonunda verilen birlik ve beraberlik pozudur.

İkinci fotoğraf ise üç liderin görüşmelerden çıkıp kameralar önünde basın toplantısının yapılacağı salona yürürken, poz vermeden çekilmiş fotoğrafıdır.

Her iki fotoğrafta da halinden en memnun görünen liderin Ruhani olduğu rahatlıkla söylenebilir. Putin’in yüz ifadesi de, vücut dili de söyleyeceğini söylemiş, alacağını almış ve artık bir an önce diğer işlerine yoğunlaşmak istediği mesajını veriyor. Erdoğan’ın ifadesi ise söyleyeceklerinin hepsini söylemiş, ancak alacaklarının hepsini alamasa da alabildikleriyle yetinmek durumunda kaldığı izlenimi veriyor.
Nitekim gerek sonuç bildirgesine gerekse basın toplantısında söylediklerine bakarak “gözlerin yalan söylemediği” sonucuna varmak mümkün.
Örneğin, sonuç bildirgesinde “Suriye’de gayrimeşru öz yönetim teşebbüsleri dahil olmak üzere terörle mücadele kisvesi altında sahada yeni gerçeklikler yaratılmasına dair her türlü girişim reddedildi” cümlesi var. Bu cümleyle PKK’nın Suriye kolu PYD ile işbirliği içinde Suriye topraklarının Fırat’ın Doğusunda kalan yaklaşık üçte birini fiilen kontrol aktında tutan ABD’nin kast edildiği ve bunun Türkiye’nin talebiyle oraya konduğu açık.
Bu konuda önemli bir ayrıntı da Erdoğan’ın, eğer iki hafta içinde ABD ile Güvenli Bölge konusunda anlaşma sağlanamazsa Türkiye’nin kendi harekat planını uygulayacağını Putin ve Ruhani’ye söylediğini açıklamasıydı. İki hafta Eylül sonuna denk geliyor ve Erdoğan’ın Birleşmiş Milletler Genel Kurulu için gideceği New York’ta, 25 Eylül’de ABD Başkanı Donald Trump ile yapacağını söylediği görüşmeyi akla getiriyor. Bu görüşme Türk Amerikan İl Konseyi (TAİK) tarafından Trump’ın 100 milyar dolar ticaret hacmi hedefi münasebetiyle verilecek yemek çerçevesinde planlanıyor ama anlaşılan Erdoğan önce bir PKK sözü almak istiyor. Erdoğan bunu söylerken ABD’yi Suriye’de gayrimeşru güç ilan eden Ruhani’nin bıyık altından gülümseyip başını hafifçe sallayarak onay verdiği dikkatten kaçmıyordu.
Sonuç bildirgesinde İsrail’in Suriye’nin Golan Tepeleri’ni ilhakının ABD tarafından tanınmasının kınanmasın da -yıllardır Suriye’de binlerce Devrim Muhafızı bulunduran- Ruhani’yi özellikle memnun eden bir unsur olarak yerini almıştı; Rusya’nın bu konuda daha önce adet yerini bulsun kabilinden bir tepki verdiği biliniyordu.
Öte yandan Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın İdlib’teki gerilim ve yeni göç dalgasından Suriye rejim güçlerini sorumlu tutmasına karşı, sonuç bildirgesinde “Heyet Tahrir Şam” örgütü İdlib’te ciddi kaygı kaynağı olarak gösteriliyor. Putin basın toplantısında İdlib çevresinde Suriye rejim güçlerinin operasyonlarına “sınırlı” destek vermeye devam edeceklerini, IŞİD ve El Kaide bağlantılı terör örgütleriyle mücadelenin Astana-Soçi mutabakatını ihlal eder bir durum olmadığını söyledi.
Erdoğan’ın bu konuda elde ettiği kazanımın Putin’den Suriye güçlerinin İdlib çevresindeki Türk askeri gözlemcilerine saldırmayacağı sözü olduğu anlaşılıyor.

Üçlü Zirvenin en somut sonucu

Aslına bakarsanız 16 Eylül Üçlü Zirvesinin en önemli ve belki tek somut sonucu, yeni Suriye Anayasası yazım komitesi oluşumunun tamamlandığının ilanıydı.
Bu komite, Suriye’deki Beşar Esad rejimiyle, Suriye muhalefetini, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi gözetiminde bir araya getirmeyi amaçlıyor.
Böylece Astana garantörü sıfatıyla Türkiye de Suriye rejimini dolaylı da olsa muhatap almış oluyor. Suriye’nin geleceği için Cenevre Konferansı yolu, Esad rejimi hala işbaşındayken açılmış oluyor. Garantörler arasında BM Güvelik Konseyinin tek üyesi Rusya. Zaten Anayasa Komitesinin şimdiye dek neden oluşmadığını da Putin, Erdoğan’ı incitmemeye özen gösteren bir nezaketle, “son bir üyenin belirlenmesinde gayret ve fedakarlık gösterdiğini söyleyerek izah etti. Yani, Erdoğan’ın o son ismi vermesini bekliyormuş Suriye’nin geleceğine dair siyasi görüşmelerin başlaması.
Yani, 16 Eylül Üçlü Zirvesi itibarıyla Türkiye’nin ÖSO olarak da bildiğimiz “silahlı Suriye muhalefetine” sekiz yıldır verdiği desteği kademeli olarak söndürmeye başlayacağından söz edebiliriz.
Bunun yerini, yeni rejim kurulana dek Suriye topraklarında -eğer kurulursa- kurulacak güvenli bölgelerde, Türkiye’den sönecek 3 milyon göçmen için yapılacak inşaatlara yoğunlaşmak alacak.
Bu arada önemli bir bilgiyi de Erdoğan cümle arasında verdi: göçmenler için kurulacak -ve umuluyor ki- Türk müteahhitlerin yapacağı bu yerleşim birimlerinin masraflarının karşılanması için Erdoğan’ın konuştuğu liderler arasında Almanya Şansöylesi Angela Merkel ve Fransa Cumhurbaşkanı Emanuel Macron’un yanısıra, Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Salman da varmış. Bu da akıla gazeteci Cemal Kaşıkçı cinayeti sonrasında fena halde gerilen ilişkilerin yumuşamaya başladığını gösteriyor. Bu da Erdoğan’ın son sekiz yıldır sürdürdüğü, sadece Suriye değil, Orta Doğu siyasetinde revizyona gitmeye başladığına başka bir işaret olabilir.

Suudi Arabistan deyince, Rus meslektaşımızın sorusu üzerine anladık ki, İran destekli Yemenli militanların Suudların ARAMCO rafinerilerine saldırmaları hiç ele alınmamış. Ama Ruhani bu soruyu fırsat bilip saldırıları meşru görmekle kalmadı, Yemen halkını ABD, S.Arabistan ve Birleşik Arap Emirliklerinin saldırılarına direnmeye çağırdı.

Bir not daha: Zirvede dünya petrol piyasasını sarsan ARAMCO saldırısı konuşulmamış ama S-400’ler konuşulmuş. Hatta Putin “İran’a S-300, Türkiye’ye S-400 sattık ya” diye, yeni Suriye’ye de füze sistemleri satabileceği “şakası” dahi yaptı.
Soru sorma fırsatı bulamadım; her üç ülkeden hangi gazetecilerin soru soracağı önceden belirlenmiş, benim ve bir kaç meslektaşın elimiz havada kaldı.
Sorabilseydim, Putin ve Ruhani’ye Erdoğan, Trump ile anlaşamaz da Türk askeri Fırat’ın Doğusunda harekata başlarsa, ABD destekli PKK’ya karşı Türkiye’ye destek olup olmayacaklarını soracaktım. Erdoğan’a ise, Putin ve Ruhani’nin özellikle altını çizdikleri Esad’ın meşru Suriye hükümeti olduğu ve destek olunması gerektiği sözlerine katılıp katılmadığını.
Bir nevi sormuş oldum sayılır böylece, değil mi?

Bir Rus Su-35 savaş uçağının dünyaya sergilenmek üzere İstanbul’a iniş yaptığı 14 Eylül günü, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, Reuters haber ajansına Türkiye’nin Rus S-400 füzesinin yanı sıra Amerikan Patriot füzeleri de alabileceğini söyledi. Böylece aynı gün içinde ve kritik gelişmeler arefesinde hem Rusya, hem ABD’ye, hem mavi boncuk, hem nispet verme içeren işaretler göndermiş oldu.
Kritik gelişmeler deyince iki tarih öne çıkıyor. Biri 16 Eylül’de Ankara’da Erdoğan’ın ev sahipliğinde Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani’nin katılımıyla Suriye’nin konuşulacağı Astana Süreci toplantısı; üç liderin Kasım 2017’den bu yana üçüncü toplantısı olacak. Diğeri ise muhtemelen 25 Eylül’de New York’ta ABD Başkanı Donald Trump ile bir yemek davetinde muhtemel buluşması.
New York’taki o ilginç yemeğe geleceğiz, ama önce Ankara’daki kritik toplantı…
Astana Zirvesi, Türkiye’nin İdlib’te Rusya ile ciddi sorun yaşadığı bir dönemde yapılıyor. Ankara, Rus Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’un toplantı öncesinde yaptığı “Suriye’de savaş bitti sadece Fırat’ın Doğusu ve İdlib’te gerginlik var” açıklamasından rahatsız oldu. Bu açıklama, adeta Suriye’de sadece Türkiye için sorun olan gerilim kaldı demek şeklinde yorumlanıyor. Bir başka deyişle, Türkiye’nin PKK ile sorunu aradan çıksa Rusya, Suriye’de savaşın bittiğini ilan edecek neredeyse.
İran’ın durumu ayrı. Ankara, İran Devrim Muhafızları ve Şii militan grupların Esad rejimine verdiği destekten rahatsız, ama yapabileceği fazla bir şey yok; hatta Astana ortağı. Trump, İran siyasetini Fransa Cumhurbaşkanı Emanuel Macron’un AB destekli planıyla yumuşatma işareti veriyor. Beştepe’deki kritik görüşme öncesi bir de Yemen’deki İran yanlısı militanların Suudi Arabistan’daki petrol rafinerilerine saldırısı söz konusu oldu. Ruhani, ev sahibi Erdoğan’ın gündemi yerine kendi gündemini dayatıyor.
Sanki ABD’den Rusya’ya, İran’a dek bütün muhataplar, Türkiye kendisi açısından varoluşsal sorun saydığı PKK’yı dert etmese, Suriye meselesinin çözüleceğini ima eder oldular.
Üstelik bütün bunlar Türkiye, Rusya’dan füze almak için NATO ortağı ABD ile karşı karşıya geldiği, ABD’nin F-35 karşı hamlesine nispet olarak Rus Su-35’in İstanbul semalarında gösteri yapmasını (27 Ağustos Moskova toplantısında) Putin’den özel olarak rica ettiği bir sırada yaşanıyor.
Adeta Rusya, Fırat’ın Doğusunda PKK’nın Suriye kolu PYD üzerinden kurulan ABD kontrolünü, Cenevre’de, belki Kürt federasyonu dahil bir pazarlık unsuru olacağını kabul etmiş gibi.
Bu durum Ankara’nın Güvenli Bölge kurulması konusunda Amerikalılarla karşı elini zayıflatıyor. Ne hamasi çıkışlarla, ne içeride HDP’ye karşı psikolojik operasyonla peynir gemisi yürüyor; Amerikalılar bir yandan Türk askeri, diğer yandan PYD ile ortak devriye yaparak Ankara’nın sinirlerini sınıyor.
Suriye’de hal böyleyken Erdoğan bir yandan Trump’ın (29 Haziran Osaka toplantısında) ticareti 100 milyar dolara çıkarma vaadinin peşini bırakmak istemiyor.
Trump, Ticaret Bakanı Wilbur Ross’u 6-10 Eylül arasında tam beş gün boyunca Türkiye’ye göndererek ticareti artırmak konusunda ciddi olduğunu gösterdi: Trump açısından mesele sadece Türkiye değil, Çin ile ticaret savaşı nedeniyle ABD pazarında doğacak talep boşluğunu Türkiye dahil gelişmekte olan ülkelerden gelecek ürünlerle telafi etmek. Öte yandan Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan’dan da, Ross ile görüşmelere katılan iş dünyası temsilcilerinden de ortada somut bir plan olmadığı imasıyla sesler duyuluyor; bunun istisnası, “Rusya’dan almayın, bizden alın” diye karikatürleştirilebilecek talepleriyle Amerikan savunma sanayii şirketleri.
Erdoğan’ın Putin ile Suriye konusunda ters düşülen bir sırada Trump’la Patriot alımını yeniden gündeme taşıması bu nedenle boşuna değil.
Buradaki ayrıntı Erdoğan’ın Reuters’a Trump’a bu konuyu New York’ta konuşabileceklerini söylemesi. Erdoğan’ın 21-25 Eylül’de Birleşmiş Milletler Genel Kurulu temasları için New York’ta olması bekleniyor; bu çerçevede Trump ile yapacağı görüşmeden söz ediyor Cumhurbaşkanı.
O görüşmenin resmî bir mekanda olma ihtimali zor; Trump’la New York’ta görüşmek için yüz küsur başvuru olduğu bildiriliyor. O nedenle özel bir davet planlanıyor.
Yemeğin ev sahibi, son dönemde iki ülke arasında ticaret diplomasisi kanalını açan, Türkiye ziyareti öncesinde (29 Ağustos’ta Washington’da) Ross ile ön görüşmeyi yapan Türkiye-ABD İş Konseyi (TAİK) Başkanı Mehmet Ali Yalçındağ. Manhattan 42’inci sokaktaki ünlü Cipriani lokantasında 100 milyar dolar hedefi için yol haritasının ilanı vesilesiyle verilecek olan yemeğe Erdoğan’ın katılması bekleniyor ve Trump’ın da kendi bağış yemeğine gelmeden önce Cipriani’de Erdoğan ile görüşmesi, sonra da davetliler önüne birlikte çıkıp bir kısa da olsa bir destek konuşması yapması için yoğun çaba harcanıyor. Hazine ve Maliye Bakanı ve aynı zamanda Erdoğan’ın damadı Berat Albayrak ile, Trump’ın Orta Doğu özel temsilcisi ve aynı zamanda damadı Jared Kushner’in arasındaki iletişim kanalı da bu paralel diplomasinin bir parçası. (Bu arada Su-35’in geldiği Teknofest, son dönemde Türk malı İnsansız Hava Araçları imalatıyla öne çıkan Selçuk Bayraktar’ın öncülüğünü yaptığı T3 Vakfı tarafından düzenleniyor; Bayraktar da Erdoğan’ın damadı, ancak mesleki başarısını evliliğinden önce gerçekleştirdiğini söylemek gerekiyor.) Erdoğan’ın Patriot da alırız demesi dahi Trump’ın bu yemeğe katılarak dış yatırımcılara “Türkiye’ye gelin” mesajı verme çabasının parçası adeta.
S-400 için 2,5 milyar dolar verildi. Patriotlar için ne kadar verileceği belli değil ama bunun üzerinde olacağı kestirilebilir. Hem de ekonominin üçüncü çeyrektir küçülmekte olduğu, döviz ve faizin Erdoğan ve Albayrak’ın siyasi müdahaleleriyle düşük tutulmaya çalışıldığı, hayat pahalılığının resmî enflasyon rakamının üstünde hissedildiği bir dönemde dış politikadaki sıkışmışlığı aşmaya yetecek mi silah alımına giderek daha çok bütçe harcanması? Bundan 8 yıl önce Suriye iç savaşına bütün uyarılara rağmen gözü kapalı müdahil olarak gelindi bu noktaya. Dönemin Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu’nun 2011 güzünde altı ay içinde gidecek dediği, dönemin Başbakanı Erdoğan’ın o gitmeden Suriye’de barışın dahi konuşulmayacağını söylediği Beşar Esad yerinde. Esad’ın destekçisi Putin’in izniyle Cerablus ve Afrin operasyonlarının yapılabildiği, İdlib’teki gözlemci Türk askerlerinin, hükümetin müttefik saydığı “muhalif” militanların sakınılması uğruna tehlikede tutuluyor.
Erdoğan hem Trump’a, hem Putin’e karşı el yükseltiyor. Üstelik Trump ve Putin’in artık İran’ı da bir dengeye getirip Suriye işini Cenevre’de bitirmeye hazırlandığı bir sırada.
Yükseltilmiş elin kazancı da büyük olur, kaybı da; umalım kaybeden Türkiye ve Türk halkı olmasın.

Turkish President Tayyip Erdoğan told Reuters that Turkey could buy American Patriot missiles as well as the Russian S-400s on September 14, the day that a Russian Su-35 fighter jet landed in Istanbul for an exposure in the Teknofest Aviation Fair. In this way, he managed to give off signals that simultaneously play up to and gently spite both the U.S. and Russia, right on the brink of two important developments regarding Turkish foreign relations.
Firstly, there is the Astana Process meeting which will be held in Ankara on September 16 between Erdoğan, Russian Head of state Vladimir Putin and Iranian President Hassan Rouhani; this will be the fifth meeting between the three leaders since November 2017. The second decisive moment might come during a possible dinner on September with U.S. President Donald Trump in New York.
We’ll come to that interesting dinner in New York but first, let’s take a look at the crucial Ankara meeting… The Astana meeting will be held at a time where Turkey is having serious problems with Russia in Idlib. To Ankara, Russian Foreign Secretary Sergey Lavrov’s pre-meeting speech, where he said that “the war in Syria is over and there are only tensions in the East of Euphrates and Idlib”, was rather unsettling. This statement is being understood as expressing that the only remaining tension in Syria were concerns of Turkey only. Another way to put it would be that if Turkey’s problem with the outlawed Kurdistan Workers’ Party (PKK) would die out, Russia could claim that the war in Syria was over.
Iran is on a similar page with Russia. The support that Iran’s Islamic Revolutionary Guard Corps (IRGC) and Shia militants give the Assad regime disturbs Ankara. But there is little to be done about it; it also doesn’t change the fact that the two countries are Astana partners. Trump, on the other hand, is giving signs that the U.S. might soften its Iran policy, with the leverage of an E.U.-backed plan by French President Emmanuel Macron. Another critical development preceding the crucial Beştepe meeting was the attack on oil refineries in Saudi Arabia, carried out by pro-Iran Yemenite militants on September 14 night. Rouhani is pushing his schedule instead of Erdoğan’s – the host of the meeting.
It looks as though all parties involved, from the U.S. to Russia, to Iran, are starting to imply that if only Turkey had stopped worrying about the PKK, which is of vital importance in terms of Turkey’s national security, then the whole Syria problem could be solved; that also disturbs Ankara.
There is a dire context to this: Turkey is facing a serious backlash from its NATO partner, the U.S., for having purchased Russian missiles. The Turkish government, on the other hand, to spite the U.S. for its F-35 “unwinding” move, chose to showcase the Russian Su-35s in Istanbul for the world to see, something which he had specifically asked Putin for during their Moscow meeting on August 27.
It almost looks as though Russia has accepted the U.S. control established East of Euphrates through collaboration with the Democratic Union Party (PYD), which is the Syrian branch of the PKK. It could even consider that even a Kurdish federation could potentially be a negotiating point in Geneva.
This situation weakens Ankara’s Safe Zone requests vis a vis the U.S. Heroic clamors and domestic psychologic operations on the Kurdish-problem-focused Peoples’ Democratic Party (HDP) will do no good, for actions speak louder than words. By doing the rounds with both the Turkish army and the PYD, the U.S. is testing Turkey’s limits.
Though the Syrian situation remains difficult, Erdoğan doesn’t want to let go of Trump’s June 29 Osaka meeting pledge to increase the trading volume to ﹩100 billion.
Trump has shown that he means it by sending his Secretary of Commerce Wilbur Ross to Turkey for 5 days on September 6-10. For Trump, it’s not just a matter between the U.S. and Turkey: the aim is to make up for the trading deficit resulting from a trade war with China, and Turkey would only be among other developing countries providing goods for the U.S. However, Turkish Minister of Commerce Ruhsar Pekcan, as well as other private company representatives who have been to the meeting with Ross, imply that there is no concrete plan at hand yet; the only exception might be the American defense industry’s nearly cartoonish “don’t buy from Russia, buy from us” attitude. It’s therefore not in vain that Trump brings up the Patriot purchase right at a time where Turkey is having difficulties with Russia concerning the Syrian strategy.
A detail not to miss here is Erdoğan telling Reuters that they might talk about this with Trump in New York. Erdoğan is expected to be in New York between September 21-25 for United Nations General Assembly meetings; within this framework, the President chooses brings up the conversation he will have with Trump.
It’s difficult to envisage that meeting in a formal environment. It is reported that there are over a hundred requests to meet Trump in New York. This is why a special dinner has been organized.
The dinner’s host is the president of the Turkey-U.S. Business Council (TUBC), Mehmet Ali Yalçındağ, who has been opening up a commercial diplomacy channel between the two states for some time and had conducted a preliminary meeting with Ross I Washington on August 29. Erdoğan is scheduled to be there, at the famous Cipriani restaurant on the 42nd street in Manhattan, to launch the roadmap to make the ﹩100 billion target real. Immense effort has been paid to ensure that Trump will meet Erdoğan at Cipriani before his fundraising dinner, so that he could then deliver a supportive speech. The efforts to make the plan real include a parallel diplomacy between Berat Albayrak, the Treasury and Finance Minister, also President Erdoğan’s son-in-law, and Jared Kushner, Trump’s Middle East Special Envoy and his son-in-law. (By the way, it’s worth mentioning that the Teknofest event, which hosted the Russian Su-35 in Istanbul, is being carried out by the T3 Foundation, led by Selçuk Bayraktar who has been producing Turkey’s domestic-made armed UAVs. It’s also worth noting that Bayraktar, Erdoğan’s other so-in-law, has proved success in his business before his marriage.)
Erdoğan’s recent words when he said Turkey could also buy Patriots could as well be a part of Trump’s endeavor to tell investors to “come to Turkey”.
The S-400s were bought for $2.5 billion. What amount will be paid for the Patriots is unclear but it will surely amount to more than that. Will this sudden expense help overcome the dire situation in Turkey’s foreign policy, at a time where the economy is shrinking by the third quarter now, where Erdoğan and Albayrak are struggling to keep the foreign currency and the interest rates low through political moves, and where the cost of living is felt way higher than the official inflation rates?
Turkey is in such a difficulty because the Justice and Development Party (AKP) government has gotten involved in the Syrian civil war eight years ago despite all warnings. In the fall of 2011 it was Turkish Foreign Minister Ahmet Davutoğlu who said that Bashar al-Assad would be toppled in in six months and it was –then- Prime Minister Erdoğan who said that even peace talks in Syria was not possible before Assad leaves; Assad still remains in his place. The Jarabulus and Afrin operations of the Turkish military in Syria were made possible by Putin’s backing, who is the major supporter of Assad. The safety of the Turkish military monitors around Idlib are kept in jeopardy for the sake of the “opposition” militants that the Turkish government still sees as allies.
Erdoğan is upping his gear, both against Putin and against Trump. And he’s doing this right at a time where the other two leaders are sort of flirting to settle the Syria issue in Geneva, by also seeking a new balance regarding Iran.
Upping a gear has its advantages but the risk becomes higher too. Let’s hope Turkey and the Turkish people will not be the ones to suffer from this move.

Yine zor günlerdi. Bazen kapının önünde bir askeri jip durur, içinden bir astsubay inerdi. Neden geldiği belliydi, bazen ben açardım kapıyı.

Ben, Mamak Cezaevinin girişinde dövülerek öldürülen yayıncı İlhan Erdost’a dair belgeleri gidip Muzaffer Erdost Abilerden almaktan İran’dan kaçmış Halkın Mücahitleri lideriyle yapılmış mülakatı İngilizceden çevirmeye kadar ne iş olsa yapmaya gönüllü stajyer muhabirdim.

Mahmut Tali Öngören beni Reşit Galip Caddesinin dik yokuşunun sonunda, Japonya Büyükelçiliğinin karşısındaki iki katlı eve çağırmış, Bülent Ecevit’in girişimiyle 12 Eylül 1980 askeri darbesi ardından çıkarılmaya başlayan ilk haber dergisi olan Arayış’ın Yazı İşleri Müdürü Nahit Duru ve İstihbarat Şefi Baki Özilhan’a “İşte sözünü ettiğim genç” diye tanıştırmıştı. ODTÜ Makina Mühendisliğinin uzatmalı bir öğrencisiydim, darbe tarafından dağıtılmış Öğrenci Temsilcileri Konseyi üyesiydim, pek çok arkadaşım gördükleri işkenceler ardından hapse konmuştu, yani bela getirebilirdim. Ama gazeteci olmak istiyordum.

Nahit Abi sorularını sormuş, cevaplarını almıştı. Baki Abi’ye dönüp “Alalım bu genci” demişti, “İşe yarar”. Sonra yanına alıp ikinci kata çıkardı, Bülent Bey ile tanıştırdı. Böyle başladım mesleğe. Arayış bir okul gibiydi benim için. Dış politikaya Haluk Gerger bakıyordu, ben Baki abinin verdiği yazı ve muhabirlik işleri dışı da Haluk Bey’in asistanı gibiydim. Jülide Gülizar’ı tanıyordum zaten. Şükrü Sina Gürel ile, Ertuğrul Özkök ile, Şahin Mengü ile orada tanıştım, onlar -Ecevit başkanlığında yayın kurulu toplantısı yaparken, ben bir köşede ders izler gibi notlarımı alırdım.

İşte bazen o jip gelip durduğunda kapıya ben çıkardım. Astsubay sarı bir zarf uzatır, ben de aldığıma dair imzayı atar, zarfı içeriye, evin yazı işleri merkezine dönüştürülmüş geniş salonuna götürürdüm. O zarfta sansür listesi olurdu; Ankara Sıkıyönetim Komutanlığınca yayınlanmasına yasak getirilen haberler. Diyarbakır Cezaevinde ölümler, yasak; Manisa’da bir F-4 uçağı düşmüş, yasak; Avrupa Konseyinde Türkiye’deki insan hakları ihlalleri kınanmış, yasak.

Baki Abi kafasını iki yana sallayıp bir “Of” çeker, Nahit Abi dişlerinin arasından sunturlu bir küfür sallar, işimize devam ederdik. Dergi kapatılıp açılır, Ecevit yazdığı yazı nedeniyle Ulucanlar Cezaevine konur, Rahşan Hanım işlerin rayından çıkmasına izin vermez, Nahit Abi, Özkök’ün yazdığı Ecevit’in imzasıyla yayınlanacak başyazı taslağını Ulucanlar’a götürür, benim termodinamik sınavım, mekanizma sınavım geçer, işimize devam ederdik.

Perşembe akşamları önemliydi.

Derginin Cumartesi günü bayilere dağıtılması için Perşembe akşamı matbaaya teslim edilmesi gerekirdi.

Ama derginin sayfa düzenini, pikaj ve montajını yapacak arkadaşımız hastalanmıştı. O zaman bilgisayarda yapılmıyordu bu işler. Yazıların elektronik daktilo çıktıları, mumlandıktan sonra milimetrik kağıtlar üzerine maket bıçakları ve (cerrahların bistürisine benzeyen) kretuarlarla yerleştiriliyor, tahta kasa üzerine buzlu cam kaplı, içinde floresan ampuller dizili bir düzenek olan ışıklı masa üzerinde sayfaların montajı yapılıp ofset kalıplarına takılmak üzere filme gönderiliyordu.

Nahit Abi “İş başa düştü” dedi. Muhasebeden ulaştırmaya dek her işe koşan Bülent Makas “Hallederiz abi” dedi. Her Nahit Abi bana döndü, “Sen de yapabilirsin değil mi?” diye sordu. Yardıma ihtiyaç vardı ve benim lügatımda zaten yapamam diye bir sözcük olmadığını bilmiyordu. Ben de geçtim ışıklı masanın başına, aldım bir kretuar elime, hayatımda ilk defa ve onlara bakarak bir şeyler yapmaya başladım.

Bir kaç dakika sonra “Daha önce hiç yapmadın, değil mi?” diye suç üstü yakalamış bir ifadeyle sordu, Makas kıs kıs gülüyordu. “Evet, ama yapılmayacak bir iş de değilmiş Abi” dedim. “Tamam, tamam… Bak şöyle yapacaksın” diye telaşlı bir sabır içinde bir kaç püf nokta, bir kaç hareket gösterdi, “Benim dediklerimi yap, kafana göre yapma” diye tembihledi ve işimize koyulduk.

Biraz sonra beklenmedik bir şey oldu. Elektrikler kesildi. Jeneratör devreye girmedi, çünkü jeneratör yoktu. Dergi matbaaya yetişmeyecekti. Nahit Abi, daha sonra, bir 12 Eylül gecesi ona ertesi günü göstermeyecek son krizin sebebi olacak hastalığına yaklaştıracak bir sigara daha yaktı. Işık lazımdı.

Bülent Makas kayboldu, bir yerlerden kablolarla çıktı geldi. Kapının önünde derginin her işinde kullanılan Renault 12’nin farları söküldü, kablolarla uzatıldı, motor çalıştırıldı, ışıklı masaya da, montaj odasına da ışık oldu. İş bitmek üzereyken elektrikler geldi galiba, hafızam yanıltmıyorsa, ama başka türlü bitmezdi. Bir süre sonra 12 Eylülcüler tarafından tamamen kapatılacak olan Arayış’ın o sayısı da zamanında matbaaya yetiştirildi.

O zor günleri de yaşadı Nahit Abi, sonrakileri de. Mahkemeleri, işsizliği yaşadı. Kendisinden yaşlı, kendisinden genç meslektaşların hapishanelere konulduğunu, sonra çıkarıldığını, sonra tekrar konulduğunu gördü. Akciğerindeki sorun büyüdü ama o işi e devam etti; en son Tele-1 televizyonu Ankara Temsilcisi idi.

Vefat haberini uzakta aldım. Şimdi onu son yolculuğuna Kocatepe Camiinden uğurlarken dostlarıyla beraberiz.

Bizi neden anca acılar bir araya getiriyor?

Herkesin yüzünden ayrı bir gölge geçiyor.

Yine zor günler Nahit Abi, bilirsin.

ABD Başkanı Donald Trump’ın 10 Eylül’de Ulusal Güvenlik Danışmanı John Bolton’u istifaya zorlaması İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu’yu üzerken İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani üzerindeki baskıyı hafifletti. Bu gelişmenin en çok etkileyeceği ülkeler arasında Türkiye de bulunuyor.
Trump’ın 2018 Nisan ayında Bolton’u bu göreve getirmesi, ABD’nin Orta Doğu’da İsrail yanlısı sertleşmesinin işareti kabul edilmişti. Bolton, 2003’te Irak’ın işgali harekatını başlatan George Bush’un şahinler ekibi içindeydi; BM Daimi Temsilcisi olarak bütün dünyayı yanıltan “Irak’ta kimyasal silah var” operasyonunun diplomatik boyutunu yönetmişti. Gerçekten de Bolton’un gelişinden itibaren ABD’nin Orta Doğu siyaseti daha sertleşti, İsrail yanlısı ve Suudi Arabistan ve Mısır’ı da katarak İran üzerinde baskıyı artırdı.
Başkan Yardımcısı Mike Pence ile birlikte yönetimde Evangelist lobi çizgisindeki isimlerden sayılan Bolton, son aylarda İran’a askeri harekat İçin bastıran bir çizgiye gelmişti.
Nitekim Trump’ın ilan ettiği yeni İran yaptırımları uygulanmaya başlayınca Basra Körfezinde ciddi gerilim tırmanmaya başladı. ABD’den sonra İngiltere de Körfez’e savaş gemileri göndermeye başladı. Oysa Dışişlerinin başına CIA başkanlığından gelen Mike Pompeo, İran’ın Irak, ya da Libya olmadığını biliyordu; böyle bir hareket ABD’nin çıkarlarları açısından pahalıya mal olabilirdi.
AB de sertleşmeye, hele bir askeri müdahaleye karşıydı. İtalya, Fransa ve İspanya gibi Akdeniz’e sahildar rafineri sahibi ülkelerin İran petrolünü işleyememekten kaybı yılda 15 milyar doları buluyordu. Son yaptırım dalgasına dek ham petrolünün yarısını İran’dan alan Türkiye de olumsuz etkileniyor, PKK etkisiyle sürdürülebilirlik sorunları yaşayan Irak Kürt petrolüne bağımlılık geliştiriyordu.
Bu nedenle Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, 26 Ağustos’taki G7 toplantıları sırasında Trump’a bir plan sunmuştu. İran’la petrol ticaretini kolaylaştıracak şekilde 15 milyar doları bulan bir kredi hattına izin verilmesini, İran’ın yeniden -Barack Obama döneminde imzalanan- nükleer anlaşma hükümleri ve denetimlerini kabul etmesi şartına bağlayan bir plandı bu. ABD’nin cebinden kuruş çıkmayacağı gibi, nükleer anlaşma yerinde kalacak, AB’nin yaptırımlara itirazı geri çekilecekti.
Trump bu plana sıcak baktığını gösteren bir açıklama dahi yaptı sonrasında.
Diğer yandan koltuğu sallantıya giren İsrail Başbakanı Netenyahu 17 Eylül’de tekrarlanacak seçimler için İran’a askeri harekat İçin bastırıyordu. Zaten işgal altında tuttuğu Suriye’nin Golan Tepelerini ilhak ettiği açıklamasının üzerine, seçimi kazanırsa Batı Şeria’daki Ürdün Vadisini de ilhak edeceğini söylemesi Rusya’nın sert tepkisine yol açtı.
Netanyahu’nun bu görülmedik seçim vaadinden bir gün sonra Beyaz Saray’da yapılan bir toplantıda, iplerin koptuğu anlaşılıyor. Bolton’un Fransız Planına şiddetle karşı çıktığı ve İran’a baskının azaltılması bir yana, artırılmasından yana olduğu, istifa sonrası ortaya çıktı. Bu aynı zamanda Trump’ın İran siyasetinin sürdürülebilir olmadığını kabul etmesi anlamına geliyordu.
Tam o esnada Amerikan basınında çıkan ve bir süre önce Beyaz Saray etrafında bulunan ve Trump’ın cep telefonu ve hareketlerini izlemeyi hedefleyen elektronik casusluk cihazlarının Çin değil, İsrail istihbaratına ait olduğunun ortaya çıktığı haberleri Trump’ın kararı da etkili olmuş mudur? Bunu şu anda kestirmek güç. Ancak Trump bir buçuk yıl önce göreve getirdiği iflah olmaz şahinle devam etmeme kararı aldı. Bunda en önemli etkenin Trump’ın siyasete ticaret gibi bakması ve Macron’un da planın bu yönünü öne çıkarması olduğu söylenebilir.
Bolton’un gidişinin ABD’nin Orta Doğu siyasetinde İsrail güvenliğinin önceliğini ortadan kaldıracağı söylenemez, ancak Netanyahu’nun her istediğinin ABD tarafından bu şekilde adeta otomatiğe bağlanma döneminin son bulduğu söylenebilir. Bu gelişmenin 17 Eylül seçim tekrarında Netanyahu’ya daha da oy kaybettirmesi durumu da Başbakanlığı koruyup koruyamayacağı sorunu da ortaya çıkabilir.
İsrail basınında bu seçimin “Son Siyonist seçim” olacağı yolunda yorumlar yapılıyor; abartı olabilir ama Netanyahu’nun Amerikan neo-Con şahinlerinin sınırsız desteğine güvenip saldırgan ve yayılmacı siyasetinin sürdürülebilir olmadığınında gösteriyor.
Böyle bir durum, Türkiye ve İsrail’in yeniden yakınlaşmaya başlamasından, Kıbrıs ve Doğu Akdeniz’deki gerginliğin azalmasına, hatta ABD ile Suriye’nin Doğusunda PKK/PYD faaliyetinin geriletilmesi görüşmelerine dek etkileri olabilir. Netanyahu’nun “Bağımsız Kürt devletinden yana” söylemini unutmamak lazım.
Türkiye açısından İran yaptırımlarının hafifletilmesi yararlı olacaktır. Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan hükümetinin bu avantajı sürekli zam gören enerji fiyatlarına yansıtıp yansıtmayacağı ayrı bir konu, ama asıl yarar, ABD’nin İran politikasında daha ılımlı bir hatta geçmesi durumunda, uzun vadede görülecektir. Neticede ABD, Trump’ın 100 milyar dolar hedefiyle Türkiye ile ticareti artırmak istiyor, İran Türkiye’nin komşusu ve İran’ın AB ike ticaretinin önemli bir kısmı da Türkiye üzerinden yapılıyor.
Bu gelişmeye 16 Eylül’de Ankara’da Erdoğan’ın ev sahipliğinde Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani arasında yapılacak Suriye görüşmelerinde de değinilmesi muhtemel. Trump’ın İran hamlesi ardından Ruhani’nin katılacağı önemli bir uluslararası toplantı olacak Astana sürecinin Ankara’daki Suriye zirvesi.
Yine de bu denklemde en önemli etken, Kongre’de ifade süreci için adım atılan Trump’ın kurulacak baskının İran’la ılımlılaşma hamlesini geri almasıyla sonuçlanıp sonuçlanmayacağı.

In the event of a cabinet reshuffle, many wonder whether Berat Albayrak, President Recep Tayyip Erdoğan’s son-in-law and current Minister of Treasury and Finance, will keep his place. This is not something new. What’s new is Erdoğan’s previous economy captain Ali Babacan’s announcement that he will found a new party from within Erdoğan’s Justice and Development Party (AKP) by the end of this year.
After Ahmet Davutoğlu’s move, this is the second sign of rebellion coming from the team that brought Erdoğan to his current position. A recent poll by Avrasya reported that the opposition Republican People’s Party (CHP) is surpassing the AKP in popularity for the first time. It also showed that Babacan could attract around 5 percent of the AKP votes. This would be bad news for Erdoğan.
And that’s not all. The dust has not yet settled within the AKP in the wake of the local elections defeat. Bülent Arınç, who was reestablished before the June 23 elections and taken into the Presidency High Advisory Board, was told to “get moving” by Parliament Group Deputy Chairman Bülent Turan, who is young enough to be his son. The reason was that Arınç had said that he believed that Peoples’ Democratic Party’s (HDP) elected mayor of Mardin and subsequently replaced by a government trustee, “had nothing to do with terrorism”.
Following his resignation, Babacan first spoke to Karar newspaper on September 10. A few more points were made clearer in this interview. Firstly, Abdullah Gül would not be part of the party. This means two things: that Babacan doesn’t wish to be overshadowed by anyone in the party’s leadership, and that the possibility that Abdullah Gül could be put forth as the opposition’s presidential candidate against Erdoğan is still open. It is also interesting that Babacan, who, like Istanbul mayor-elect Ekrem İmamoğlu or Ankara mayor-elect Mansur Yavaş, has been known to bring a more soft-spoken attitude to politics, has chosen Karar as the first newspaper he spoke to – the publication was generally considered to be closer to Davutoğlu until now.
To sum it up, news that Erdoğan will go for “radical” changes in the ministerial cabinet began to spread at a time where the AKP is facing disengagements and purges whilst its inner turmoil is coming out as rows. If “radical” changes, as it has been mentioned in pro-government media mean a reshuffle of key ministerial positions, indicating revisions in Erdoğan’s domestic, foreign and economic policies, it can be helpful to analyze the names one by one.
Key ministers: Albayrak first
Firstly, the one everyone wonders about is Berat Albayrak. The Presidential decree no. 43 published in the Official Gazette on August 7 was enabling the Treasury to be in a business partnership with domestic and foreign companies and founding a Mortgage Insurance Company, as a derivative tool – like in the U.S. before the 2008 crisis. The same decree also granted many of the authorities of the Presidential Strategy and Budget Directorate, still run by Naci Ağbal, to the Ministry of Treasury and Finance. This was unforeseen in the Turkish government administration system; two separate institutions were to use the same authorities “in conjunction with one another”. This can be interpreted in two ways. One is that Albayrak will end up in Beştepe by the President’s side, possibly creating a new kind of Presidential deputyship or other new position of authority in the process, whilst Naci Ağbal or some other will take on the post of Ministry. The second possibility could be that the Strategy and Budget authorities will be transferred to Albayrak’s ministry too, granting him even more power. In both scenarios, it appears that Albayrak will remain. It seems that Erdoğan and his entourage don’t want to appear as though they were “sacrificing” a member for the party’s good, precisely at a time where the “family-run” appearance of the government and the party is being criticized. Besides, Berat Albayrak is of key importance in U.S. President Donald Trump’s goal of reaching ﹩100 billion in trading volume; the person Albayrak deals with here is Jared Kushner, Trump’s son in law who is also his Middle East Special Envoy. Erdoğan values this project greatly and it’s highly unlikely that he will let go of Albayrak during this process.
Other key ministers
Mevlüt Çavuşoğlu, Minister of Foreign Affairs: Çavuşoğlu, besides Erdoğan, is the only one who has been among the founders of the party in 2001 and has managed to keep a certain governmental post ever since. If Binali Yıldırım won’t be made a Deputy President alongside Fuat Oktay, Çavuşoğlu will remain as the only non-discarded one. In all these years, there has been no problem between Erdoğan and Çavuşoğlu – at least none that has been known of. Çavuşoğlu is not blamed for the loss of the mayorship in Antalya either. But many AKP members have their eye on Çavuşoğlu’s post. Politics is a slippery slope but he seems to remain on firm ground for now.
Hulusi Akar, Minister of Defence: Having passed from his Presidency of General Staff onto the post of Minister of Defence following the July 15, 2016, coup attempt disaster, Akar is among the ministers withe the firmest place in the cabinet. He assumes an important role in diplomatic relations not only with the U.S. but also with Russia. Also, he has undertaken one of the most important military reforms in the Republic’s history, one which has not been declared to the public yet. If he were to be unseated, that would indeed be a “radical” measure: it doesn’t look too likely.
Süleyman Soylu, Minister of the Interior: Despite rumors that he’s not on good terms with Albayrak, he is trusted by not only Erdoğan but also his election (and undercover coalition) partner Nationalist Movement Party (MHP) leader Devlet Bahçeli. The news that Bahceli has congratulated Soylu on the phone may be due not only to the dismissal of the three HDP mayors but also to the observance of Bahceli’s proposals in the appointment of several district governors and police officers in the east and southeast. Moreover, Soylu is often targeted by the opposition and Erdogan may not want to dismiss him, fearing it may look as though he’s weakened.
Abdülhamit Gül, Minister of Justice: Gül, one of the masterminds of AKP’s electoral partnership with MHP, is now preparing to give a new and final form to the Judicial Reform. The judiciary reform, set to be announced before the parliament closes, will likely be the first subject to be discussed outside of parliament. One of the most important elements in Erdogan’s discourse on improving relations with the European Union, albeit on paper, is the Minister of Justice Gül. Changing this, either, is not likely at this stage.
Hakan Fidan, the Director of the National Intelligence Organization (MIT): Fidan is not officially a member of the cabinet but has more say on governmental practices and displays a stronger presence than most of the ministers. Rumors have been have spread recently in Ankara that he could be be appointed as Ambassador to Washington but Erdogan wants Fidan near him; back in the day, when he wanted to be an MP under Davutoğlu as Prime Minister, Erdoğan prevented it, stating that Fidan was his “black box”. Besides, he plays an active secret diplomacy role, much like Akar, in the Syrian issue as well as in relations with the US and Russia.
No offence, but any change that does not affect the aforementioned political actors, is too weak to be considered a “radical” measure that could affect Ankara politics. It is highly probable that Erdoğan’s changes to other names, even if he replaces technocrats with political figures in order to soothe the election defeat atmosphere, is likely to be perceived as mere cosmetic efforts to alleviate intra-party mobility at home and abroad.

Aslında kabine değişikliği denirken en çok bir kişinin yerini koruyup koruyamayacağına bakılıyor: Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın damadı, Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak. Bunda yeni bir şey yok. Yeni bir şey, Erdoğan’ın önceki ekonomi kurmayı Ali Babacan’ın AK Parti’nin içinden çıkacak yeni partiyi bu yılın sonuna dek kuracağını nihayet açıklaması.
Böylece iki hafta içinde ikinci kere Erdoğan’ı bugünlere getiren ekipten, Ahmet Davutoğlu’ndan sonra, güçlü bir isim daha bayrak açmış bulunuyor. CHP’yi ilk defa AK Partinin önüne geçiyor gösteren Avrasya anketinde Babacan şimdiden AK Parti’den yüzde 5 kadar oy çekebilir gibi görünüyor; yüzde 50 artı 1 oy sisteminde bu ihtimalin Erdoğan’a maliyeti yüksek olur. Sadece o da değil; AK Parti içinde de sular durulmuyor. Erdoğan’ın 23 Haziran seçimleri öncesinde yeniden itibar ederek Cumhurbaşkanlığı Yüksek İstişare Kuruluna aldığı Bülent Arınç, neredeyse çocuğu yaşındaki AK Parti Meclis Grup Başkan Vekili Bülent Turan’dan bir “Hadi oradan yahu!” lafı işitti. Gerekçe, görevden alınan HDP’li Mardin Belediye Başkanı Ahmet Türk’ün “Terörle alakası olmadığına inandığını” söylemesi.
Babacan ise istifası ardından ilk defa 10 Eylül’de Karar gazetesinden Ahmet Taşgetiren ve Yıldıray Oğur’a konuştu. Bu ilk mülakatında birkaç konuya daha açıklık getirdi. Öncelikle Abdullah Gül partide yer almayacaktı. Buradan hem Babacan’ın parti liderliğini kimsenin gölgesinde yapmak istemediği sonucu çıkar, hem de Gül’ün ileride Erdoğan karşısına muhalefetin ortak cumhurbaşkanı adayı olarak çıkartılma ihtimalinin yedekte tutulması. Böylece Gül günlük siyasi polemiklerin dışında tutulacak. Siyasete, tıpkı Ekrem İmamoğlu, ya da Mansur Yavaş gibi bağırıp çağırmayan bir üslup getiren Babacan’ın konuşmak için Karar gazetesini seçmesi de dikkat çekici; gazete bugüne dek Davutoğlu’na daha yakın olarak algılanıyordu.
Özetle, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın bakanlar kurulunda “radikal” değişikliklere gideceği haberleri, bir yandan kopuşların ve tasfiyelerin yaşandığı AK Parti’de iç kaynamaların da artık atışma düzeyinde su yüzüne çıktığı bir dönemde yaygınlaşmaya başladı. Hükümete yakın yazarların “radikal” değişiklik demekteki kastı, değiştirilmeleri Erdoğan’ın iç, dış ve ekonomi politikalarını güncellemesi demek olacak kilit bakanlar ise, bu isimlerin durumunu tek tek tahlil etmekte yarar var.

Kilit önemdeki bakanlar: önce Albayrak

Öncelikle herkesin merakı Berat Albayrak: Cumhurbaşkanı Erdoğan imzasıyla 7 Ağustos tarihinde Resmi Gazetede yayınlanan 43 sayılı kararname, Hazinenin yurt içi ve yurt dışı özel şirketlere ortak olabilmesine imkân getiriyor, İpotek Sigortası Kurumu gibi (ABD’de 2008 krizini tetikleyen türev pazarlara benzeyen) mali aygıtlara kapı açıyordu ve bu yönüyle çok tartışıldı. Oysa aynı Kararname ile halen Naci Ağbal’ın yönettiği Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığına ait pek çok yetki, Hazine ve Maliye Bakanlığına da veriliyordu. Bu Türk idare sisteminde pek görülmemiş bir durumdu; aynı yetkilerin iki kurum tarafından “müştereken” kullanılması isteniyordu.
Bu durum iki şekilde yoruma açıktı. Birincisi, Albayrak, belki de yeni bir Cumhurbaşkanı yardımcılığı oluşturularak, ya da bir başka yetki statüsü ile Beştepe’ye çekilecek, Naci Ağbal ya da bir başka isim de Bakan olacaktı. İkinci ihtimal ise, Strateji ve Bütçe Başkanlığı yetkilerinin de fiilen Albayrak tarafından kullanılması, dolayısıyla gücünün daha da artması olabilirdi. Her iki senaryoda da Albayrak’ın sistem içinde kalacağı anlaşılabiliyor. AK Parti içinden ve dışından, parti ve devlet yönetiminde “aile” etkisi eleştiri konusu yapılırken, Erdoğan ve çevresinin konuya “kurban verildi” görüntüsüne yol açılmaması şeklinde baktığı anlaşılıyor.
Bütün bunlara ek olarak Albayrak, ABD Başkanı Donald Trump’ın ticaret hacmini 100 milyar dolara çıkartma hedefinde kilit rolde, muhatabı da Trump’ın aynı zamanda Orta Doğu Özel temsilcisi olan damadı Jared Kushner. Erdoğan bu projeye çok önem veriyor ve bu koşullarda Albayrak’ı devre dışı bırakması yüksek bir ihtimal değil.

Diğer kilit önemdeki bakanlar

Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu: Çavuşoğlu halen AK Parti’nin 2001’deki kurucu ekibinde yer alıp da hükümet sistemi içinde makam sahibi olarak kalan, Erdoğan dışındaki tek isim. Eğer Binali Yıldırım, Fuat Oktay’ın yanı sıra Cumhurbaşkanı Yardımcısı yapılmazsa, tek isim olarak kalmaya devam edecek. Bu kadar yıl boyunca Erdoğan ve Çavuşoğlu arasında –en azından dışarıya yansımış olan- bir sorun yaşanmış değil. Antalya belediye başkanlığının kaybının faturası da Çavuşoğlu’na çıkarılmıyor. Ancak Çavuşoğlu’nun makamında çok AK Partilinin gözü var, kıskananlar fazla. Çavuşoğlu’nun yeri sağlam görünüyor ama, siyaset bu, belli olmaz.

Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar: 15 Temmuz badiresini atlattıktan sonra Genelkurmay Başkanlığından siyasete Milli Savunma Bakanı olarak geçiş yapan Akar, kabinede yeri en sağlam isimlerden birisi. Sadece ABD ile değil, Rusya ile diplomaside de ağır yük üstlenmiş durumda. Suriye şu anda ülkenin en ciddi sorunlarından, bunun üzerine Kıbrıs da eklenmiş bulunuyor. Bunların yanı sıra, henüz ayrıntıları kamuoyuna açıklanmayan, Cumhuriyet tarihinin en önemli askeri yapılanma reformlarından birini de üstlenmiş vaziyette Akar; kolay değil, ordular dağıtılacak, yenileri kurulacak. Görevden alınması gerçekten “radikal” bir değişiklik olur; fazla mümkün görünmüyor.

İçişleri Bakanı Süleyman Soylu: Albayrak ile arasının iyi olmadığı yolunda iddialara rağmen sadece Erdoğan’ın değil, Erdoğan’ın seçim (ve gizli koalisyon) ortağı MHP lideri Devlet Bahçeli’nin de güvendiği bir isim. Bahçeli’nin Soylu’ya tebrik ve teşekkür telefonu açtığı haberleri sadece üç HDP’li belediye başkanının görevden alınmasıyla değil, aynı zamanda doğu ve güneydoğuda çok sayıda kaymakam ve emniyet görevlisinin atamasında Bahçeli’nin önerilerinin de gözetildiğine bağlı olabilir. İç politikada keskin çıkışlarıyla da Erdoğan’ın hem kılıcı, hem kalkanı olabiliyor. Erdoğan, muhalefetin hedefindeki Soylu’yu görevden almasının zafiyet olarak algılanmasından rahatsız olabilir.

Adalet Bakanı Abdülhamit Gül: MHP ile seçim ortaklığının mimarlarından olan Gül, şu günlerde Yargı Reformuna yeni ve son şeklini vermeye hazırlanıyor. Aslında Meclis kapanmadan gündeme geleceği açıklanan Yargı Reformu, Meclis açılışında ilk ele alınacak konulardan olmaya aday. Erdoğan’ın bir yandan kâğıt üzerinde de olsa Avrupa Birliği ile ilişkileri geliştirme söyleminde en önemli rollerden birisi Adalet Bakanı Gül’ün. Onun değiştirilmesi de şu aşamada yüksek bir ihtimal değil.

Milli İstihbarat Teşkilatı Başkanı Hakan Fidan: Fidan, Bakanlar Kurulu üyesi değil, ama hükümet uygulamaları üzerinde çoğu bakandan daha etkili ve güçlü. Son dönemde Vaşington Büyükelçisi olarak atanacağı üzerine söylentiler yayıldı, ancak Erdoğan, Fidan’ı yanında istiyor; Davutoğlu zamanında milletvekili yapmak istediğinde “Kara kutum” diyerek geri çevirdiği unutulmamalı. Öte yandan Suriye meselesinde ve (tıpkı Akar gibi) ABD ve Rusya ile ilişkilerin gizli diplomasi boyutunda üstlendiği roller var.

Bu isimler dışında bir değişikliği, kimse kusura bakmasın, Ankara’da bir siyaset değişikliğine yol açacak “radikal” değişiklik olarak görme imkânı bulunmuyor. Erdoğan’ın diğer isimleri değiştirmesinin, Örneğin teknokrat isimler yerine, seçimlerdeki yenilgi havasını telafi etmek gayretiyle siyasi isimler getirmesinin, yurt içi ve dışında parti içi hareketliliği dindirme ve kozmetik bir çaba olarak algılanma ihtimali yüksek.

ABD 9 Eylül günü CNN’in yayınladığı bir haberle çalkalanıyor. Buna göre, Amerikan istihbaratı CIA, Rusya devlet başkanı Vladimir Putin yönetimindeki üst düzey bir casusunu açığa çıkabilir endişesiyle gizli bir operasyonla “geri çekmiş”. Geri çekme nedeni, Başkan Donald Trump’ın 2017 Mayıs ayında Trump’ın Beyaz Saray’da Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ve Vaşington Büyükelçisi Sergey Kislyak ile yaptığı görüşmede Suriye’deki IŞİD varlığına dair paylaştığı istihbarat. Meğer bu istihbarat CIA’ya İsrail istihbaratı MOSSAD tarafından verilmiş. Onlar da doğal olarak Başkan Trump’a vermişler, Trump’ın bunu ABD’nin Çin ile birlikte milli güvenliğine en ciddi tehdit gördüğü Rusya’ya aktaracağını düşünmeden.
O zaman CIA Başkanı olan, şimdiki ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, bu istihbarat paylaşımının, Moskova’daki en değerli casuslarını açığa çıkaracağı endişesini dile getirerek geri çekilmesini istemiş. Bunun anlamı, o ajanın aynı zamanda İsrail’e dair bilgilere de erişiminin olması. CIA uzun süren bir gizli operasyonla da “başarıyla” geri çekmiş ajanını, CNN’in CIA tarafından “sorumsuzluk” diye kınanan haberine göre. Yani o kaynak artık Putin yönetiminde değil ve kimin ortadan kaybolduğu belli olduğuna göre, Putin yönetimi muhtemelen çürük elmanın kim olduğunu biliyor.
CNN’in deneyimli Ulusal Güvenlik muhabiri Jim Sciutto imzalı haberde, o kaynağın aslında Obama yönetimin son zamanlarından beri açığa çıkma tehdidi altında olduğu ama aktardığı bilgilerin değeri göz önünde bulundurularak yerinde tutulduğu da bildiriliyor. Bu bilgiler arasında Putin yönetimin Trump’ın kazandığı 2016 seçimlerine müdahale ettiğinin de bulunduğu ima ediliyor; ajanın hayatını tehlikeye atmamak için bazı bilgilerin yayınlanmadığı da vurgulanarak.
İşin asıl vahim yanı, 2017 Mayıs ayında patlayan ama bugüne dek kamuoyuna yansımayan bu skandaldan iki ay sonra yaşanmış. Trump, 2017 Temmuz ayında, Hamburg’taki G20 Zirvesinde Putin ile yaptığı baş başa bir görüşme ardından, “alışılmadık biçimde” tercümanının notlarını elinden almış. Bu da Amerikan devlet yapısında Trump’ın Putin ile mahrem istihbarat bilgilerini konuşup, sonra bunların kayda geçmemesi için notlara el koyduğu kuşkusuna neden olmuş. Hemen hemen aynı günlerde Kremlin’de, Ulusal Güvenlik Danışmanlığında çalışan, daha önce Rusya’nın Vaşington Büyükelçiliğinde de görev yapmış olan Oleg Smolenkov, ailesiyle birlikte Karadağ’da tatildeyken ortadan kaybolmuş. Bir süre sonra da CIA karargahı Langley’nin bulunduğu Virginia eyaletinde bir ev aldığı anlaşılmış. Kuşkular onun üzerinde yoğunlaşıyor.
Yani Amerikan devlet görevlileri başkanlarının sır tutamadığından, ulusal güvenlik meselelerini başka liderlerle konuştuğundan kuşkulanıyor.
Tabii Putin’in (öğretmenleri arasında Haydar Aliyev’in de bulunduğu) deneyimli bir istihbaratçı olduğu ve karşısındakini tatlı tatlı konuşturmasını bildiğini de hesaba katmak lazım. Özellikle de karşısındaki zaten her şeyi bildiğini düşünen ve akıl vermeyi seven bir liderse.
Bu da meseleyi sadece ABD ve Rusya arasında olmaktan çıkarıyor.
Çünkü kendi istihbarat örgütünün verdiği mahrem bilgileri, en ciddi rakibiyle konuşurken ağzından kaçıran birisi, başkalarıyla baş başa konuştuklarını da diğerlerine anlatabilir.
Örneğin Trump’ın 29 Haziran’da Osaka’daki G20 Zirvesi sırasında Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ile baş başa bölümde konuştuklarını da Putin’e, ya da örnek olsun diye söylüyorum, Fransız Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’a, ya da Suudi Arabistan veliaht Prensi Muhammed bin Salman’a, ya da İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu’ya aktarmış olması ihtimali artık dikkate alınmalıdır.
Tersini de düşünebiliriz. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Putin ile Soçi’de yaptığı baş başa görüşmelerin, Putin yönetimindeki CIA casusu aracılığıyla Vaşington’a ispiyonlanması, Trump’ın Erdoğan ile konuşurken, Putin ile konuştuklarının bilgisiyle kozlarını oynaması ihtimali de CNN haberinden sonra ortaya çıkmış sayılabilir.
Tabii başka sorular da var. Örneğin, dünyanın en etkili istihbarat örgütlerinden, KGB’nin ardılı SVR’nin sıkı denetimine rağmen Putin yönetimine yıllardır üst düzey bir casus sızdırabilmiş olan CIA, acaba başka başkentlere, mesela Pekin’e, Tahran’a, Berlin’e, Paris’e, Ankara’ya da sızdırmış mıdır? Moskova’daki nasıl yıllardır açığa çıkmadan çalışıyorsa, buralardaki –varsa- ajanlar da halen Amerikan yönetimine bilgi aktarıyorlar mıdır?
Türkiye’nin ABD ile NATO müttefiki olmasına karşın Soğuk savaş sırasında CIA hesabına çalışırken yakalanan iki MİT üyesi kamuoyunca biliniyor: Sabahattin Savaşman ve Turan Çağlar. Brüksel’deki NATO karargâhında çalışan Maliye Bakanlığı temsilcisi Nahit İmre de Romenler üzerinden Sovyet istihbaratı KGB hesabına çalışırken suçüstü yakalanmıştı. Bunları ortaya çıkaran da yine MİT olmuştu; Meraklısı İçin Casuslar Kitabı’nda ayrıntılarıyla yazmıştım.
Yani bu öykülere yabancı değiliz. Acaba şimdi, artık “Yeni Soğuk Savaştan” söz edildiği şu sıralarda başka Savaşman’lar, Çağlar’lar, İmre’ler de var mıdır aramızda? Bunu, 15 Temmuz hain darbe girişimi ardından –çoğu Almanya olmak üzere- NATO ülkelerine sığınan, Alman BND başta olmak üzere oraların istihbarat örgütleri tarafından sorgulanan eski subayların, istihbaratçıların, polis, savcı ve hâkimlerin bulunduğunu unutmadan soruyorum: var mıdır? Sorunun muhatabı sadece MİT de değil, doğal olarak. Zaten Kremlin’deki CIA casusunun kim olduğu doğruysa, konumu da bir şekilde Türkiye’yi ilgilendirebilir. Smolenkov, Putin’in Ulusal Güvenlik Danışmanı Yuri Uşakov’un yardımcılarından. Uşakov, özellikle Rus uçağının düşürülmesi sonrasında 2016 Mayıs-Haziran aylarında yürütülen barışma diplomasisinde -Cavit Çağlar’ın devreye girip bağlantıyı kurmasını takiben- Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın Güvenlik ve Dış Politika Baş Danışmanı İbrahim Kalın ile birlikte en yetkili konumdaydı. Smolenkov’un bu gizli diplomasinin bilgilerini de önceden CIA’ye verip vermediğini henüz bilmiyoruz.
Türkiye’nin bir yandan ABD ile Rus yapımı S-400 füzeleri, bir yandan F-35’lerin iptali ve ekonomik yaptırım ihtimalini, bir yandan Suriye’de PKK ile mücadeleyi ve Trump’ın (Çin ile ticaret savaşının türevi olarak) ticaret hacmini 100 milyar dolara çıkarma hedefini nasıl gerçekleştireceğini konuşuyor. Rusya ve İran’la ise yine Suriye’de cihatçı örgütlerle mücadele ve Suriye’nin geleceğini… Bu ortamda patlayan bu casusluk haberi, bu tür soruları fantezi olmaktan çıkarıyor, tehlikeli ihtimallere dönüştürüyor.
Unutmamak gerekiyor:
Sır tek kişiliktir. Mahrem iki kişi arasındadır. Üç kişi kalabalıktır. Kural budur.

Türk ve Amerikan askerleri 8 Eylül’de nihayet sınırın Suriye tarafında ortak devriyeye başladı ama Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’a göre, bu yeterli olmaktan uzaktı. Yakınlarında ABD/NATO Füze Kalkanı radarının üslendiği Malatya’da yaptığı konuşmada, “Müttefikimiz bizim için değil, terör örgütü için güvenli bir bölge oluşturmanın peşinde” dedi; “Eylül bitmeden Fırat’ın doğusunda kendi askerlerimizle güvenli bölgeyi oluşturmazsak kendi yolumuza gitmekten başka çaremiz kalmayacak”.
Aynı esnada ABD Ticaret Bakanı Wilbur Ross, İstanbul’da Ticaret bakanı Ruhsar Pekcan ve özel sektör temsilcileriyle üç gün süren temaslarına ara vermiş, Fener’deki Rum Ortodoks Patriği Bartholomeos’u ziyaretini tamamlamak üzereydi. Ama Ross’un temasları henüz tamamlanmamıştı; 10 Eylül’de Ankara’da Cumhurbaşkanı Erdoğan ile görüştükten sonra Türkiye’den ayrılması planlanmıştı.
Normal zamanlarda dahi bir ABD Ticaret Bakanının Türkiye’ye 5 günlük bir çalışma ziyareti yapması görülmüş şey değil. NATO müttefikleri Türkiye ve ABD, Rus S-400 füzeleri alımı ve Türkiye’nin ortak üretilen F-35 programından çıkarılma girişimi nedeniyle en ciddi krizlerinden birisinin ortasındayken özellikle olağandışı. ABD Başkanı Donald Trump’ın, Ross’u hem de Kongre Türkiye’ye CAATSA ekonomik yaptırımları talep ederken, bu kadar uzun süreyle Türkiye’ye göndermesinin altında, Haziran ayında Japonya’da Erdoğan ile görüşürken iki ülke arasındaki ticaret hacmini (mevcut 20 milyar doları beşe katlayarak) 100 milyar dolara çıkarma hedefinden söz etmesi yatıyor.
Bu sadece Trump’ın Türkiye’nin stratejik değerine (Kongre’nin itirazına rağmen) verdiği önemden ve Türkiye’yi Rusya ile ayrıca İran ve Çin ile daha sıkı işbirliğine mecbur bırakmak istememesinden kaynaklanmıyor. Aynı zamanda, şu anda kendisi açısından en önemli stratejik konu olan Çin ile ticaret savaşları bakımından da çıkarlarına uygun olduğunu düşünüyor.
Nitekim Türk ve ABD ticaret heyetleri arasında 7 Eylül’de İstanbul’da, Dolmabahçe’de yapılan görüşmelerden edindiğimiz bilgilere göre Ross, Çin konusunu açmış. Çin’in ABD’nin yükselttiği gümrük vergileri nedeniyle ihracat zorlukları yaşayacağını, Türkiye’nin süratle bu pazara girip ABD’ye mal satabileceğini söylemiş. Pekcan’ın “eşit ve adil ilişki istiyoruz” açıklamasında saydığı sivil havacılık, otomotiv, mücevher, mobilya ve tekstil sektörleri, ABD pazarında Çin’den ithal edilen ürünlerin yokluğunu telafi etme yaklaşımını açıklıyor. Özetle, Trump, Çin’den gelişini zorlaştıracağı ama Amerikan pazarında ihtiyaç olan ürünleri, Türkiye gibi ucuz ve nitelikli işgücü olan ülkelerden karşılamak istiyor; sadece Türkiye değil ama Türkiye dâhil. Tabii ABD’nin de bunun karşılığında istekleri olacak; özellikle silah sanayii, ilaç sanayii, tarım ve gıda sanayi alanlarında ve bir de Rusya ve İran’dan alınan doğal gazın yerine ABD’den sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) alınması talebi var.
Trump’ın Ross’u Türkiye’ye göndermesindeki zamanlama da önemli. Görüşmelerde mesafe alınırsa, yaz tatili 9 Eylül’de bitip yeniden çalışmalara başlayacak olan Kongre’ye Türkiye’yi ekonomik olarak cezalandırmanın Amerikan çıkarlarına aykırı olduğunu söyleyecek. Erdoğan’a da, Amerika’nın ekonomik çıkarları doğrultusunda işbirliğine gidebilirlerse, yaptırımları engelleme gücü olduğunu kanıtlayacak. Zaten biraz da bu nedenle, ABD ile ilişkilerde ticaret diplomasisi kanalının açılmasını özel sektör alanında sağlayanlardan Türkiye-ABD İş Konseyi (TAİK) Başkanı Mehmet Ali Yalçındağ, 100 milyar dolar gibi iddialı bir hedefe birkaç yıl içinde, örneğin 2023’de ulaşılmasını “Türk ve Amerikan liderlerinin güçlü iradesi devam ettiği müddetçe” mümkün görüyor. Ross’un İstanbul temaslarında TAİK yönetim kurulu toplantısına eş-başkanlık yapmış olması, devletle olduğu kadar özel sektörle ilişkilere verdiği önemi gösteriyor.
Erdoğan ise Suriye’de, Fırat’ın Doğusunda PKK’nın Suriye kolu PYD’ye karşı “Güvenli Bölge” oluşturulması konusunda somut mesafe almadan Trump’ın “Ticaretle her şeyi çözeriz” yaklaşımına “evet” derse, Suriye’de oyalama siyasetinin devam edeceğinden endişe ediyor. Eylül sonuna dek tarih vermesi bu yüzden; Kongre Türkiye’yi yeniden gündeme almadan Güvenli Bölgeyi bir şekilde garantiye almak istiyor.
Bu konudaki bir eşik de 16 Eylül’de yapılacak Astana Süreci görüşmeleri olacak. Erdoğan, Rusya Devlet başkanı Vladimir Putin ve İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani ile Ankara’da Suriye’deki mevcut sorunları ve Suriye’nin geleceğini konuşacak. Türkiye sınırındaki İdlib’te Türk askeri gözlem gücünün güvenliğini tehlikeye atan gelişmeler üzerine Erdoğan 27 Ağustos’ta Moskova’ya gitmiş, ne İdlib, ne bir başka Suriye toprağında Türkiye’nin gözü olmadığını tekrar etmişti. Erdoğan ayrıca Putin’i Trump ile Suriye’nin Fırat’ın Doğusunda kalan sınır boyunda oluşturmayı konuştukları Güvenli Bölgenin de Türkiye’nin Suriye’den toprak talebi anlamına gelmediğine ikna etmiş, Putin de o kayıtla destek vermişti.
Ortada çok bilinmeyenli bir denklem var. Şimdiye dek Suriye’deki güvenlik alanına sıkışan bu denkleme, şimdi bir de ticaret boyutu eklenmiş durumda. Bu yeni unsur, Türkiye’nin hem ABD, hem de Rusya ile ilişkilerini yeni bir raya oturtmasına yardım edebilecek mi? Bunu anlamak için sanırım Eylül sonrası gelişmeleri beklememiz gerekecek.